Hà Giang: Bảo tồn nghề dệt vải truyền thống của dân tộc La Chí

Người La Chí ở Hà Giang cư trú tập trung đông nhất ở 4 xã Bản Phùng, Bản Díu, Bản Pắng và Bản Máy thuộc huyện Xín Mần, kế đến là ở các huyện Hoàng Su Phì và Bắc Quang. Mặc dù sự giao thoa về văn hóa diễn ra ngày càng phổ biến, song người La Chí ở đây vẫn gìn giữ được nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Bà Lùng Thị Ngỏe, thôn Lùng Vi, xã Nà khương, huyện Quang Bình chia sẻ, đối với người La Chí, thêu thùa và may vá là một trong những tiêu chí hàng đầu để đánh giá phẩm chất, đạo đức, sự khéo léo và chăm chỉ của phụ nữ La Chí. Ngay từ nhỏ khi mới lên 5, 6 tuổi, các trẻ em gái được theo mẹ lên nương để trồng bông, được các mẹ, các chị dạy tỉ mỉ từng đường kim, mũi chỉ để sau này có thể tự dệt vải, thêu thùa và may những bộ trang phục cho riêng mình. Đây cũng là cách để các thế hệ người La Chí lưu giữ được nghề dệt truyền thống của dân tộc.

Để làm ra những bộ trang phục truyền thống phải trải qua rất nhiều công đoạn, trước tiên, bà con sẽ trồng bông trên những thửa ruộng bậc thang. Sau khi thu hoạch bông sẽ được tách hạt và đem phơi khô. Công đoạn tiếp theo cần đến sự khéo léo của người phụ nữ, khi phải kéo sợi thật đều để có được sợi chỉ kích thước đều nhau rồi cuộn thành từng thỏi nhỏ. Từ những sợi chỉ mỏng manh, người phụ nữ tiếp tục dệt để có được một tấm vải thô ưng ý.

Những tấm vải thô sau đó được đem nhuộm chàm và cuối cùng là may thành những bộ trang phục. Để vải lên đúng màu, người phụ nữ phải nhuộm rồi phơi khô ít nhất 5 lần. Để hoàn thiện một bộ trang phục truyền thống phải trải qua 13 công đoạn, trong đó công đoạn nhuộm chàm chiếm nhiều thời gian nhất.

Toàn bộ quá trình đều được làm thủ công cùng những công cụ thô sơ, thông thường, để tạo ra một bộ quần áo, người phụ nữ La Chí phải làm liên tục trong nhiều tháng mới có thể hoàn thành.

Trang phục của người La Chí đơn giản, không cầu kỳ. Đàn ông và phụ nữ La Chí đều có trang phục màu đen. Tuy không thêu nhiều hoa văn, nhưng các họa tiết thổ cẩm rất tinh tế, hài hòa.

Trên các sản phẩm dệt của người La Chí có rất nhiều mẫu hoa văn đẹp, thể hiện sự sáng tạo, tinh tế trên từng đường kim, mũi chỉ, phổ biến nhất là hoa văn thêu chỉ và hoa văn ghép vải. Các mẫu hoa văn hình tam giác, hình chấm tròn, hình quả trám kết hợp với các đường viền. Các họa tiết hoa văn này chủ yếu được thêu ở hai bên cổ áo và yếm tạo nên sự mềm mại cho bộ trang phục của phái nữ.

Ngoài may quần áo, phụ nữ La Chí còn dệt các sản phẩm phục vụ sinh hoạt thường ngày, như: Màn, vỏ chăn, rèm cửa, địu trẻ con, túi nải, giầy vải…

Từ những công cụ thô sơ cùng bàn tay khéo léo của người phụ nữ dân tộc La Chí, bộ trang phục truyền thống của họ dù mang màu chàm mộc mạc, nhưng vẫn rất tinh tế mang đậm bản sắc văn hóa. Mỗi sản phẩm thể hiện sự khéo léo của người phụ nữ cũng như gửi gắm tình cảm cho người thân trong gia đình.

Theo bà Triệu Thị Tình, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Giang, tỉnh Hà Giang trong nhiều năm qua đã đưa ra nhiều giải pháp để bảo tồn các giá trị văn hóa, di sản của đồng bào các dân tộc. Bảo tồn các làng nghề truyền thống như bảo tồn làng nghề dệt lanh thổ cẩm của đồng bào dân tộc… Đây là điều kiện thuận lợi để đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh Hà Giang nói chung, đồng bào dân tộc La Chí nói riêng gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống./.