Xét xử vụ án Công ty Cổ phần mía đường Hòa Bình: Chờ một bản án công minh, tránh oan sai

Trong hai ngày 8-9/12, TAND tỉnh Phú Thọ (cơ sở 3) mở phiên tòa xét xử các bị cáo Bùi Văn Sơn (SN 1966, trú phường Hoà Bình, tỉnh Phú Thọ); Ngô Quang Lợi (SN 1980, trú phường Hoà Bình, tỉnh Phú Thọ); Phạm Thị Chính (SN 1965, phường Hoà Bình, tỉnh Phú Thọ); Nguyễn Cảnh Hậu (SN 1964, trú phường Hoà Bình, tỉnh Phú Thọ); Phạm Đức Mậu (SN 1969, trú phường Hoà Bình, tỉnh Phú Thọ); Phạm Kiên Cường (SN 1965, trú phường Hoà Bình, tỉnh Phú Thọ); Nguyễn Khắc Truyện (SN 1959, trú phường Yên Hoà, TP Hà Nội); Nguyễn Đăng Nam(SN 1979, trú phường Thượng Cát, TP Hà Nội); Bùi Hưng Thịnh (SN 1962, trú phường Bình Dương, TP Hồ Chí Minh) về tội "Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng" theo Điều 206 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Tuy nhiên, tại phiên toà này, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Thọ cho biết, căn cứ vào thời điểm phạm tội của các bị cáo và các quy định pháp luật liên quan nên đã thay đổi và truy tố các bị cáo theo khoản 3 Điều 179 BLHS 1999.

Được biết, đây là vụ án được dư luận hết sức quan tâm. Bởi, vụ án liên quan đến nhiều lãnh đạo, cán bộ ngân hàng Agribank Hòa Bình, trong kết luận điều tra cũng như cáo trạng đều khẳng định các cán bộ trên không hề vụ lợi gì trong vụ án.

Nhiều bị cáo khẳng định, bản thân khi còn công tác đều làm đúng với quy định của pháp luật, vướng vào vòng lao lý là điều hết sức hổ thẹn, khổ tâm không chỉ đối với các bị cáo mà còn là danh dự của gia đình vợ, con.

Với mong muốn HĐXX đánh giá một cách khách quan, dựa trên chứng cứ lời khai để đưa ra bản án công minh, đúng với quy định của pháp luật, tránh làm oan sai.

Toàn cảnh phiên toà.

Bảo lãnh tín dụng của UBND tỉnh Hòa Bình vẫn còn nguyên giá trị

Trong phần nội dung cáo trạng có nêu, Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm đã có giấy bảo lãnh các khế ước vay tiền của Công ty mía đường Hòa Bình. Đồng thời, cam kết chịu trách nhiệm trả nợ thay nếu đến hạn bên vay không trả được các khoản nợ.

Trong phiên toà hôm nay, đại diện của ngân hàng, các luật sư và các bị cáo đều khẳng định về việc Giấy bảo lãnh trên vẫn còn nguyên gía trị. Tuy nhiên, phía VKS nhân dân tỉnh Phú Thọ 4 lần khẳng định giấy bảo lãnh không còn giá trị với 4 lý do khác nhau.

Giấy bảo lãnh.

Khi được khai nhận, bị cáo Phạm Đức Mậu cho biết, bản thân là cán bộ tín dụng quản lý công ty Cổ phần mía đường Hoà Bình, là người thẩm định đối với 7 Hợp đồng thế chấp tài sản trong giai đoạn từ 15/1/2014 đến 5/7/2017.

Với trách nhiệm là cán bộ ngân hàng, bị cáo luôn làm đúng và làm tròn trách nhiệm, trước các khoản vay của Công ty cổ phần mía đường Hoà Bình bản thân bị cáo lúc nào cũng trao đổi với nhân viên công ty, hướng dẫn họ làm hồ sơ đúng với quy định, tham khảo giá thị trường, sang công ty để nắm tổng thể dây chuyền sản xuất của họ để có cơ sở dữ liệu đánh giá và báo cáo lại với lãnh đạo ngân hàng.

