Vụ ngai vua triều Nguyễn: Cần nghiêm túc rà soát lại cơ chế bảo vệ, nâng cấp hệ thống an ninh tại các di tích trọng điểm

Người phá hoại có thể bị truy tố đến 7 năm tù

Trước đó, vào lúc 11h55' ngày 24/5, một nam du khách có tên Hồ Văn Phương Tâm (42 tuổi, trú tại P.Hương Long, quận Phú Xuân, TP Huế) đã mua vé vào cổng của Đại nội Huế.

Qua trích xuất camera và điều tra bước đầu của lực lượng, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế cho biết, vào thời điểm xảy ra vụ việc, hai nhân viên bảo vệ là Đặng Quang Long và Đào Hoàng Vũ đều có mặt ở khu vực điện Thái Hòa. Khi vào khu vực điện Thái Hòa, khi nhận thấy Tâm có biểu hiện không bìnhm, nhân vieecn bảo vệ đã mời Tâm đi ra phía hậu điện. Tuy nhiên, sau đó nam du khách đã quay lại, lẻn vào khu vực trưng bày ngai vua triều Nguyễn, la hét và làm gãy phần tựa phía trước tay bên trái.

Để tránh việc du khách này manh động, đập phá các hiện vật trưng bày khác, nhân viên bảo vệ đã tiếp cận từ xa, nhắc nhở để Tâm đi ra bên ngoài, đồng thời điện thoại yêu cầu tăng cường lực lượng hỗ trợ.

Đến 12h10' ngày 24/5, các lực lượng chức năng khống chế đối tượng, báo cho Công an phường Đông Ba lập biên bản. Lực lượng Công an đã lập biên bản đối với Hồ Văn Phương Tâm, tuy nhiên chưa thể ghi lời khai do Tâm có biểu hiện loạn thần, la hét, nói nhảm không thể trả lời các câu hỏi.

Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế cho biết, Tâm từng bị Tòa án Q.Tân Bình (TP HCM) áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Hiện tại, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Huế đang tiến hành trưng cầu giám định tâm thần đối với Hồ Văn Phương Tâm và phối hợp cùng Viện KSND quận Phú Xuân thu thập các tài liệu chứng cứ để làm rõ vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan nhằm giải quyết vụ việc theo đúng trình tự, quy định của pháp luật.

Ngai vua triều Nguyễn trước khi bị bẻ gãy. (Ảnh: Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế)

Liên quan đến vụ việc này, Luật sư Hồ Thị Phượng, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, theo quy định tại Điều 13 Luật di sản văn hóa 2001, mọi hành vi hủy hoại hoặc gây nguy cơ hủy hoại di sản văn hóa đều bị nghiêm cấm. Do đó, hành vi của nam du khách khi cố tình xâm hại đến bảo vật quốc gia không chỉ là vi phạm đạo đức và nhận thức văn hóa, mà còn có dấu hiệu vi phạm pháp luật nghiêm trọng.

Về xử lý vi phạm, căn cứ theo Khoản 6 hoặc Khoản 7 Điều 20 Nghị định số 38/2021/NĐ-CP, hành vi làm hư hại hiện vật trong di tích lịch sử - văn hóa đã được xếp hạng hoặc hủy hoại, làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích lịch sử - văn hóa sẽ bị xử phạt hành chính từ 30 triệu đồng đến 50 triệu đồng. Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị buộc bồi thường thiệt hại cho tổn thất gây ra hoặc buộc khôi phục tình trạng ban đầu.

Tuy nhiên, trong trường hợp này, hiện vật bị phá hoại là ngai vàng triều Nguyễn – một bảo vật quốc gia thuộc di tích quốc gia đặc biệt Đại nội Huế. Do đó, hành vi này có thể bị xử lý hình sự theo Khoản 2 Điều 345 Bộ luật Hình sự 2015, với khung hình phạt từ 03 năm đến 07 năm tù nếu xác định có hành vi hủy hoại hoặc làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích cấp quốc gia hoặc cấp quốc gia đặc biệt.

Trong bối cảnh di sản văn hóa đang được nỗ lực gìn giữ và quảng bá, hành vi của nam du khách không chỉ làm tổn hại đến vật thể, mà còn xâm phạm nghiêm trọng đến ký ức lịch sử, bản sắc văn hóa và làm tổn thương sâu sắc niềm tự hào dân tộc. Do đó, việc xử lý nghiêm khắc là điều cần thiết, không chỉ để bảo đảm tính răn đe của pháp luật mà còn nhằm nâng cao ý thức tôn trọng, gìn giữ di sản văn hóa trong toàn xã hội.

Về chi tiết Công an TP Huế đang tiến hành trưng cầu giám định tâm thần với Hồ Văn Phương Tâm, luật sư Hồ Thị Phượng nhận định, trong trường hợp đối tượng có tiền sử bệnh tâm thần, việc miễn trách nhiệm hình sự chỉ được đặt ra khi kết luận giám định pháp y tâm thần xác định rằng, tại thời điểm thực hiện hành vi, người này mất hoàn toàn khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiểu hành vi. Khi đó, theo quy định tại Điều 21 Bộ luật hình sự 2015, người này sẽ được miễn trách nhiệm hình sự và có thể bị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh, do Viện kiểm sát hoặc Tòa án quyết định.

