Xóa bỏ triệt để tư duy “không quản được thì cấm”
Ngày 30/4 và 4/5/2025, Bộ Chính trị ban hành liên tiếp hai nghị quyết quan trọng, đó là Nghị quyết 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, và Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.
Cùng với Nghị quyết 57 về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế, tạo nên nền tảng chiến lược để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới.
Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt hai nghị quyết này, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: Bốn nghị quyết lớn chính là trục thể chế trung tâm giúp Việt Nam cất cánh.
Mỗi nghị quyết tập trung vào một trụ cột: thể chế pháp luật (66), khoa học công nghệ (57), hội nhập (59) và kinh tế tư nhân (68), nhưng được thiết kế như một chỉnh thể thống nhất, cùng vận hành để dẫn dắt phát triển đất nước đến năm 2045.
 |
| Đồng Nai thành lập Hội đồng Hỗ trợ khởi nghiệp cấp tỉnh, kết nối sở ngành, chuyên gia và hiệp hội doanh nghiệp. |
Tổng Bí thư nhận định, muốn phát triển nhanh và bền vững, chúng ta không thể đi theo lối mòn cũ. Phải dám nghĩ lớn, hành động lớn và thực hiện những cải cách lớn với quyết tâm cao nhất.
Cả bốn nghị quyết đều đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, với thể chế pháp luật minh bạch, nền kinh tế năng động, môi trường kinh doanh thuận lợi, và doanh nghiệp tư nhân là động lực trung tâm.
Tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định Nghị quyết 68 là văn kiện có tính chiến lược về phát triển kinh tế tư nhân, lực lượng tạo việc làm cho hơn 43 triệu lao động, chiếm trên 82% lực lượng lao động có việc làm; đóng góp gần 50% GDP và hơn 30% thu ngân sách nhà nước. Số lượng doanh nghiệp tư nhân đã cán mốc gần 1 triệu, với khoảng 4.000 startup đang hoạt động.
Tuy nhiên, khu vực này vẫn đối mặt với nhiều thách thức, hơn 98% là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, năng lực cạnh tranh còn yếu, tỷ lệ tham gia chuỗi cung ứng còn thấp.
Thủ tướng nhấn mạnh: “Cần xóa bỏ triệt để tư duy ‘không quản được thì cấm’, kiến tạo một môi trường pháp lý công bằng, minh bạch và hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân vươn lên thành lực lượng tiên phong của nền kinh tế”.
Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Nghị quyết 66 ra đời nhằm tạo đột phá trong chất lượng xây dựng và thi hành pháp luật, từ việc luật hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, đến cải cách triệt để thủ tục hành chính và phân cấp rõ ràng trách nhiệm giữa các cấp, các ngành.
Nghị quyết nhấn mạnh yêu cầu hệ thống pháp luật không chỉ đầy đủ mà còn phải đồng bộ, khả thi, dễ tiếp cận và tương thích quốc tế.
Trong những năm qua, hệ thống pháp luật Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng với hơn 200 luật và bộ luật đang có hiệu lực, cùng hàng nghìn nghị định, thông tư được ban hành.
Tuy nhiên, chất lượng thực thi vẫn là điểm nghẽn lớn nhất. Chủ tịch Quốc hội cho rằng: “Cải cách pháp luật không chỉ dừng ở xây dựng, mà cần đi vào từng quy trình, từng con người thực thi.
Một giấy phép được cấp đúng hạn, một cán bộ dám chịu trách nhiệm, đó mới là biểu hiện thực tế của pháp quyền hiệu quả.”
Tổng Bí thư Tô Lâm kêu gọi toàn Đảng, toàn dân và toàn hệ thống chính trị biến khát vọng thành hành động cụ thể, chuyển tiềm năng thành sức mạnh thực tế, để đưa Việt Nam vươn mình thành quốc gia hùng cường, sánh vai cùng các cường quốc năm châu.
Theo Tổng Bí thư, triển khai tốt đồng thời cả bốn nghị quyết chính là cách thiết thực nhất để hiện thực hóa khát vọng 2045 một Việt Nam phát triển, hiện đại, thu nhập cao, có vị thế trên trường quốc tế.
 |
| Bốn nghị quyết lớn chính là trục thể chế trung tâm giúp Việt Nam cất cánh. |
Các thông điệp được thống nhất, thể chế cần đi trước một bước, sống cùng doanh nghiệp, thấm vào từng hành vi công vụ. Kinh tế tư nhân cần được trao quyền để đổi mới, sáng tạo, vươn ra toàn cầu.
Và cả hệ thống chính trị cần hành động đồng bộ, quyết liệt, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, lấy người dân làm gốc, để mỗi chính sách ban hành không chỉ đúng về chủ trương mà còn trúng với cuộc sống.
Tạo đà cho startup cất cánh
Nếu các nghị quyết chỉ nằm trên giấy, thiếu sự kết nối trong triển khai thì hệ sinh thái khởi nghiệp sẽ như cánh đồng gieo hạt nhưng thiếu đất lành để nảy mầm.