Cụ thể ở mỗi khoản vay, đều có báo cáo cụ thể, mỗi báo cáo lên đến 25-26 trang, trình bày chi tiết cụ thể và rõ ràng, bị cáo không hiểu mình vi phạm ở điều gì.

Ngân hàng cho vay, công ty nhận khoản tiền vay phải chịu trách nhiệm với khoản vay của mình, lúc bị cáo quản lý Công ty Cổ phần mía đường Hoà Bình thì công ty vẫn hoạt động bình thường cho đến khi bị cáo chuyển về huyện.

Đối với bị cáo Phạm Thị Chính, với tư cách là phó phòng Tín dụng, bị cáo cũng cho biết mình làm đúng, làm tròn với trách nhiệm của mình, chức năng chính của bị cáo là kiểm soát chứ không có chức năng thẩm định.

Tuy nhiên, bị cáo cũng khẳng định, luôn phối hợp với các cán bộ ngân hàng để ai cũng hoàn thành nhiệm vụ trong quy định của pháp luật cho phép, khi doanh nghiệp họ đầy đủ hồ sơ giấy tờ thì việc giải ngân vốn là hoàn toàn trong quy định và đúng với chủ trương của Tỉnh uỷ, UBND lúc bấy giờ.

Còn đối với bị cáo Bùi Văn Sơn, với tư cách là phó Giám đốc, phụ trách tín dụng từ 01/2013 đến ngày 25/9/2017, bị cáo khẳng định không vụ lợi, không động cơ cá nhân mà một lòng cống hiến phục vụ lợi ích của ngân hàng.

Nhiều thế hệ lãnh đạo, cán bộ, nhân viên của Agribank Hòa Bình bằng các biện pháp, đưa ra chủ trương nhằm thu hồi triệt để nợ vay, … vận dụng triệt để quyền của bên cho vay, yêu cầu bổ sung toàn bộ tài sản của công ty để thế chấp, kể cả tài sản của cá nhân lãnh đạo công ty nhằm ràng buộc trách nhiệm trả nợ đối với công ty.

Cũng trong phiên toà, bị cáo khai và đưa ra nhiều căn cứ pháp lý về việc VKS cáo buộc sai phạm trong các hợp đồng số 02/2016, hợp đồng tín dụng số 02//2017, hợp đồng 03/2017, mong HDXX đánh giá khách quan, đúng người đúng tội, đúng quy định của pháp luật tránh oan sai cho bản thân bị cáo và những bị cáo khác.

Bị cáo Ngô Quang Lợi, phó Giám đốc, phụ trách tín dụng, trực tiếp phụ trách phòng khách hàng doanh nghiệp từ ngày 25/9/2017 đến 01/01/2020.

Bị cáo Lợi cho biết, trước khi được bổ nhiệm và khi tiếp nhận nhiệm vụ, bị cáo cũng tìm hiểu và nắm bắt rất rõ về tình hình của Công ty Cổ phần mía đường Hoà Bình.

Trong suốt 22 năm cống hiến, trải qua nhiều vị trí khác nhau, bản thân bị cáo thấy không hổ thẹn vì đã tận tâm, nỗ lực làm tròn nhiệm vụ được giao.

Bản thân bị cáo và các cán bộ ngân hàng đã nghiên cứu, đánh giá khách quan để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp đang trên đường phá sản đúng với chủ trương của Tỉnh uỷ và UBND.

Ngân hàng và doanh nghiệp ở đây là Công ty Cổ phần mía đường Hoà Bình đã kí thoả thuận hợp tác toàn diện, từ chủ trương đến thực tế nó trải qua các bước rất dài, phía ngân hàng đã thẩm định rất kỹ lưỡng và làm theo đúng với quy chế về các khoản vay.

