Việc thúc đây phát triên hệ thống trường công lập và tư thục một cách đồng bộ, cạnh tranh lành mạnh sẽ góp phần hình thành một nền giáo dục quốc dân bền vững, hiện đại.
Cũng như các quốc gia phát triển trên thế giới, hệ thống các trường tư thục tại Việt Nam cần được tạo điều kiện để đóng vai trò tích cực trong đổi mới giáo dục, thúc đẩy sáng tạo, hội nhập và áp dụng công nghệ nhanh chóng — những điều mà hệ thống trường công lập còn hạn chế và thường chậm trong triển khai.
Việc thúc đẩy phát triển hệ thống trường công lập và tư thục một cách đồng bộ, cạnh tranh lành mạnh sẽ góp phần hình thành một nền giáo dục quốc dân bền vững, hiện đại.
Thực tế cho thấy, hệ thống trường tư thục đã và đang giúp Nhà nước tiết kiệm ngân sách đáng kể trong việc đầu tư vào giáo dục.
Tuy nhiên, hiện nay vẫn tồn tại tình trạng phân biệt, thiếu công bằng giữa các loại hình trường công lập và tư thục.
Trong khi các trường công lập tự chủ tài chính vẫn nhận được hỗ trợ rất lớn từ ngân sách nhà nước, thì các nhà đầu tư tư nhân phải tự trang trải hoàn toàn.
Các nhà đầu tư tư nhân sẽ sẵn sàng tham gia mạnh mẽ hơn nếu môi trường giáo dục bảo đảm nguyên tắc “bảo đảm đối xử bình đẳng, cạnh tranh công bằng, minh bạch; không phân biệt giữa cơ sở giáo dục công lập và tư thục".
Vừa qua Nghị quyết 68-NQ-TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và đặc biệt ngày 19/7/2025: Ban Chấp hành Trung ương khẳng định: Cải cách thể chế là khâu đột phá, là động lực then chốt để thúc đẩy phát triền nhanh và bền vững.
Do đó, yêu cầu các cấp, các ngành chủ động rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật còn bất cập, mâu thuẫn.
Vì vậy mà một số chuyên gia giáo dục phân tích những mâu thuẫn chính sách và sự thiếu công bằng trong môi trường giáo dục hiện nay để các cơ quan có thẩm quyền xem xét và có hướng chỉ đạo một cách tốt nhất, cụ thể:
 |
| Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xem xét, xử lý những bất cập trong hoạt động giáo dục. |
Có 2 quy định chưa phù hợp với học sinh của cấp Trung học phố thông
Học sinh THPT đang học trường Ngoài công lập mà muốn chuyển sang trường công lập thì không được chuyển trong cả 3 năm học THPT;
Học sinh lớp 9 đã đăng ký vào trường THPT Ngoài công lập thì khi thi đỗ trường Công lập thì cũng không được vào trường Công lập.
Các quy định này đã hạn chế quyền bình đẳng, hạn chế cơ hội, vô tình tạo phân biệt với các học sinh ngoài công lập và những học sinh này không được tôn trọng nên mâu thuẫn với Luật Giáo dục số 43/2019/QH14 năm 2019:
Điều 13. Quyền và nghĩa vụ học tập của công dân: Học tập là quyền và nghĩa vụ của công dân. Mọi công dân không phân biệt dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, giới tính, đặc điểm cá nhân, nguồn gốc gia đình, địa vị xã hội, hoàn cảnh kinh tế đều bình đẳng về cơ hội học tập.
Điều 83. Quyền của người học: Được tôn trọng; bình đẳng về cơ hội giáo dục và học tập; được phát triển tài năng, năng khiếu, sáng tạo, phát mình; được cung cáp đầy đủ thông tin về việc học tập, rèn luyện của mình.
Vì vậy mà nhiều ý kiến cho rằng nên bỏ 2 quy định trên và giải pháp tương tự như các cấp Tiểu học và Trung học cơ sở đang thực hiện là:
Học sinh THPT trường Công lập/trường Ngoài công lập sẽ được chuyển trường nếu được Trường THPT mới đồng ý nhận vào và trường THPT cũ đồng ý cho chuyển đi khi hết học kỳ hoặc hết năm học.
Học sinh lớp 9 có nguyện vọng vào trường ngoài công lập nhưng khi thi vào lớp 10 có đủ điểm vào trường công lập thì được xét như học sinh có nguyện vọng 2 vào trường công lập đó.
