“Bệnh nhân tâm thần” điều hành đường dây buôn ma túy và trách nhiệm trong việc giám định tâm thần?

Mới đây, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý Công an TP Hà Nội vừa triệt phá đường dây do Bùi Thị Thanh Thuỷ (SN 1964, đã từng bị bắt về tội Mua bán trái phép chất ma túy, nhưng do có bệnh án tâm thần nên chưa bị kết án) cầm đầu.

Theo cơ quan công an, trong quá trình điều tra, Bùi Thị Thanh Thuỷ đang bị điều trị bắt buộc tại Viện pháp y tâm thần Trung ương (Hà Nội) nhưng lợi dụng "mác" bệnh nhân tâm thần vẫn đã chỉ đạo Phùng Nguyệt Anh (SN 1974, trú tại ngõ 267 Hoàng Hoa Thám, phường Ngọc Hà, TP Hà Nội) cùng các "đàn em" khác thực hiện hành vi mua, bán ma tuý ngoài xã hội.

Đối tượng Bùi Thị Thanh Thủy.

Trước đó, ngày 9/7, tại hầm chung cư GP Invest, ngõ 170 La Thành, phường Ô Chợ Dừa (TP Hà Nội), lực lượng chức năng bắt quả tang Lê Anh Ngọc (SN 1975, trú tại phường Ô Chợ Dừa) về hành vi mua bán trái phép chất ma túy, thu giữ khoảng 2 kg Ketamine và ma tuý "đá"; khám xét khẩn cấp chỗ ở của Ngọc tại phòng 2017 sảnh A chung cư GP Invest, thu giữ 443 gói "nước vui", 404 viên thuốc lắc, 8 túi nilon chứa ma tuý tổng hợp.

Tại cơ quan Công an, Ngọc khai nhận năm 2018 có quen biết với Bùi Thị Thanh Thủy và được Thuỷ thuê làm kho chứa ma tuý rồi giao ma túy cho "khách" theo chỉ đạo của Thủy. Qua tiếp xúc, nói chuyện với Thuỷ, Ngọc thấy Thủy hoàn toàn bình thường, tỉnh táo.

Cùng ngày 9/7, các lực lượng bắt giữ Hoàng Mạnh Hùng (SN 1977) tại Garage ô tô có địa chỉ 399 Nguyễn Xiển, phường Khương Đình (TP Hà Nội) cùng một số đối tượng liên quan; thu giữ khoảng 18 kg ma tuý "đá" và Ketamine, 1 khẩu súng.

Cùng thời điểm này, một Tổ công tác khác đã bắt quả tang Phùng Nguyệt Anh đang giao nhận khoảng 90 gam Ketamine; khám xét chỗ ở của Nguyệt Anh tại ngõ 267 Hoàng Hoa Thám, thu giữ khoảng 5 gam ma tuý "đá". Phùng Nguyệt Anh khai nhận được Thuỷ thuê giao ma tuý cho khách và nhận ma tuý từ Ngọc.

Các đối tượng liên quan và số ma túy tang vật vụ án.

Căn cứ tài liệu, chứng cứ thu thập được, Cơ quan cảnh sát điều tra Công an Thành phố đã tiến hành bắt giữ Bùi Thị Thanh Thủy.

Tại cơ quan Công an, Thuỷ thừa nhận hoàn toàn bình thường và đã lợi dụng vỏ bọc điều trị bệnh tâm thần để thực hiện hành vi phạm tội. Đến nay, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố đã bắt giữ tổng số 10 đối tượng, thu giữ khoảng 22 kg ma túy các loại.

Dưới góc độ pháp lý, TS.LS Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho biết: Đây là vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng, điều đáng chú ý là đối tượng thực hiện hành vi phạm tội đang “gắn mác” bệnh nhân tâm thần. Bởi vậy, cơ quan tiến hành tố tụng sẽ làm rõ tình trạng bệnh lý của đối tượng này cũng như thủ tục giám định pháp y tâm thần, quá trình quản lý người bệnh tâm thần để xem xét trách nhiệm của các cơ quan tổ chức cá nhân có liên quan theo quy định của pháp luật.