Bị cáo Lợi, cũng đưa ra nhiều căn cứ pháp lý chứng minh bản thân không phạm tội như cáo trạng quy kết, kính mong HĐXX xem xét công tâm, khách quan, công bằng, nhân văn, tránh oan sai, tạo dư luận xấu trong xã hội.

Trong phần luận tội, đại diện VKS nhân dân tỉnh Phú Thọ cho rằng, có đủ căn cứ để xác định các bị cáo phạm tội theo Điều 179 Bộ luật Hình sự năm 1999 "tội vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng" và đề nghị mức án tù từ 5 năm 6 tháng đến 7 năm tù cho các bị cáo.

Nhiều tình tiết vụ án cần được làm rõ

Trong phiên toà, các luật sư bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho các bị cáo Bùi Văn Sơn, Ngô Quang Lợi, Phạm Thị Chính, Phạm Đức Mậu…đã chỉ ra nhiều điểm “bất bình thường” về việc cáo buộc các bị cáo, các luật sư chỉ ra nhiều tình tiết vụ án cần được làm rõ và đề nghị HĐXX trả hồ sơ để điều tra lại.

Trong 26 ý kiến của các Luật sư đưa ra tại phần Tranh tụng, có 9 tình tiết đều được các Luật sư thống nhất đề nghị VKS làm rõ trong bản Cáo trạng để tránh oan sai.

Thứ nhất, sai phạm về việc áp dụng BLHS 2015; Thứ hai, sai phạm về làm sai lệch hồ sơ vụ án (thủ đoạn khác Điều 375 BLHS 2015); Thứ ba, sai phạm về xác định tình tiết định tội “gây hậu quả” và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả; Thứ tư, sai phạm về xác định hậu quả; Thứ năm, sai phạm về yếu tố đồng phạm; Thứ sáu, sai phạm khi xác định tư cách của ngân hàng Nhà nước; Thứ bảy, Vi phạm khi kết luận ông Sơn nâng khống tài sản thế chấp: Thứ tám, vi phạm khi không chứng minh về yếu tố lỗi và động cơ mục đích; Thứ chín, vi phạm về áp dụng Nghị quyết 03/2020/NQ-HĐTP.

Các bị cáo được dẫn giải tại toà.

Theo nhận định các luật sư, xuyên suốt nội dung vụ án thể hiện các cán bộ Ngân hàng không vụ lợi, không động cơ cá nhân mà một lòng cống hiến phục vụ lợi ích của AGB bằng các biện pháp, đưa ra chủ trương nhằm thu hồi triệt để nợ vay, vận dụng triệt để quyền của bên cho vay, yêu cầu bổ sung toàn bộ tài sản của công ty để thế chấp, kể cả tài sản của cá nhân lãnh đạo công ty nhằm ràng buộc trách nhiệm trả nợ.

Trong khi đó, VKS đã cố ý sử dụng cả những giao dịch giả tạo để truy tố đối với bị cáo. Cụ thể, ngày 22/8/2005, ngân hang đã ký HĐTD số 01/TDDH với mục đích “Chuyển theo dõi toàn bộ dư nợ…” và HĐTD số 02/TDDH với mục đích chuyển theo dõi tiền vay đặt cọc…”.

Tổng cộng 2 Hợp đồng là hơn 84 tỷ đồng, với biện pháp bảo đảm xác định tại Điều 4 “Áp dụng biện pháp đảm bảo bằng tài sản hình thành từ vốn vay”.

Xét về bản chất pháp lý thì 2 Hợp đồng tín dụng này là Hợp đồng vô hiệu do giả tạo vì không nhằm mục đích làm phát sinh quyền, nghĩa vụ.

Phía ngân hàng cũng xác nhận vấn đề này tại Bút lục số 161 “Hợp đồng tín dụng số 01…02…là Hợp đồng ghi nhận lại các khoản nợ bắt buộc mà Agribank đã trả nợ thay cho phía Trung Quốc… không phải là văn bản sửa đổi bổ sung, thay thế Hợp đồng bảo lãnh, các đơn vị liên quan giữ nguyên hiệu lực (bao gồm cả khoản bảo lãnh ký ngày ngày 21/9/1995 của Chủ tịch UBND tỉnh Hoà Bình ký và Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp”.