Đối với loại hình Trường công lập tự chủ có thu tiền (Trường CLTC) hiện nay loại hình này có thu học phí học sinh, triển khai chương trình tăng cường tiếng Anh, liên kết quốc tế tương tự như trường tư thục.
Tuy nhiên, loại hình này lại được Nhà nước cấp đất, cấp ngân sách đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị,…
Trong khi đó, trường tư thục hoàn toàn tự đầu tư nhưng phải chịu áp lực thu học phí để bù đắp chỉ phí. Điều này tạo ra sự thiếu công bằng và khó khăn cho khối trường tư thục trong tuyến sinh và vận hành.
Đề đảm bảo công bằng các thành phần kinh tế, đại diện nhiều trường tư thục kiến nghị áp dụng 1 trong 3 phương thức hoạt động tài chính của các Trường CLTC như sau:
Phương thức 1: Trường CLTC cũng phải trả khoản tiền chi thường xuyên và chỉ đầu tư cơ sở vật chất công khai, bao gồm các loại chi:
Nhà nước cho vay để trả tiền đất đai và đầu tư xây dựng cơ sở vật chất (cơ sở tính số tiền đầu tư đất đai là đấu giá đất, tiền xây dựng trường); Trả lãi tiền đầu tư (cho đất đai và xây dựng) theo lãi suất của ngân hàng hàng năm; Khấu hao tài sản cố định hàng năm; Nộp thuế như trường tư; Lương và chi các khoản chi hàng tháng, hàng năm của nhà trường.
Đúng theo Mục 3 của Kế hoạch 267 năm 2024 của UBND TP Hà Nội đã nêu: “Mức thu bảo đảm bù đắp chi phí hợp lý, có tích lũy để thu hút nhà đầu tư thuộc các thành phần kinh tế ngoài nhà nước tham gia cung ứng dịch vụ” và “tăng cường quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục để từng bước tăng nguồn thu đảm bảo chi thường xuyên”.
Phương thức 2: Trường CLTC thu học phí ngang bằng với trường tư trong cùng khu vực với mức đầu tư cơ sở vật chất tương đương.
Phương thức 3: Trường CLTC là một trường công lập bình thường và không thu tiền của học sinh như các trường công lập khác.
Vì nhà nước đầu tư cho giáo dục không phải mục đích làm kinh tế. Ngày 19/7/2025, TBT Tô Lâm phát biểu tại Hội nghị lần thứ 12 Ban chấp hành Trung ương khóa 13 khẳng định “Không lấy mức độ tự chủ tài chính làm căn cứ để xác định mức độ tự chủ đối với cơ sở giáo dục, đào tạo công lập”.
Bên cạnh đó, hiện nay, phát triển rất nhiều trường phổ thông do các Trường ĐH mở ra đang bị chồng chéo chức năng, phá vỡ quy hoạch, xâm phạm vào khả năng nghiên cứu khoa học, môi trường đào tạo sinh viên. Việc này ảnh hưởng từ các chính sách và định hướng phát triển giáo dục.
 |
| Cần đối xử bình đẳng giữa trường công và trường tư để giáo dục phát triển một cách lành mạnh. |
Phá vỡ quy hoạch đất dành cho giáo dục Đại học Công lập
Hiện nay, mộ số trường đại học đang có xu hướng sử dụng quỹ đất, các tòa nhà dành cho sinh viên đại học nghiên cứu khoa học để xây dựng thành các trường phố thông. Như vậy các trường đại học này đã phá vỡ quy hoạch của trường Đại học.
Chức năng đào tạo phổ thông không thuộc các trường đại học nên đã làm giảm chất lượng đào tạo sinh viên, giảm cơ sở vật chất dành cho nghiên cứu khoa học của sinh viên.
Vì theo quy định, trình độ và hình thức đào tạo của giáo dục đại học: “Các trình độ đào tạo của giáo dục đại học bao gồm trình độ đại học, trình độ thạc sĩ và trình độ tiến sĩ”.
Các Trường đại học lấy lý do dùng hệ phổ thông để làm nơi thực hành cho sinh viên của trường Đại học là không đúng.
Bởi lẽ sinh viên của trường ĐH muốn phát triển, có trải nghiệm thực tế, muốn có sáng tạo thì sinh viên cần đi thực hành ở nhiêu nhà máy, nhiều trường học phổ thông, nhiều Bệnh viện, nhiều Công ty, ...với các mô hình khác nhau.
