Pháp luật có thể đưa ra những phép tính rõ ràng, nhưng tình thân thì không thể quy đổi bằng con số. “Di chúc của cha – Giọt nước mắt của mẹ” không chỉ là vụ việc chia thừa kế đơn thuần, mà là lời nhắc nhở: Trong mọi quyết định liên quan đến tài sản, hãy dành chỗ cho sự lắng nghe, chia sẻ và tình thương giữa những người ruột thịt.
 |
| Trợ giúp viên pháp lý tư vấn pháp luật cho người dân - Ảnh minh họa |
Tấm di chúc của cha: Khởi đầu cuộc tranh chấp
Ông Nguyễn Văn An (sinh năm 1965) và bà Trần Thị Bình (sinh năm 1968) là vợ chồng sinh sống tại huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang. Cả hai có ba người con chung: Nguyễn Thị Cẩm Tú (sinh năm 1994), Nguyễn Văn Dũng (sinh năm 2010) và Nguyễn Thị Mai Anh (sinh năm 2015). Gia đình ông An có tài sản gồm một căn nhà hai tầng diện tích 100m² đất thổ cư và 5 công đất ruộng (tương đương 5.000 m²), tổng trị giá khoảng 6 tỷ đồng.
Tháng 5 năm 2024, khi biết mình mắc bệnh nặng, ông An đã lập di chúc có công chứng, để lại toàn bộ tài sản – cả nhà và đất cho ba người con sở hữu chung, với nguyện vọng các con không phải gánh chịu bất kỳ nghĩa vụ tài chính nào từ phía ông. Đến tháng 12 năm 2024, ông An qua đời.
Tưởng rằng di chúc sẽ giúp việc phân chia di sản thuận lợi, nhưng bất hòa bắt đầu nổ ra khi bà Bình – người vợ còn sống không đồng ý thực hiện theo nội dung di chúc của chồng.
Người vợ lên tiếng: “Không thể để lại hết cho con”
Bà Trần Thị Bình cho biết: “Đó là tài sản cả đời vợ chồng tôi chắt chiu, đổ mồ hôi nước mắt mới có được. Bây giờ các con nói là ba để lại hết, tôi không đồng ý vì tôi cũng có phần trong đó.”
Theo lời bà Bình, việc ông An định đoạt toàn bộ tài sản là thiếu công bằng, không xem xét công sức của người vợ và hoàn cảnh thực tế gia đình, nhất là khi hai người con vẫn còn chưa thành niên và cần người nuôi dưỡng.
Khi cảm xúc đối lập với pháp luật, câu hỏi đặt ra là: di chúc có giá trị đến đâu, và người vợ có thật sự bị gạt ra ngoài như bà nghĩ? Câu trả lời nằm trong những quy định pháp luật tưởng như khô khan nhưng lại đầy nhân văn khi áp dụng đúng.
Khi di chúc vượt quá quyền định đoạt
Luật gia Bùi Đức Độ - Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Kiên Giang phân tích: “Theo quy định tại Điều 33 Luật HN&GĐ, tài sản hình thành trong thời kỳ hôn nhân được xem là tài sản chung. Do đó, ông An chỉ có quyền định đoạt một nửa giá trị khối tài sản, tức khoảng 3 tỷ đồng.”
Ngoài ra, theo Điều 644 Bộ luật Dân sự năm 2015, những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc bao gồm: con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng; con thành niên mà không có khả năng lao động. Bà Bình và hai người con là Dũng và Mai Anh đều thuộc nhóm này, do đó mỗi người có quyền hưởng ít nhất bằng 2/3 của một suất thừa kế theo pháp luật.
Cụ thể, nếu chia đều 3 tỷ đồng di sản của ông An theo luật thì mỗi người trong hàng thừa kế thứ nhất (gồm 4 người: vợ và 3 con) được 750 triệu đồng. Như vậy, mức tối thiểu theo luật mà bà Bình và hai người con chưa thành niên được hưởng là 500 triệu đồng/người.
Phép chia theo pháp luật – quyền lợi cụ thể của từng người
Từ các căn cứ pháp lý, tài sản của bà Bình bao gồm: 3 tỷ đồng là phần tài sản chung của vợ chồng mà bà sở hữu ½; 500 triệu đồng là phần tối thiểu từ di sản chồng để lại mà bà được hưởng bất kể nội dung di chúc. Tổng cộng, bà Bình có quyền hưởng 3,5 tỷ đồng.
Phần còn lại của di sản (2,5 tỷ đồng) sẽ được chia cho ba người con: Cẩm Tú, Dũng và Mai Anh, mỗi người khoảng 833 triệu đồng.
Chia tài sản hay chia tình thân?
Dù về mặt pháp lý, các con có quyền yêu cầu chia tài sản, nhưng theo các chuyên gia, việc này cần được cân nhắc kỹ càng. Luật gia Bùi Đức Độ cho biết: “Trong nhiều vụ việc, chia tài sản khi cha mẹ còn sống thường dẫn đến mâu thuẫn, thậm chí rạn nứt tình cảm gia đình. Nếu ba người con thực sự thấu hiểu công lao của người mẹ, hãy tạm hoãn việc chia tài sản, để bà Bình tiếp tục quản lý nhà và đất.”
Mặt khác, “theo Điều 66 Luật HN&GĐ, ông An chết, bà Bình là người tiếp tục quản lý tài sản chung của vợ chồng, trong trường hợp phân chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến bà Bình thì bà hoàn toàn có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế việc phân chia di sản này.”
Câu chuyện tại huyện Chợ Mới là một bài học về việc lập di chúc và phân chia di sản thừa kế trong gia đình Việt. Bên cạnh yếu tố pháp lý, giá trị nhân văn và tình thân cần được đặt lên hàng đầu.
Sự thấu hiểu, bao dung và tôn trọng giữa các thành viên trong gia đình sẽ là chìa khóa giúp mọi tranh chấp được giải quyết trong hòa thuận và êm ấm.
