Phải làm rõ trách nhiệm pháp lý của luật sư công khi thực thi nhiệm vụ

Cần có cơ chế huy động, sử dụng luật sư tham gia bảo vệ lợi ích công

Theo báo cáo tại buổi làm việc, quy định của Luật Luật sư hiện nay tại Việt Nam chỉ có 1 chế định về luật sư, đó là luật sư thuộc khu vực tư nhân, làm việc tại các tổ chức hành nghề luật sư hoặc hành nghề với tư cách cá nhân.

Chế định luật sư bảo vệ cho lợi ích công (luật sư công) là một khái niệm mới, do đó, việc nghiên cứu quy định của các nước trên thế giới và thực trạng tại Việt Nam về chế định này là rất cần thiết, từ đó đưa ra kiến nghị, giải pháp để hoàn thiện chính sách, pháp luật về luật sư, xây dựng đội ngũ luật sư bảo vệ lợi ích công.

Hầu hết các bộ, ngành và địa phương đều có nhu cầu sử dụng luật sư tham gia vào các công việc của Nhà nước, tuy nhiên hiện nay chưa có cơ chế huy động, sử dụng luật sư tham gia bảo vệ lợi ích công; chính sách, chế độ đối với luật sư tham gia còn hạn chế nên các bộ, ngành, địa phương còn gặp khó khăn trong việc huy động, sử dụng đội ngũ luật sư tham gia vào việc công.

Toàn cảnh buổi làm việc.

Đồng thời qua tham khảo kinh nghiệm nước ngoài thì hầu hết các quốc gia được nghiên cứu đều có chế định luật sư công.

Tại buổi làm việc, các đại biểu đã đóng góp nhiều ý kiến thiết thực, tập trung làm rõ những vấn đề cốt lõi trong định hướng xây dựng chế định luật sư công.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần xác định rõ đối tượng của chế định trên cơ sở làm rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của luật sư công, theo ba lĩnh vực hoạt động chính: tư vấn pháp lý, tham gia tố tụng và thực hiện các dịch vụ pháp lý khác.

Một số đại biểu cũng đề nghị không gộp trợ giúp viên pháp lý vào chế định luật sư công do đội ngũ trợ giúp viên pháp lý hiện nay đang thực hiện chức năng xã hội đặc thù và đã được điều chỉnh bởi Luật Trợ giúp pháp lý; cần mở rộng lĩnh vực tranh chấp quốc tế mà luật sư công có thể tham gia.

Không nên giới hạn ở tranh chấp đầu tư, mà cần tính đến cả các tranh chấp thương mại quốc tế, cũng như các tranh chấp phát sinh tại cơ quan tài phán nước ngoài – vốn ngày càng gia tăng về số lượng và tính chất phức tạp.

Bên cạnh đó, để phát huy nguồn lực luật sư ngoài công lập, các đại biểu cho rằng cần nghiên cứu cơ chế thu hút luật sư tư nhân tham gia thực hiện nhiệm vụ vì lợi ích công theo hình thức hợp đồng dài hạn, thay vì chỉ theo từng vụ việc.

Ông Lê Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp báo cáo tại buổi làm việc.

Mỗi nhận định phải rõ căn cứ

Phát biểu tại buổi làm việc, Thứ trưởng Mai Lương Khôi đề nghị Cục Bổ trợ tư pháp tiếp tục hoàn thiện Đề án về luật sư công, trong đó yêu cầu cao nhất là phải thể hiện rõ tính cấp thiết và định hướng chiến lược của chế định này.

Hồ sơ cần được xây dựng ngắn gọn, tập trung, đi thẳng vào bản chất vấn đề, tạo sức thuyết phục ngay từ đầu.

Theo Thứ trưởng, trọng tâm hiện tại là làm rõ sự cần thiết và các vấn đề cơ bản để trình các cấp có thẩm quyền cho ý kiến, thông qua Đề án. Khi Đề án được phê duyệt, việc thể chế hóa và tổ chức triển khai sẽ thuận lợi, hiệu quả hơn.

Kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh, từ nay đến ngày 10/6, toàn bộ hồ sơ Đề án phải được hoàn thiện và gửi lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương.

Tiếp đó, cần chuẩn bị kỹ lưỡng để xin ý kiến Chính phủ, đặc biệt phải bảo đảm chất lượng nội dung đề án. Mỗi nhận định, mỗi đề xuất đều phải có căn cứ, số liệu minh chứng rõ ràng.

Về mô hình luật sư công cần xác định luật sư công hay luật sư nhà nước là công chức, viên chức để thực hiện nhiệm vụ đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, do đó, không đưa trợ giúp viên pháp lý vào Đề án do hoạt động trợ giúp pháp lý có tính đặc thù riêng, cùng với đó tính toán đến cơ chế thu hút luật sư tư vào làm việc trong khu vực công.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh kết luận buổi làm việc.

Đề án cũng cần làm rõ luật sư công hay luật sư nhà nước là chức danh nghề nghiệp hay là vị trí việc làm để từ đó xác định các cơ chế chính sách phù hợp với luật sư công, đồng thời, cũng cần làm rõ trách nhiệm pháp lý của luật sư công khi thực thi nhiệm vụ – bao gồm cả trách nhiệm hành chính, hình sự, công vụ, trách nhiệm bồi thường nhà nước…

Nếu có cơ chế miễn trừ trách nhiệm trong một số trường hợp thì cũng phải được quy định rành mạch, minh bạch, không để hiểu sai hoặc lạm dụng.

Nội dung Tờ trình cần làm rõ quá trình xây dựng Đề án từ khi thành lập tổ soạn thảo, tổ chức các hội thảo, đến việc lấy ý kiến các cấp có thẩm quyền.

Đồng thời, xác định rõ các nội dung cần xin ý kiến, gồm: đồng ý chủ trương thành lập chế định luật sư công; nhiệm vụ của luật sư công; lựa chọn mô hình phù hợp trong các phương án – luật sư Nhà nước, luật sư tư nhân thực hiện nhiệm vụ Nhà nước giao hoặc mô hình hỗn hợp…

Theo Bộ trưởng, để đảm bảo tiến độ và chất lượng Đề án, hồ sơ trình phải đầy đủ: tờ trình, đề án chi tiết và hệ thống tài liệu tham khảo gồm kết quả hội thảo, nghiên cứu chuyên đề, báo cáo tiếp thu ý kiến địa phương, kinh nghiệm quốc tế…