Ngược lại, nếu kết quả giám định cho thấy nam du khách vẫn có năng lực trách nhiệm hình sự tại thời điểm thực hiện hành vi, thì vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, nếu trước khi bị kết án mà người này mắc bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi, thì Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, đối tượng có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.

Không thể chỉ trách kẻ phá hoại!

Luật sư Hồ Thị Phượng cho rằng, việc xảy ra sự cố nói trên không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng của cá nhân nam du khách, mà còn đặt ra trách nhiệm trực tiếp của Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế - đơn vị được giao nhiệm vụ quản lý, bảo vệ và gìn giữ bảo vật.

Theo quy định tại Điều 16 Luật Di sản văn hóa 2001, các Trung tâm Bảo tồn di tích có trách nhiệm quan trọng, bao gồm: Bảo vệ, giữ gìn di sản văn hóa; Thực hiện các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời các hành vi xâm hại di sản văn hóa; Thông báo kịp thời cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền nơi gần nhất khi di sản văn hóa bị mất hoặc có nguy cơ bị hủy hoại; Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân tham quan, du lịch, nghiên cứu di sản văn hóa; Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.

Như vậy, nếu quá trình điều tra cho thấy Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế có thiếu sót trong công tác giám sát, bố trí lực lượng bảo vệ, quy trình kiểm soát ra vào hoặc có dấu hiệu buông lỏng quản lý, thì hoàn toàn có thể bị xem xét trách nhiệm hành chính và trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, trách nhiệm liên đới cũng được đặt ra.

Vụ việc này đã gióng lên một hồi chuông cảnh báo về công tác bảo vệ di sản trong điều kiện mở cửa du lịch đại chúng. Các Trung tâm Bảo tồn Di tích không chỉ đơn thuần làm nhiệm vụ bảo vệ tài sản văn hóa mà còn là đơn vị chủ lực trong việc gìn giữ những giá trị lịch sử - văn hóa – tâm linh vô giá của quốc gia. Mỗi sơ hở, mỗi sự chủ quan trong công tác bảo vệ đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí không thể phục hồi được.

Do đó, sự cố lần này không chỉ cần xử lý nghiêm cá nhân vi phạm, mà còn là dịp để nghiêm túc rà soát lại cơ chế bảo vệ, nâng cấp hệ thống an ninh, giám sát tại các di tích trọng điểm, nhằm rút ra bài học và tránh lặp lại trong tương lai.

Đối tượng Hồ Văn Phương Tâm làm gãy phần tựa phía trước tay bên trái của ngai vua triều Nguyễn. (Ảnh chụp màn hình)

Ngay sau khi xảy ra sự việc, Văn phòng Chính phủ vừa ban hành văn bản số 4623 ngày 25/5 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Mai Văn Chính xử lý thông tin phản ánh về bảo vật quốc gia "Ngai vua triều Nguyễn".

Phó Thủ tướng yêu cầu UBND TP Huế khẩn trương chỉ đạo thực hiện kiểm tra, đánh giá tình trạng kỹ thuật của bảo vật quốc gia "Ngai vua triều Nguyễn", đề xuất giải pháp bảo quản, phục hồi theo quy định của pháp luật.

Tổ chức kiểm điểm, rút kinh nghiệm và xử lý trách nhiệm của cá nhân, tổ chức liên quan, không để xảy ra trường hợp tương tự; gửi báo cáo về Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL ) để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 01/06/2025.

Đồng thời chỉ đạo rà soát tổng thể, tăng cường công tác quản lý, bảo vệ an ninh, an toàn Di tích Cố đô Huế và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc Di tích Cố đô Huế cũng như công tác quản lý di tích trên địa bàn. Chủ động xây dựng phương án phòng ngừa, phát hiện từ sớm và sẵn sàng ngăn chặn, xử lý các hành vi xâm hại, phá hoại. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức, nhận thức về bảo vệ di sản văn hóa trong cộng đồng.

Phó Thủ tướng giao Bộ VH-TT-DL chỉ đạo tổng rà soát, đánh giá công tác trưng bày, bảo quản, bảo vệ và các biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn các bảo vật quốc gia trên toàn quốc; kịp thời tăng cường biện pháp bảo đảm tuyệt đối an toàn các bảo vật quốc gia đã được công nhận và hiện vật, cổ vật có giá trị tại các di tích, danh lam thắng cảnh theo đúng quy định của pháp luật; báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện trước ngày 15/6.

Trước đó, khoảng 21h30’ ngày 3/5, Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn di sản văn hóa Thanh Hóa phát hiện khu lăng mộ vua Lê Túc Tông có dấu hiệu bị xâm hại. Tại đây, cán bộ Trung tâm đã phát hiện một số vật dụng nằm ngoài khuôn viên tường bao phía sau mộ vua Lê Túc Tông, có dấu hiệu nghi vấn của các đối tượng chuyên đào phá mộ cổ để tìm đồ cổ để lại nên đã trình báo cơ quan Công an để xác minh.

Tới ngày 7/5, Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Thanh Hóa đã ra Quyết định tạm giữ hình sự đối với 2 người có quốc tịch Trung Quốc gồm: Shen Jiang Yang (SN 1982) ở huyện Hợp Phố, thành phố Bắc Hải, tỉnh Quảng Tây và Deng Zhiji (SN 1984), ở thị trấn Tây Hương, thành phố Nam Ninh, Khu tự trị dân tộc Choang, tỉnh Quảng Tây để điều tra làm rõ hành vi xâm phạm mồ mả