Cách thực hành tại cơ sở giáo dục của trường ĐH đã làm hạn chế rất lớn sự phát triển nhiều mặt của sinh viên, ảnh hưởng đến nghiên cứu khoa học cho đất nước. Với cách này thì không khác gì: "lấy anh dạy cho em".
Các loại hình này đã lấy ngân sách Nhà nước dành cho trường đại học về cơ sở vật chất, về tiền lương,... đề phục vụ cho hệ phổ thông và thu tiền.
Do đó loại hình này cũng khá giống loại hình trường CLTC trên. Ngày 19/7/2025, Ban Chấp hành TW khẳng định: “Cải cách thể chế là khâu đột phá, là động lực then chốt để thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững. Do đó, yêu cầu các cấp, các ngành chủ động rà soát, đề xuất sửa đối, bổ sung các văn bản pháp luật còn bất cập, mâu thuẫn; Xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, minh bạch, khả thi, tạo lập môi trường đầu tư -kinh doanh thuận lợi, bảo đảm quyền lợi chính đáng của nhân dân”.
Vì vậy nếu cho thành lập Trường phổ thông trong trường Đại học thì mâu thuẫn cả về chức năng, nhiệm vụ, quy hoạch làm ảnh hưởng nhiều đến chất lượng đào tạo, chất lượng nghiên cứu của Sinh viên và chồng chéo với chức năng các trường Phổ thông. Điều này cần sửa đổi lại cho đồng bộ, thống nhất để không mâu thuẫn.
Chính vì vậy mà nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng nên bỏ loại hình trường phổ thông nằm trong khuôn viên trường Đại học công lập.
Về vấn đề liên kết quốc tế: Sự mâu thuẫn giữa Luật Thủ đô và Nghị định 86/2018/NĐ-CP: Điều 22 của Luật Thủ đô (có hiệu lực từ 1/1/2025) quy định: "Cơ sở giáo dục công lập được phép liên kết với các trường nước ngoài", trong khi Điều 6 của Nghị định 86/2018/NĐ-CP lại quy định "Chỉ có sở giáo dục tư thục được liên kết nước ngoài ".
Việc liên kết nước ngoài dễ gây khó kiểm soát tài chính khi chuyển tiền ra nước ngoài. Việc liên kết giữa Công và Tư là khó tránh khỏi thất thoát tài chính và đặc biệt liên kết ra nước ngoài lại càng khó kiểm soát. Vậy Điều 22 của Luật Thủ Đô và Điều 6 của Nghị định 86/2018/NĐ-CP này mâu thuẫn nhau, cần được sửa cho thống nhất và tránh xảy ra tiêu cực.
Do vậy việc liên kết với các trường nước ngoài của Trường Công lập cần có hỗ trợ quan hệ của Sở Giáo dục, Bộ Giáo dục, của Chính phủ để Liên kết này được tài trợ của nước ngoài mà không mất chi phí và các trường công lập triển khai liên kết không thu phí của học sinh.
Ngoài ra, cần sự điều tiết của Nhà nước về cơ sở vật chất của các trường tư thục đang dư thừa quá nhiều: Riêng số lượng cơ sở vật chất các trường đẹp, mới xây dựng trong 5 năm gần đây cũng có thể đủ đến 50% số học sinh tại Hà Nội.
Tuy nhiên chỉ tiêu cấp cho trường tư thục lại rất ít: ví dụ năm 2025-2026 chỉ có khoảng 25% chỉ tiêu dẫn đến tình trạng một số trường tư thục, trường đầu tư bởi nước ngoài vắng lặng, bỏ không đến 80% số phòng học gây sự hoang mang cho nhiều nhà đầu tư.
Đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới, với pháp luật ngày càng chặt chẽ và nghiêm minh, tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế cùng đóng góp vào sự phát triển của giáo dục theo hướng minh bạch và hiệu quả.
Vì vậy mà nhiều chuyên gia giáo dục cũng như lãnh đạo các trường tư thục đề nghị các cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu, điều chỉnh những điểm chưa phù hợp trong các văn bản pháp luật hiện hành, đặc biệt là các nội dung gây mâu thuẫn và mất bình đẳng để thúc đẩy giáo dục quốc dân có thể phát triển mạnh mẽ, thu hút nguồn lực của toàn dân và của nhà đầu tư trong và ngoài nước.
19 °C
26 °C