Tư duy đã thay đổi, nhưng thể chế cũng cần tiếp sức, cần được thiết kế lại để thoát khỏi lối mòn hành chính và thực sự “mở cửa” cho sáng tạo.
Muốn vậy, thể chế khởi nghiệp cần được định hình đồng bộ theo ba tầng nấc: chính sách đến công cụ thực thi và năng lực dự báo.
Trước hết, chính sách phải xuất phát từ thực tiễn. Mỗi quy định đưa ra phải xuất phát từ nhu cầu thật, vướng mắc thật và được phản hồi bởi những người đang vận hành doanh nghiệp mỗi ngày. Startup không chỉ là đối tượng tuân thủ mà phải trở thành đối tác đồng kiến tạo thể chế.
Thứ hai, công cụ thực thi pháp luật cần linh hoạt và thân thiện với mô hình kinh doanh mới. Pháp luật cần mở rộng bao phủ các loại hình kinh tế sáng tạo như hợp đồng thông minh, tài sản số, blockchain, kinh tế chia sẻ, kinh tế tuần hoàn… Không thể “bắt” startup vận hành theo mô hình quản lý lỗi thời.
Thứ ba, thể chế phải có năng lực dự báo, dám mở lối cho những hình thức kinh doanh còn đang trong giai đoạn thử nghiệm.
Thay vì “chờ đủ điều kiện” rồi mới cho phép, cần có tư duy “sandbox” tức là tạo hành lang thử nghiệm có giám sát, có hậu kiểm, để không kìm hãm đổi mới.
 |
| Tổng Bí thư nhấn mạnh, triển khai đồng bộ bốn nghị quyết là bước thiết thực hiện thực hóa khát vọng Việt Nam 2045. |
Thể chế pháp lý nếu được thiết kế tốt sẽ giống như đường băng vững vàng, rộng mở và đủ dài để startup cất cánh. Nếu bị thiết kế theo tư duy “kiểm soát - cấp phép - ràng buộc”, nó sẽ trở thành rào chắn khiến doanh nghiệp e ngại ngay từ bước đầu.
Khảo sát tại TP.HCM, Đồng Nai, Đà Nẵng cho thấy nhiều điểm nghẽn đang cản trở khởi nghiệp: thủ tục phức tạp, điều kiện kinh doanh chồng chéo, thiếu cơ chế thử nghiệm, pháp luật chưa công nhận giá trị của dữ liệu, thuật toán hay tài sản vô hình.
Để khắc phục tận gốc, cần một bản thiết kế thể chế mới với năm nguyên tắc cốt lõi. Thiết kế thể chế theo vòng đời doanh nghiệp từ giai đoạn khởi sự, thử nghiệm đến tăng trưởng và gọi vốn, tránh “mặc đồng phục pháp lý” cho mọi quy mô.
TS Đặng Công Tráng - Trưởng khoa Luật, Đại học Công nghiệp TP.HCM nói: “Thể chế không thể là khung sắt, mà phải là khớp nối linh hoạt. Vừa bảo vệ, vừa tạo lực đẩy”.
TS Trần Hữu Huỳnh, nguyên Chủ tịch VIAC, nhấn mạnh: “Không thể có startup mạnh nếu cứ bắt họ chạy trên một sân chơi cũ. Thể chế cần tạo ra sân chơi mới, với luật chơi mới”.
Hiện nay, TP.HCM đang là địa phương đi đầu với mô hình sandbox trong lĩnh vực AI và y tế số. Nghị quyết 98 cho phép chính quyền thành phố thử nghiệm mô hình pháp lý đặc thù, cho phép doanh nghiệp triển khai công nghệ mới ngay trong môi trường thực tiễn.
Tại tỉnh Đồng Nai đã thành lập Hội đồng Hỗ trợ khởi nghiệp cấp tỉnh, kết nối các sở, ngành, chuyên gia, hiệp hội doanh nghiệp. Mô hình “Cà phê khởi nghiệp” đang được tổ chức định kỳ để đối thoại trực tiếp, tháo gỡ khó khăn cho startup.
Tại Đà Nẵng, Trung tâm pháp lý miễn phí tại Vườn ươm doanh nghiệp giúp startup tra cứu pháp luật, làm thủ tục sở hữu trí tuệ, tư vấn hợp đồng và gọi vốn, một dạng “phòng khám pháp lý” sát cánh với doanh nghiệp từ ngày đầu khởi nghiệp.
Thể chế không thể cải cách đơn lẻ mà cần cả hệ thống chính trị vào cuộc. Một quốc gia khởi nghiệp không thể dựa vào từng cá nhân xuất sắc mà cần môi trường pháp lý công bằng, minh bạch và đồng hành.
Việt Nam không thiếu trí tuệ, cũng không thiếu khát vọng. Nhưng startup chỉ có thể bay cao khi có đường băng thể chế đủ dài, đủ chắc và đủ tin cậy.
Đã đến lúc thể chế không chỉ là luật viết trong văn bản, mà phải là lực đẩy cho đổi mới sáng tạo, nơi pháp luật biết mở đường thay vì chỉ dựng rào cản.
20 °C
30 °C
