Từ 1/7/2025: Tăng nặng xử phạt hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, thời gian qua, tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) vẫn diễn ra phổ biến tại nhiều địa phương, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi an sinh chính đáng của người lao động và tính bền vững của chính sách BHXH, BHYT.

Từ ngày 01/7/2025, Luật BHXH sửa đổi năm 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT năm 2024 chính thức có hiệu lực.

Đặc biệt tại hai bộ Luật này đã làm rõ về các hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT và tăng cường mạnh hơn nữa chế tài xử lý các hành vi này nhằm bảo vệ tối đa các quyền lợi an sinh thiết thân của người lao động.

Quy định rõ chế tài, bổ sung hình phạt mới với hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT

Một trong những điểm mới đáng chú ý của Luật BHXH năm 2024 và Luật BHYT năm 2024 là việc phân định rõ giữa hai hành vi vi phạm chậm đóng và trốn đóng BHXH, BHYT, giúp cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý vững chắc hơn để xác định hành vi vi phạm và áp dụng chế tài xử lý phù hợp.

Theo quy định tại Điều 40, 41 của Luật BHXH năm 2024 và Điều 49 của Luật BHYT năm 2024, các chế tài xử lý được tăng cường và cụ thể hóa so với Luật BHXH, Luật BHYT hiện hành.

Đối với hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT:

Bắt buộc phải nộp đủ số tiền chậm đóng, trốn đóng;

Nộp thêm số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH, BHYT chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng vào quỹ BHXH, BHYT;

Bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật;

Không được xét tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng.

Đáng chú ý, riêng với hành vi trốn đóng, người sử dụng lao động còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Đây là điểm mới, thể hiện rõ sự nghiêm khắc trong công tác quản lý nhà nước về BHXH, BHYT.

Hành vi trốn đóng BHYT, BHXH người sử dụng lao động có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. (Ảnh: IT).

Trước đây, theo Điều 122 của Luật BHXH năm 2014 mức phạt đối với hành vi chậm đóng hoặc trốn đóng là nộp lãi bằng hai lần mức lãi suất đầu tư Quỹ BHXH, BHYT bình quân của năm trước, tính trên số tiền và thời gian chậm đóng;

Theo Điều 49, Luật BHYT năm 2014 mức phạt với hành tương tự là phải đóng đủ số tiền chưa đóng và nộp số tiền lãi bằng hai lần mức lãi suất liên ngân hàng tính trên số tiền và thời gian chậm đóng.

Có thể thấy, quy định mới với mức phạt lãi cố định 0,03%/ngày được đánh giá là nghiêm khắc hơn, theo hướng tăng tổng số tiền phạt theo thời gian nếu người sử dụng lao động không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT cho người lao động.

Đặc biệt, chế tài xử lý còn tăng nặng trong việc sẽ truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi trốn đóng BHXH, BHYT.

Theo BHXH Việt Nam, việc áp dụng mức lãi suất phạt cố định hàng ngày, kết hợp với các chế tài mạnh mẽ tại hai bộ Luật lần này đang được kỳ vọng sẽ góp phần hiệu quả trong việc nâng cao tính răn đe, ngăn chặn tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, tăng cường tính tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT thời gian tới.

Xử lý chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT phát sinh trước ngày 01/7/2025

Hai bộ Luật BHXH, BHYT lần này cũng có quy định chuyển tiếp cụ thể đối với các khoản nợ BHXH, BHYT chưa hoàn tất tính đến ngày 30/6/2025. Cụ thể như sau:

Khoản 12, Điều 141, Luật BHXH năm 2024 quy định: “Đối với số tiền BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp mà người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng theo quy định của Luật số 58/2014/QH13, Luật Việc làm số 38/2013/QH13 nhưng đến hết ngày 30/6/2025 mà không đóng hoặc không đóng đầy đủ thì được xử lý theo quy định về chậm đóng, trốn đóng của Luật này”.

Điểm d, khoản 5, Điều 3, Luật HBYT năm 2024 quy định: “Đối với số tiền bảo hiểm y tế mà người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng theo quy định của Luật BHYT số 25/2008/QH12 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều Luật số 32/2013/QH13, Luật số 46/2014/2013, Luật số 97/2015/QH13, Luật số 35/2018/QH14, Luật số 68/2000/QH14 và Luật số 30/2023/QH15 nhưng đến ngày 30/6/2025 mà không đóng hoặc không đóng đầy đủ thì được xử lý theo quy định về chậm đóng, trốn đóng của Luật này”.

Như vậy, trọng tâm hiện nay là các đơn vị, doanh nghiệp cần ưu tiên xử lý dứt điểm các khoản nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ tính đến hết ngày 30/6/2025.

Từ ngày 01/7/2025, các khoản nợ này sẽ được xử lý theo quy định mới tại Điều 40, 41 của Luật BHXH năm 2024 và Điều 49 của Luật BHYT năm 2024 với các chế tài nghiêm khắc hơn.

Nếu không khẩn trương hoàn tất nghĩa vụ đóng trước thời điểm hai bộ Luật trên có hiệu lực, người sử dụng lao động sẽ phải đối mặt với rủi ro pháp lý lớn hơn và chi phí xử lý vi phạm tăng cao.

Việc Luật BHXH năm 2024 và Luật BHYT năm 2024 phân định rõ các hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT và bổ sung quy định mới theo hướng tăng cường các chế tài xử lý vi phạm, thể hiện quyết tâm siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong thực thi pháp luật về BHXH, BHYT của Nhà nước ta, nhằm đảm bảo tối đa quyền lợi an sinh chính đáng của người lao động và tiếp tục củng cố nền an sinh xã hội bền vững.

"Để kịp thời chấp hành đúng quy định mới về các hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, các đơn vị, doanh nghiệp cần khẩn trương rà soát, hoàn tất đầy đủ các nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT tránh để phát sinh vi phạm và bị xử lý theo chế tài mới", BHXH Việt Nam lưu ý.