Cho vay tiêu dùng: Cần hành lang pháp lý hoàn chỉnh

Công ty tài chính: Dư nợ giảm, nợ xấu tăng

Phát biểu tại Hội thảo "Gỡ khó cho vay tiêu dùng (CVTD) - đẩy lùi tín dụng đen (TDĐ)" do Hệ sinh thái Thông tin kinh tế VTVMoney, Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số - Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức ngày 31/10/2023, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội ngân hàng (VNBA) cho biết, đến 31/8/2023, dư nợ cho vay phục vụ đời sống toàn hệ thống đạt hơn 2,6 triệu tỷ đồng, chiếm 21% tổng dư nợ nền kinh tế, tăng 0,35% so với 31/12/2022, nợ xấu chiếm tỷ lệ trên 4%.

Hoạt động cho vay tiêu dùng đang có tình trạng chững lại

Theo số liệu mới nhất của NHNN,mtính đến ngày 31/7/2023, dư nợ cho vay phục vụ đời sống đạt 2,6 triệu tỷ đồng, tăng 2,93% so với cuối năm 2022.

Nếu so sánh mức tăng trưởng bình quân 20%/năm trong 5 năm gần nhất, thì con số 2,93% của 7 tháng đầu năm nay là quá khiêm tốn. Thậm chí, đây cũng là mức khá nhỏ so với mức tăng trưởng 22% của cả năm 2022.

Trong đó, dư nợ cho vay phục vụ nhu cầu đời sống của 16 CTTC được Ngân hàng nhà nước (NHNN) cấp phép là gần 136 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng hơn 5% dư nợ cho cho vay phục vụ đời sống. Tuy nhiên, nợ xấu của các CTTC đến nay đã lên đến 8-10% cá biệt có công ty nợ xấu lên đến 20%, nhiều CTTC lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro nợ xấu tăng cao.

Theo ông Lê Quốc Ninh, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Tài chính tiêu dùng (thuộc VNBA), tín dụng tiêu dùng đang trong giai đoạn khó khăn nhất trong vòng hơn 15 năm qua. Thống kê của Fiingroup cho biết, trong khi dư nợ CVTD của nhóm CTTC tính tới cuối tháng 6/2023 giảm 10,2% so với thời điểm cuối năm 2022, thì nợ xấu tăng từ mức 10,7% cuối 2022 lên 12,5% cuối tháng 6/2023. "Đây là con số rất đáng báo động. Đặc biệt, giá trị tích cực mà các CTTC hướng đến đang bị “pha loãng” bởi hàng trăm công ty TDĐ…".

Tín dụng “đen” có “đất diễn”…

Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VNBA Nguyễn Quốc Hùng, trong bối cảnh kinh tế khó khăn, các CTTC đã chấp hành nghiêm túc chỉ đạo của NHNN, tổ chức triển khai CVTD đối với những đối tượng dưới chuẩn để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng tối thiểu của người lao động có thu nhập thấp nhằm hạn chế và từng bước đẩy lùi TDĐ, song đến nay hầu như các CTTC đều gặp rất nhiều khó khăn do nợ xấu ngày càng tăng cao.

Ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung, theo ông Hùng còn có những yếu tố chủ quan và rất nguy hiểm mà chưa có chế tài xử lý. Đó là khách hàng cố tình không trả nợ, người trước khuyên người sau không trả nợ, thậm chí cán bộ CTTC đến đòi nợ hoặc nhắc nợ thì chống đối, tố cáo, vu khống cán bộ là dùng biện pháp manh động để đòi nợ... Một số đối tượng lợi dụng việc cơ quan quản lý trấn áp tội phạm TDĐ và cố tình quy kết các CTTC tiêu dùng được cấp phép là TDĐ nên không trả nợ và thành lập hội “bùng nợ” trên zalo, facebook … nhưng không bị xử lý.

"Thời gian qua, NHNN đã triển khai rất nhiều giải pháp tín dụng, cải cách thủ tục hành chính giúp người dân, doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Để tạo thuận lợi hơn nữa trong việc tiếp cận vốn cho người dân, thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp mở rộng tín dụng, khuyến khích các tổ chức tín dụng tăng cường các biện pháp xác thực khách hàng vay vốn để tránh rủi ro và thu hồi nợ tốt hơn..."

Bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó vụ trưởng Vụ tín dụng các ngành kinh tế, NHNN

Thực trạng đó dẫn đến nợ xấu của các CTTC tăng cao, chất lượng tài sản tại các CTTC sụt giảm, cán bộ thu hồi nợ nghỉ việc, các CTTC phải siết chặt điều kiện cho vay hơn, đẩy mức lãi suất cho vay tăng cao, các CTTC không thể tiếp tục mở rộng cho vay. Người dân có thu nhập thấp, có hoàn cảnh khó khăn không thể tiếp cận được vốn vay từ CTTC… Hệ quả là TDĐ bắt đầu trỗi dậy, mặc dù các cơ quan quản lý tích cực triệt phá nhiều ổ nhóm TDĐ song diễn biến còn rất phức tạp dưới nhiều hình thức tinh vi, nhất là trên môi trường mạng…

Đáng ngại là tình trạng TDĐ "núp bóng" CVTD, thậm chí mạo danh ngân hàng, CTTC... khiến người vay không phân biệt được đâu là CTTC được cấp phép chính thống, đâu là TDĐ. Cũng có hiện tượng một số khách hàng nhân lúc CTTC bị kiểm tra để tẩy chay, chây ỳ trả nợ, thậm chí lan truyền xúi giục nhiều người khác cùng "bùng" nợ trên mạng xã hội, khiến thị trường CVTD bị méo mó.

Cần hành lang pháp lý hoàn chỉnh

Theo đại diện VNBA, để các CTTC tiêu dùng vững tâm hoạt động, tiếp tục cho vay, mở rộng mạng lưới và qui mô hoạt động đến khu vực nông thôn vùng sâu vùng xa, nhằm góp phần hạn chế TDĐ và thực hiện chiến lược tài chính toàn diện quốc gia, việc nghiên cứu để tìm ra các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các CTTC là hết sức cần thiết…

Về hành lang pháp lý đối với Cho vay tiêu dùng, Luật sư Nguyễn Thế Truyền, Giám đốc Công ty Luật Hợp danh Thiên Thanh cho rằng, pháp luật Việt Nam đã có nhưng chưa đủ, chưa áp dụng được vào thực tế. Gần như 16 CTTC chưa sử dụng toà án để giải quyết vấn đề thu hồi nợ. Bởi lẽ, nợ CVTD rất nhỏ, trong khi chi phí và thời gian cho một phiên toà giải quyết tranh chấp nợ lại vô cùng lớn.

Với thực tế thu hồi nợ thời gian qua, Luật sư Nguyễn Thế Truyền đề nghị cần xem xét lại dịch vụ đòi nợ chuyên nghiệp dù đã bị cấm trong Luật Đầu tư.

Ngoài việc trông chờ sự tiếp sức bằng hành lang pháp lý hoàn chỉnh, luật sư Nguyễn Thế Truyền cũng cho rằng,các CTTC cũng cần phải tự tìm cách gỡ khó trong tình hình hiện nay, đặc biệt vấn đề về lãi suất.

Làm rõ hơn về vấn đề lãi suất, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia cho rằng, đang có sự không đồng bộ trong các quy định về lãi suất giữa các luật.

Cụ thể, Bộ Luật dân sự quy định lãi suất không vượt quá 20%/năm, còn luật chuyên ngành đang được quy định bằng cụm từ “theo thoả thuận”. Do có độ chênh nên gần như cơ quan Công an đang tạm hiểu rằng lãi suất cứ trên 20% là vi phạm pháp luật dân sự.

“Điều này cũng khiến người dân đánh đồng 16 CTTC được Ngân hàng Nhà nước cấp phép với các đơn vị khác đang tồn tại…” - Chuyên gia này nhận định.

Ông cũng khẳng định, trần lãi suất đang hạn chế việc tiếp cận tín dụng. “Giải quyết vấn đề, cần có luật cho các tổ chức tín dụng phi ngân hàng theo thông lệ quốc tế, trong đó áp dụng ngưỡng nợ xấu và trần lãi suất riêng cho nhóm này” - TS. Cấn Văn Lực đề nghị.