Hơn nữa, tại Điều 4 “Áp dụng biện pháp đảm bảo bằng tài sản hình thành từ vốn vay”. Đây cũng là nội dung giả mạo vì Dự án hoàn thành đưa vào hoạt động từ 1997. Vấn đề này, tại Bút lục số 119 và 120 Văn bản số 228 ngày 12/1/2022 của ngân hàng đã làm rõ.

Tính giả tạo còn rõ hơn bởi theo kế hoạch trả nợ đính kèm thì đến 31/12/2005 mới đến hạn thanh toán gốc lần đầu và kết thúc vào năm 2018.

Bên cạnh đó, nhiều Luật sư cũng thắc mắc là chưa rõ vì sao CQĐT và VKS đã không sử dụng nhiều tài liệu có lợi cho các bị cáo trong vụ án, cụ thể: Bút lục 1232: Văn bản số 60/XLRR - Biên Bản họp hội đồng xử lý rủi ro quí 3 năm 2005 ngày 18/7/2005, ngân hàng đề nghị sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro đối với khoản nợ 84.127.612.507 đồng. Tức là hơn 1 tháng trước ngày ký HDTD số 01 và 02 ngày 22/8/2005, ngân hàng đã xác định tình trạng khoản nợ 84.127.612.507 đồng, nhưng đến 22/8/2005 vẫn cố ý ký HĐTB 01 và 02.

Bút lục 1283: Văn bản số 27 ngày 19/10/2005, xác định: “Dư nợ xấu của Công ty Mía Đường là 84.127.612.507 đồng, không thu hồi được cả gốc và lãi, đã được phân loại nợ vào nhóm 5”...

Thế nhưng chưa rõ vì sao CQĐT, VKS bỏ qua tình tiết này để tiến hành khởi tố, truy tố. Bởi lẽ, việc xác định thiệt hại (thực tế chưa xảy ra) trên cơ sở mở phạm vi đảm bảo của tài sản đến khoản nợ 84.127.612.507 đồng, hiện còn là 59,6 tỷ.

Cũng theo nhận định của các luật sư, Cáo trạng có dấu hiệu sai phạm rất rõ về yếu tố đồng phạm theo diều 17 Bộ Luật hình sự 2015.

Cáo trạng truy tố 9 Bị cáo cùng 1 tội danh, hậu quả mang tính liên đới, cụ thể không xác định hành vi nào của bị cáo gây thiệt hại… thế nhưng, VKS không xác định yếu tố đồng phạm.

Chính vì vậy dẫn đến không thể xác định vai trò của từng người và dẫn đến hậu quả là không thể phân hoá trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, về mặt pháp lý, VKS không thể kết luận yếu tố đồng phạm là có dấu hiệu truy tố oan sai.

Cũng trong phiên toà luật sư Nguyễn Hồng Bách (Đoàn luật sư TP Hà Nội, là người bảo vệ quyền lợi cho bị cáo Ngô Quang Lợi), đã nêu ra nhiều căn cứ pháp lý chứng minh bị cáo Lợi không phạm tội như cáo trạng quy kết.

Trong đó, luật sư Nguyễn Hồng Bách nhấn mạnh về việc Giấy bảo lãnh của Bộ trưởng bộ nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm, UBND tỉnh Hoà Bình kí ngày 21/9 và ngày 25/9 năm 1995 cho khoản vay của Công ty mía đường Hoà Bình ở ngân hàng.

Luật sư Bách khẳng định Giấy bảo lãnh trên vẫn còn hiệu lực, không phải như lập luận của VKS cho rằng giấy này chỉ có hiệu lực đối với doanh nghiệp Nhà nước.

