Vụ dầu ăn Ofood: Các bị can có thể đối mặt án chung thân về nhiều tội danh

Kẻ "phù phép" dầu ăn của lợn thành dầu ăn cho người có thể đối mặt án chung thân

Tối 24/6, thông tin Công an tỉnh Hưng Yên phối hợp với các cơ quan chức năng đã triệt phá một đường dây sản xuất và tiêu thụ dầu ăn giả thương hiệu Ofood của Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food có quy mô lên tới hàng chục nghìn tấn. Đường dây sản xuất dầu ăn giả quy mô lớn này liên quan đến nhiều doanh nghiệp trên cả nước đã khiến dư luận không khỏi hoang man, phẫn nộ.

Theo xác định của cơ quan chức năng, nơi tiêu thụ chính loại dầu ăn này được các đối tượng nhắm tới là những bếp ăn tập thể, nhà hàng, quán xá, kể cả những làng nghề chế biến bánh kẹo, đồ ăn vặt cho trẻ em...

Đáng lên án và gây sốc dư luận chính là việc lượng lớn dầu ăn cho người này lại có nguồn gốc từ dầu thực vật để làm thức ăn chăn nuôi.

Để che giấu hành vi của mình, nhóm chủ mưu sử dụng đường ống ngầm bơm dầu từ bồn chứa nguyên liệu dành cho vật nuôi sang bồn chứa dầu dùng cho người. Sau đó, họ công bố sản phẩm là dầu ăn bổ sung vitamin A, nhưng kết quả kiểm nghiệm của cơ quan chức năng cho thấy không hề có thành phần này.

Bước đầu, cơ quan chức năng xác định, các đối tượng đã bán hàng chục nghìn tấn dầu thực vật không đảm bảo chất lượng cho người tiêu dùng.

Để hợp thức hóa quy trình, nhóm đối tượng này đã lập ra các công ty bình phong dưới danh nghĩa sản xuất dầu ăn cho người. Thông qua các công ty này, nhóm đối tượng đưa hàng hóa là dầu ăn cho gia súc vào các công ty sản xuất thực phẩm.

Dầu ăn Ofood trước khi bị phát hiện đã được rao bán trên các sàn thương mại điện tử với giá từ 40.000 - 60.000/lít.

Ngoài số sản phẩm đã đến tay người tiêu dùng, cơ quan Công an tỉnh Hưng Yên đã thu giữ hơn 1.000 tấn dầu nhập lậu. Cơ quan công an cũng đã khởi tố 3 bị can là các đối tượng cầm đầu điều hành đường dây về tội: sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm và buôn lậu.

Trong đường dây sản xuất hàng giả này có Công ty TNHH thương mại xuất nhập khẩu An Hưng Phước. Đây là một trong những doanh nghiệp nhập khẩu dầu thực vật quy mô lớn ở nước ta.

Ước tính doanh thu trong 3 năm gần đây của các công ty lên tới hơn 8.200 tỷ đồng, trong đó có công ty đã hoạt động liên tục 14 năm với doanh thu hàng năm lên đến 4.500 tỷ đồng. Theo cơ quan chức năng, các đối tượng đã trục lợi từ chênh lệch giá bán, khi dầu ăn cho người được bán cao hơn khoảng 17% so với dầu dùng cho vật nuôi. Ngoài ra, các đối tượng còn trốn thuế giá trị gia tăng, vì dầu ăn cho người chịu thuế 8%, còn dầu dùng cho chăn nuôi được miễn thuế (0%).

Liên quan đến sự việc này, Luật sư Hồ Thị Phượng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) nêu quan điểm, theo thông tin từ cơ quan điều tra, các bị can trong vụ án dầu ăn giả đã bị khởi tố về hai tội danh đặc biệt nghiêm trọng là sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm và buôn lậu. Cả hai đều là tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, có khung hình phạt cao và chế tài nghiêm khắc.