TS.LS Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp, Đoàn Luật sư TP Hà Nội.

Trong vụ án này, ngoài việc làm rõ hành vi phạm tội, làm rõ số lần mua bán vận chuyển trái phép chất ma túy, số đối tượng tham gia và đánh giá tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội thì cơ quan điều tra cũng sẽ làm rõ nhân thân của Bùi Thị Thanh Thủy, làm rõ quá trình giám định và điều trị tâm thần của đối tượng này để xem xét trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan, để xử lý theo quy định của pháp luật.

Cũng theo TS.LS Đặng Văn Cường, trong vụ án hình sự trước đây, kết quả giám định tâm thần thể hiện đối tượng mất khả năng nhận thức do bệnh lý nên đối tượng không phải chịu trách nhiệm hình sự, tuy nhiên sẽ bị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh. Quá trình chữa bệnh, đối tượng có thể khỏi bệnh và tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội. Trong trường hợp này, đối tượng không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi trước đây do được xác định là không có lỗi, không nhận thức được hành vi do bệnh lý, nhưng khi đã khỏi bệnh mà đối tượng tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm phạm tội thì sẽ bị xử lý hình sự theo quy định chung của pháp luật.

Ngoài ra, TS.LS Đặng Văn Cường: Nếu trường hợp giấy chứng nhận tâm thần là không đúng, trước đó đối tượng không mắc bệnh tâm thần, việc kết luận tâm thần là sai trái nhằm trốn tránh trách nhiệm hình sự, quá trình điều trị tâm thần, do vẫn nhận thức được hành vi nên đối tượng này tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội thì đây là sự việc đặc biệt nghiêm trọng, có dấu hiệu tiếp tay giúp sức của Cơ quan giám định để đối tượng tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội, bởi vậy trong trường hợp này sẽ khởi tố người giám định, các cán bộ có liên quan về tội thuộc nhóm tội phạm về chức vụ.

Đây là vụ án phức tạp, có liên quan đến nhiều bị can, đặc biệt là liên quan đến quy trình thủ tục giám định tâm thần cho bị can và quá trình thực hiện thủ tục bắt buộc chữa bệnh tại cơ sở y tế. Bởi vậy cơ quan điều tra sẽ từng bước làm rõ nguyên nhân động cơ phạm tội, làm rõ diễn biến hành vi của các đối tượng gây án, làm rõ trách nhiệm của cơ quan giám định pháp y tâm thần để xem xét xử lý theo quy định của pháp luật", TS.LS Đặng Văn Cường cho biết.

TS.LS Đặng Văn Cường còn cho biết thêm, điều đáng chú ý là vụ án này xảy ra ngay sau khi vụ việc vi phạm về giám định tâm thần xảy ra ở Viện Pháp y tâm thần trung ương. Chiều 23/6, Công an thành phố Hà Nội thông tin về quyết định khởi tố vụ án hình sự “Tàng trữ trái phép chất ma túy”, “Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy”, “Đưa hối lộ”, “Nhận hối lộ”, “Môi giới hối lộ” và “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương, Hà Nội và tỉnh Thanh Hóa.

“Các vụ án này mặc dù chưa có kết quả cuối cùng, chưa có bản án kết tội có hiệu lực pháp luật của tòa án nhưng việc khởi tố liên tục đối với những hành vi sai phạm ở Viện Pháp tâm thần, bệnh viện tâm thần, phát hiện các đối tượng sử dụng giấy chứng nhận tâm thần giả làm vỏ bọc để tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm là điều rất đáng lo ngại trong xã hội về công tác giám định tư pháp", TS.LS Đặng Văn Cường nhấn mạnh.