“Để nói về việc giấy bảo lãnh còn gía trị hay không, thì không thể dựa vào ý kiến chủ quan của VKS, Cơ quan điều tra hay cả ý kiến của luật sư, mà cái này phải dựa trên điều luật, dựa trên các quy định của pháp luật và nó có sự kế thừa theo thời gian, chứ không thể khi Công ty mía đường Hoà Bình bị cổ phần là hết giá trị bảo lãnh”, luật sư Nguyễn Hồng Bách nói.

“Khi ông đứng ra bảo lãnh người ta mới cho vay, cho vay xong ông bảo không còn nghĩa vụ bảo lãnh nữa, vậy thử hỏi đơn vị cho vay người ta lấy đâu ra tiền để quy trách nhiệm, hay đơn vị được vay tiền không còn khả năng thì việc thu hồi khoản nợ trên phải làm thể nào”, luật sư Bách cho hay.

“Các chế tài để đảm bảo khoản vay, cũng như đơn vị đứng ra bảo lãnh nó được quy định rất rõ trong các điều luật”, luật sư Bách nhấn mạnh,

Khi nói về hợp đồng tín dụng số 3000 ngày 6/12/2017, luật sư Nguyễn Hồng Bách cho biết, đây là hợp đồng tháo gỡ khó khăn, nó khác hoàn toàn với những hợp đồng tín dụng thông thường và bị cáo Ngô Quang Lợi, cũng như các bị cáo khác đã làm đúng theo các quy định của pháp luật cho phép.

Còn theo Tiến sỹ, Luật sư Hoàng Anh Tuấn, người bảo vệ cho bị cáo Bùi Văn Sơn thì VKS đã vi phạm khi không chứng minh được thiệt hại thực tế xảy ra, không chứng minh được mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả.

Với nguyên tắc bồi thường thiệt hại theo Điều 585 BLDS thì không những phải xác minh yếu tố lỗi của bị can mà còn phải xác minh yếu tố lỗi của người bị thiệt hại, bởi lẽ lỗi của người bị thiệt hại là căn cứ loại trừ trách nhiệm của bị can.

Trong vụ án này, các bị cáo Cường, Sơn, Lợi là người được uỷ quyền, đã thực hiện đúng phạm vi uỷ quyền, đúng ý chí của người uỷ quyền.

Do vậy, các bị cáo không có lỗi trong việc cho vay, theo đó không phải bồi thường thiệt hại. Hơn nữa, VKS bỏ qua cả việc đánh giá động cơ mục đích của các bị cáo mặc dù đây là nghĩa vụ bắt buộc VKS phải làm.

TS.LS Hoàng Anh Tuấn (là người bào chữa cho bị cáo Bùi Văn Sơn) khẳng định mọi thành phần tham gia tố tụng đều cần tôn trọng tinh thần thượng tôn pháp luật, tôn trọng sự thật khách quan.

Luật sư của bị cáo Bùi Văn Sơn cũng đặc biệt giành một niềm tin sâu sắc tới các thành viên HĐXX sẽ sử dụng trí tuệ, đạo đức, chuẩn mực pháp lý để bảo vệ công lý, khôi phục niềm tin trong nhân dân không làm oan sai cho bị cáo.

Kết thúc phần bào chữa của mình, Tiến sỹ, Luật Sư Hoàng Anh Tuấn đưa ra quan điểm gửi tới HĐXX với tất cả sự tôn trọng: “Kính đề nghị HĐXX quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung theo luật định”.

Ngay khi phần bào chữa của Luật sư kết thúc, toàn thể người dân đang tham gia theo dõi phiên Tòa đã đứng bật dậy, vỗ tay vang dội và kéo dài khiến lực lượng làm nhiệm vụ bảo vệ tại phiên tòa phải vào cuộc để vãn hồi trật tự.

Theo quyết định của Hội đồng xét xử, ngày 12/12/2025 tới đây, TAND tỉnh Phú Thọ sẽ tuyên án. Hy vọng, HĐXX sẽ có phán quyết công minh, đúng người, đúng tội, theo đúng quy định của pháp luật.