Với tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm theo Điều 193 Bộ luật Hình sự, hình phạt khởi điểm là từ 2 đến 5 năm tù giam. Tuy nhiên, nếu hành vi có tổ chức, mang tính chuyên nghiệp hoặc thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên, mức án có thể nâng lên từ 5 đến 10 năm. Trong trường hợp thu lợi từ 500 triệu đến dưới 1,5 tỷ đồng, hoặc gây hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và tính mạng, mức hình phạt sẽ từ 10 đến 15 năm tù. Đặc biệt, nếu thu lợi bất chính từ 1,5 tỷ đồng trở lên hoặc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, mức án có thể lên tới 20 năm tù hoặc tù chung thân. Với quy mô vụ việc lên tới hàng chục nghìn tấn dầu ăn giả, doanh thu hơn 8.000 tỷ đồng, dấu hiệu cấu thành ở khung hình phạt cao nhất là rất rõ ràng.

Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền đến 100 triệu đồng, bị cấm hành nghề hoặc giữ chức vụ trong thời hạn 1 - 5 năm và bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản. Đối với pháp nhân thương mại, mức phạt tiền có thể lên tới 18 tỷ đồng, kèm theo nguy cơ đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn.

Về tội buôn lậu theo Điều 188, mức án thấp nhất là từ 6 tháng đến 3 năm nếu trị giá hàng hóa từ 100 đến dưới 300 triệu đồng. Trường hợp có tổ chức, chuyên nghiệp, hoặc thu lợi từ 100 triệu đến dưới 500 triệu đồng, mức hình phạt là từ 3 đến 7 năm tù. Nếu lợi nhuận bất chính từ 500 triệu đến dưới 1 tỷ đồng, án phạt sẽ từ 7 đến 15 năm tù. Và nếu vượt 1 tỷ đồng - như con số hàng nghìn tỷ được xác định trong vụ án này - khung hình phạt cao nhất có thể lên tới 20 năm tù. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền đến 100 triệu đồng, cấm hành nghề và bị tịch thu tài sản. Đối với pháp nhân, mức phạt có thể lên tới 15 tỷ đồng hoặc đình chỉ hoạt động.

"Với thiệt hại và mức độ nguy hiểm mà hành vi gây ra cho xã hội, các bị can trong vụ án hoàn toàn có khả năng phải đối diện với các mức án nghiêm khắc nhất của pháp luật, từ 20 năm tù đến tù chung thân, kèm theo các hình phạt bổ sung mạnh tay nhằm răn đe và phòng ngừa chung", Luật sư Hồ Thị Phượng nhận định.

Luật sư Hồ Thị Phượng - Đoàn Luật sư TP Hà Nội.

Bên cạnh đó, Luật sư Hồ Thị Phượng cũng cho hay, với những tình tiết đã được cơ quan chức năng công bố, ngoài hai tội danh đã bị khởi tố là sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm và buôn lậu, các đối tượng trong đường dây này có thể tiếp tục bị xử lý thêm một loạt tội danh khác theo quy định của Bộ luật Hình sự nếu có đủ căn cứ.

Cụ thể, hành vi lợi dụng chính sách thuế, khai báo gian dối để né thuế giá trị gia tăng trong thời gian dài có dấu hiệu của tội trốn thuế (Điều 200), với mức hình phạt có thể lên tới 7 năm tù.

Việc đưa dầu ăn kém chất lượng, không đúng công bố, có nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng vào các bếp ăn tập thể, nhà hàng và cơ sở chế biến thực phẩm cho trẻ em hoàn toàn có thể cấu thành tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317). Trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể đối mặt với mức án lên đến 20 năm tù hoặc tù chung thân.

Ngoài ra, thủ đoạn gắn nhãn “dầu ăn bổ sung vitamin A” trong khi không hề có thành phần này cũng là hành vi lừa dối người tiêu dùng, có dấu hiệu của tội lừa dối khách hàng theo Điều 198, với khung hình phạt cao nhất lên tới 5 năm tù.

