TP.HCM sắp thành lập khu thương mại tự do

Ngày 26/12, tại kỳ họp thứ 7 HĐND TP.HCM khóa X, UBND TP.HCM đã trình 2 tờ trình quan trọng, làm cơ sở ban hành nghị quyết nhằm triển khai thực hiện Nghị quyết số 260 của Quốc hội và cụ thể trình tự, thủ tục thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do TP.HCM.

Đây được xem là bước đi pháp lý then chốt để TP.HCM tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù sau khi sắp xếp đơn vị hành chính và mở rộng không gian phát triển.

Theo nội dung tờ trình, Nghị quyết số 260 được Quốc hội thông qua ngày 11/12/2025 đã sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98, tiếp tục trao cho TP.HCM nhiều thẩm quyền quan trọng nhằm tạo động lực tăng trưởng mới cho thành phố trong giai đoạn từ năm 2026 trở đi.

Trên cơ sở đó, TP.HCM dự kiến triển khai khu thương mại tự do theo mô hình “một khu với nhiều phân khu”, thay vì thành lập nhiều khu độc lập. Việc lựa chọn mô hình này xuất phát từ giới hạn về thẩm quyền cũng như yêu cầu linh hoạt trong quá trình tổ chức thực hiện.

Trong giai đoạn đầu, TP.HCM chỉ thành lập một khu thương mại tự do duy nhất tại khu vực Cái Mép Hạ với quy mô khoảng 3.800ha.

Khu vực này được xác định là khu lõi, gắn với cảng biển nước sâu nhằm phát huy lợi thế của cụm cảng Cái Mép – Thị Vải trên các tuyến hàng hải quốc tế Á – Âu và Á – Mỹ.

Từ khu lõi Cái Mép Hạ, thành phố sẽ từng bước mở rộng thêm các phân khu chức năng tại những địa bàn có lợi thế về logistics, cảng biển và kết nối giao thông.

Các khu vực Cần Giờ, An Bình và Bàu Bàng không được thành lập như những khu thương mại tự do độc lập, mà được xác định là các phân khu mở rộng thông qua thủ tục điều chỉnh ranh giới khu đã thành lập.

Khu thương mại tự do giúp TP.HCM tận dụng vị trí địa lý, nguồn nhân lực sau sáp nhập để phát triển (ẢNH: T.N)

Theo Nghị quyết, việc mở rộng khu thương mại tự do không bị giới hạn trong phạm vi liền kề về mặt địa lý.

Thành phố được phép mở rộng sang các khu vực không liền kề, miễn là các phân khu này có khả năng kết nối hạ tầng kỹ thuật, logistics và sử dụng chung hệ thống quản lý với khu lõi Cái Mép Hạ.

Cách tiếp cận này nhằm bảo đảm quản lý thống nhất, tránh phân tán thể chế và khai thác tối đa lợi thế của từng địa bàn.

Trong đó, phân khu An Bình trên địa bàn Bình Dương cũ, quy mô khoảng 100ha, được quy hoạch gắn với hệ thống cảng cạn và các trung tâm logistics hiện hữu.

Khu vực này nằm gần các tuyến giao thông huyết mạch và đầu mối vận tải liên vùng, thuận lợi cho trung chuyển hàng hóa bằng đường bộ và đường sắt, đóng vai trò là phân khu logistics vệ tinh kết nối với khu lõi Cái Mép Hạ.

Tương tự, phân khu Bàu Bàng, cũng thuộc Bình Dương cũ với quy mô khoảng 100ha, có lợi thế đặc biệt về kết nối đường sắt. Khu vực này gắn với tuyến đường sắt TP.HCM – Lộc Ninh, góp phần kết nối cụm cảng nước sâu Cái Mép – Thị Vải với khu vực nội địa và hành lang kinh tế xuyên Á.

Khi trở thành một phân khu của khu thương mại tự do, Bàu Bàng được kỳ vọng đóng vai trò trung chuyển hàng hóa từ Tây Nguyên, Campuchia và các địa phương phía Bắc vào hệ thống cảng biển quốc tế.

Phân khu Cần Giờ được định hướng gắn với dự án cảng trung chuyển quốc tế, có quy mô dự kiến từ 1.000 đến 2.000ha. Với vị trí chiến lược tại cửa ngõ hàng hải, khu vực này thuận lợi để phát triển trung chuyển container, dịch vụ logistics quốc tế và các hoạt động thương mại gắn với kinh tế biển.

Khi được đưa vào khu thương mại tự do, Cần Giờ sẽ bổ sung chức năng trung chuyển quy mô lớn mà khu lõi Cái Mép Hạ khó đảm nhiệm do hạn chế về không gian phát triển cảng.

UBND TP.HCM cho biết, việc ban hành nghị quyết nhằm tạo khung pháp lý đồng bộ, minh bạch, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính và tăng tính chủ động cho thành phố trong tổ chức thực hiện.

Qua đó, TP.HCM có điều kiện sớm triển khai các cơ chế đặc thù của khu thương mại tự do, phát huy hiệu quả lợi thế về hệ thống cảng biển, logistics, kết nối vùng và nguồn lực phát triển sau sáp nhập đơn vị hành chính.

Việc hình thành khu thương mại tự do theo mô hình một khu với nhiều phân khu được kỳ vọng sẽ tạo động lực tăng trưởng mới, nâng cao vị thế của TP.HCM trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời củng cố vai trò đầu tàu kinh tế của vùng Đông Nam Bộ trong giai đoạn tới.