Pháp luật quy định trách nhiệm bồi thường khi xảy ra hoả hoạn, cháy nổ như thế nào? Trường hợp nào bảo hiểm không phải chi trả?

Vụ cháy xảy ra tại khu nhà xưởng ở địa bàn phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội chiều ngày 13/5. Ảnh: TTXVN

Tối ngày 13/5, Công an TP Hà Nội đã có thông tin chính thức về vụ cháy xảy ra tại khu nhà xưởng ở địa bàn phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội vào chiều cùng ngày.

Trước đó, vào khoảng gần 17h cùng ngày, Tổng đài 114, Trung tâm thông tin chỉ huy Công an TP nhận tin báo cháy tại khu vực nhà xưởng số 860 Phúc Diễn, phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội.

Nhận được tin báo, lực lượng Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ, Công an thành phố Hà Nội đã nhanh chóng điều động xe chuyên dụng và hàng chục cán bộ, chiến sĩ đến hiện trường, phối hợp với lực lượng chức năng địa phương triển khai các phương án dập lửa, ngăn cháy lan.

Sau một thời gian nỗ lực chữa cháy, đến 17h40 đám cháy được khống chế, ngăn chặn cháy lan; đến khoảng 19h, đám cháy được dập tắt. Qua đó, cảnh sát PCCC&CNCH đã kịp thời ngăn chặn cháy lan, bảo vệ an toàn nhiều nhà kho xung quanh.

Theo cơ quan chức năng, vụ cháy không gây thiệt hại về người, thiệt hại về tài sản đang được thống kê, nguyên nhân cháy đang được làm rõ.

Sau những vụ việc này, dư luận đặt câu hỏi về việc nếu doanh nghiệp, nhà dân khi xảy ra cháy nhưng đám cháy lan sang nhà người khác gây thiệt hại, thì trách nhiệm đền bù thuộc về ai?

Bồi thường thiệt hại được hiểu là trách nhiệm của người có hành vi vi phạm phải bồi thường những tổn thất mà mình đã gây ra. Trên cơ sở, đánh giá cụ thể các thiệt hại đã xảy ra trên thực tế để xác định bồi thường thiệt hại khi xảy ra hoả hoạn, cháy nổ.

Bồi thường thiệt hại về vật chất và tổn thất về tinh thần khi xảy ra hoả hoạn, cháy nổ được hiểu là trách nhiệm bù đắp cho người bị thiệt hại khi bị tổn thất vật chất thực tế, tính được thành tiền do bên vi phạm gây ra; bao gồm tổn thất về tài sản, chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút, đồng thời bù đắp tổn thất về tinh thần cho người bị thiệt hại khi xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín.

Theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 (hiệu lực 2017) thì căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong các trường hợp xảy ra hoả hoạn, cháy nổ như sau: “Trường hợp tài sản thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này”.

Theo quy định này, trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi xảy ra hoả hoạn, cháy nổ chỉ được thực hiện khi thỏa mãn ba điều kiện sau: Có thiệt hại xảy ra, hành vi gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật và có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại xảy ra.

Trách nhiệm bồi thường khi xảy ra hoả hoạn, cháy nổ của cá nhân

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân sẽ phụ thuộc vào yếu tố lỗi của người thực hiện hành vi theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015.

Một là, cá nhân thực hiện đúng và đầy đủ các quy trình, các bước trong công tác phòng cháy chữa cháy nhưng do yếu tố khách quan (do phòng vệ chính đáng, sự kiện bất khả kháng, hoàn toàn do lỗi của người bị thiệt hại,..) dẫn đến xảy ra hoả hoạn, cháy nổ gây thiệt hại thì không phát sinh trách nhiệm bồi thường.

Hai là, cá nhân vi phạm các quy tắc an toàn, vi phạm quy trình thực hiện về phòng cháy chữa cháy dẫn đến xảy ra hoả hoạn, cháy nổ gây thiệt hại thì trách nhiệm bồi thường thuộc về cá nhân tương ứng với phần lỗi của mình gây ra.

Bên cạnh đó, cá nhân do thiếu trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ phòng cháy chữa cháy để gây hậu quả nghiêm trọng thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

Ba là, trong trường hợp không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế của mình thì người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường.

Trách nhiệm bồi thường khi xảy ra hoả hoạn, cháy nổ của pháp nhân

Căn cứ theo Điều 87, 597 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“Pháp nhân phải bồi thường thiệt hại do người của mình gây ra trong khi thực hiện nhiệm vụ được pháp nhân giao; nếu pháp nhân đã bồi thường thiệt hại thì có quyền yêu cầu người có lỗi trong việc gây thiệt hại phải hoàn trả một khoản tiền theo quy định của pháp luật”.

Quy định như vậy, nếu trong trường hợp trụ sở của pháp nhân gặp hoả hoạn, cháy nổ thì pháp nhân đó có trách nhiệm bồi thường thiệt hại về những thiệt hại xảy ra với các nhà dân xung quanh. Cho dù thiệt hại này do người của pháp nhân gây ra thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại trước hết là trách nhiệm của pháp nhân. Bồi thường thiệt hại về vật chất và tổn thất về tinh thần cho người bị thiệt hại khi xảy ra hoả hoạn, cháy nổ.

Khi phát sinh thiệt hại từ các vụ hoả hoạn, cháy nổ, điều đầu tiên là xác định tính chất của vụ việc, nguyên nhân làm cơ sở để xác định lỗi, qua đó xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Hiện trường vụ hoả hoạn, cháy nổ luôn trong tình trạng đổ vỡ kết cấu xây dựng, khói bụi, khí - hóa chất độc hại và các tiềm ẩn nguy cơ khác. Điều này dẫn đến việc xác định lỗi của người của các vụ hoả hoạn, cháy nổ gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, việc xác định chủ thể có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cũng gặp rất nhiều khó khăn khi thực hiện.