Vụ án có khả năng tiếp tục mở rộng điều tra để làm rõ nhiều tội danh khác có liên quan, phản ánh mức độ tinh vi và nguy hiểm của đường dây sản xuất, tiêu thụ dầu ăn giả có quy mô lớn bậc nhất từ trước tới nay.

Lỗ hổng trong công tác giám sát và hậu kiểm

Thời gian qua, hàng loạt vụ việc liên quan đến sản xuất thực phẩm giả đã khiến dư luận không khỏi hoang mang và đặt dấu hỏi lớn về trách nhiệm của các cơ quan chức năng quản lý. Theo Luật sư Hồ Thị Phượng, việc một doanh nghiệp hoạt động suốt 14 năm, doanh thu hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, nhưng không bị xử lý vi phạm cho thấy có dấu hiệu lỗ hổng trong công tác giám sát và hậu kiểm an toàn thực phẩm.

Dù chưa thể khẳng định có sự buông lỏng hay tiếp tay từ cơ quan chức năng, nhưng rõ ràng cơ chế kiểm tra hiện hành chưa đủ hiệu quả để phát hiện, ngăn chặn hành vi vi phạm tinh vi, kéo dài như trong vụ việc này.

Đây là hồi chuông cảnh báo cần thiết để các cơ quan chức năng rà soát lại quy trình, tăng cường năng lực thanh tra, đặc biệt ở khâu hậu kiểm, nhằm bảo vệ sức khỏe người dân và niềm tin vào hệ thống quản lý.

Cách người tiêu dùng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình

Do đó, từ thực tế vụ việc, chuyên gia pháp lý cho biết người tiêu dùng hoàn toàn có quyền yêu cầu bồi thường khi sử dụng phải dầu ăn không bảo đảm chất lượng, có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe hoặc quyền lợi hợp pháp của mình. Quyền này được ghi nhận tại Khoản 5 Điều 4 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, theo đó người tiêu dùng có thể yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh bồi thường nếu sản phẩm có khuyết tật, không bảo đảm an toàn, chất lượng, công dụng, hoặc sai lệch so với công bố, quảng cáo.

Người tiêu dùng từng sử dụng Ofood có thể chủ động phối hợp với cơ quan điều tra để bảo vệ quyền lợi của mình.

Người tiêu dùng có thể lựa chọn:

Yêu cầu bồi thường trực tiếp, căn cứ theo quy định của pháp luật dân sự;

Gửi khiếu nại hoặc tố cáo đến cơ quan chức năng như Cục Quản lý và Phát triển thị trường, Sở Công Thương, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hoặc Công an để được hỗ trợ bảo vệ quyền lợi.

Đối với các tổ chức như bếp ăn, nhà hàng, làng nghề sản xuất thực phẩm đã sử dụng dầu ăn giả, nếu chứng minh được thiệt hại - như tổn thất tài chính, ảnh hưởng uy tín hoặc bị xử phạt do vi phạm quy định an toàn thực phẩm - thì cũng có thể khởi kiện nhà cung cấp để đòi bồi thường.

Luật sư Hồ Thị Phượng đưa ra tư vấn cho người tiêu dùng đã trót sử dụng sản phẩm dầu ăn thương hiệu Ofood hoặc các sản phẩm giả khác: "Việc bồi thường sẽ cần căn cứ rõ ràng để chứng minh rõ thiệt hại, mối quan hệ nhân quả và trách nhiệm cụ thể của bên gây thiệt hại. Trong các vụ án có yếu tố hình sự và quy mô lớn như vụ việc này, người tiêu dùng nên chủ động phối hợp với cơ quan điều tra để vừa bảo vệ quyền lợi cá nhân, vừa hỗ trợ quá trình xử lý hành vi vi phạm pháp luật".