Các tranh chấp thường gặp về lao động

Tư vấn pháp lý số 11: Bảy điểm mới của Nghị định 09/2018/NĐ-CP

Tư vấn pháp lý số 7: Hành lang pháp lý bảo hộ nhà thầu xây dựng

Tư vấn pháp lý số 6: Những điều cần lưu ý sau khi thành lập doanh nghiệp

PV: Thưa Luật sư, xã hội ngày càng phát triển kéo theo nhu cầu sử dụng lao động cũng ngày càng phát triển mạnh mẽ, cũng do đó không tránh khỏi trong quan hệ lao động có xảy ra sự xung đột, tranh chấp. Vậy Luật sư có thể cho biết cụ thể hơn về các tranh chấp lao động thường gặp? Có những loại tranh chấp lao động nào?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Trước tiên, để hiểu rõ về Các tranh chấp thường gặp trong quan hệ lao động, chúng ta cần phải hiểu được như thế nào là tranh chấp lao động? Tranh chấp lao động là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh giữa các bên trong quan hệ lao động. Nói cách khác, tranh chấp lao động là những mâu thuẫn bất đồng không thể tự dàn xếp được giữa cá nhân hoặc tập thể người lao động và người sử dụng lao động liên quan đến quyền và lợi ích của các bên trong quan hệ lao động.

Quan hệ lao động là quan hệ mang bản chất dân sự. Bản chất dân sự thể hiện ở chỗ quan hệ lao động phát sinh, thay đổi, chấm dứt trên cơ sở tự nguyện, thỏa thuận giữa các chủ thể. Đây là quan hệ mua bán "hàng hóa" sức lao động nên người lao động khi giao kết hợp đồng lao động với người sử dụng lao động có quyền thỏa thuận các điều khoản cụ thể về quyền, nghĩa vụ như công việc, mức lương, địa điểm làm việc… Tuy nhiên, khi một trong hai bên không thực hiện đúng thỏa thuận, nghĩa vụ của mình theo như cam kết của các bên thì sẽ xảy ra tranh chấp.

PV: Vậy có những loại tranh chấp nào thưa Luật sư?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Tranh chấp lao động có thể xảy ra giữa cá nhân người lao động với người sử dụng lao động về các nội dung trong hợp đồng lao động, nội quy lao động hoặc tranh chấp giữa tập thể người lao động với người sử dụng lao động về các nội dung trong thỏa ước lao động tập thể, nội quy lao động.

Ví dụ: Tranh chấp về Bồi thường thiêt hại, trợ cấp thôi việc cho tập thể Người lao động khi Người sử dụng lao động đơn phương chấm dứt Hợp đồng,...

PV: Thưa Luật sư, vậy trên thực tế có những tranh chấp lao động nào thường gặp trong quan hệ lao động?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Như đã phân tích ở trên, Quan hệ lao động là quan hệ mang bản chất dân sự. Bản chất dân sự thể hiện ở chỗ quan hệ lao động phát sinh, thay đổi, chấm dứt trên cơ sở tự nguyện, thỏa thuận giữa các chủ thể. Khi một trong hai bên không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình được quy định trong hợp đồng lao động, nội quy lao động, theo quy định của pháp luật lao động,… gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi bên thì sẽ xảy ra tranh chấp.

Các tranh chấp thường gặp trong quan hệ lao động bao gồm:

- Tranh chấp về hành vi đơn phương chấm dứt Hợp đồng lao động;

- Tranh chấp về tiền lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp;

- Tranh chấp về kỷ luật lao động;

- Tranh chấp về bồi hoàn kinh phí đào tạo;

- Tranh chấp về bồi thường thiệt hại và trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động;

PV: Thưa Luật sư, vậy trong các tranh chấp trên. Tranh chấp nào thường hay gặp phải nhất?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Các tranh chấp trên đều là các tranh chấp thường gặp trong lao động. Tuy nhiên, tranh chấp thường hay gặp nhất là tranh chấp về hành vi đơn phương chấm dứt Hợp đồng lao động.

Khi Người lao động hoặc Người sử dụng lao động có hành vi chấm dứt hợp đồng lao động với bên còn lại theo quy định tại điều 37, điều 38 Bộ luật lao động 2012 thì được coi là hành vi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đúng luật. Trường hợp Người lao động và Người sử dụng lao động có hành vi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái theo quy định tại điều 37, điều 38 Bộ luật lao động 2012 thì được coi là hành vi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật.

Các bên có hành vi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động thì phải thực hiện các nghĩa vụ của mình. Trường hợp hai bên không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình thì thông thường sẽ sảy ra tranh chấp. Ví dụ như việc Người sử dụng lao động có hành vi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với người lao động nhưng vi phạm nghĩa vụ thông báo, không thực hiện các quy định tại điều 47 Bộ luật lao động 2012 về trách nhiệm của người lao động khi chấm dứt hợp đồng lao động với người lao động,… Khi đó các bên sẽ xảy ra tranh chấp.

PV: Vậy, đối với các Tranh chấp về tiền lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp, Luật sư có thể nói rõ hơn về tranh chấp này được không?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC:

Tranh chấp về tiền lương:

Tiền lương là khoản tiền mà người sử dụng lao động trả cho người lao động để thực hiện công việc theo thỏa thuận. Tiền lương bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Tranh chấp về tiền lương thường xảy ra khi Người sử dụng lao động không thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của mình được quy định cụ thể tại Chương VI của Bộ luật lao động 2012 hay các Nội quy lao động, Hợp đồng lao động mà các bên thỏa thuận,… Cụ thể như các quy định về nguyên tắc trả lương; mức lương tối thiêu vùng; trả lương làm thêm giờ; tạm ứng tiền lương; khấu trừ tiền lương; chế độ phụ cấp, trợ cấp, nâng bậc, nâng lương; tiền thưởng;….

Tranh chấp về trợ cấp thôi việc: Khi hợp đồng lao động chấm dứt theo quy định tại các khoản 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9 và 10 Điều 36 của Bộ luật lao động 2012 thì người sử dụng lao động có trách nhiệm chi trả trợ cấp thôi việc cho người lao động đã làm việc thường xuyên từ đủ 12 tháng trở lên, mỗi năm làm việc được trợ cấp một nửa tháng tiền lương. Tuy nhiên, trong trường hợp này Người sử dụng lao động lại không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình theo như quy định của pháp luật hoặc theo Hợp đồng lao động dơ các bên đã thỏa thuận. Do đó, thường xảy ra tranh chấp và phát sinh từ Người sử dụng lao động khi không thực hiện nghĩa vụ của mình.

Tranh chấp về bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp: Người lao động sẽ phải có nghĩa vụ đóng Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp khi thuộc đối tượng tham gia đóng BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của Luật BHXH. Trên thực tế, các doanh nghiệp thường thay mặt Người lao động thực hiện nghĩa vụ liên quan đến Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp theo thỏa thuận của các bên được quy định trong Hợp đồng lao động. Do đó, thông thường khi Người sử dụng lao động không thực hiện được các nghĩa vụ của mình thì sẽ xảy ra tranh chấp với Người lao động.

PV: Vậy đối với các tranh chấp về kỷ luật lao động thì sao thưa Luật sư? Luật sư có thể nói rõ hơn về tranh chấp này được không?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Tranh chấp về kỷ luật lao động là những tranh chấp liên quan đến những quy định về việc tuân theo thời gian, công nghệ và điều hành sản xuất, kinh doanh trong nội quy lao động giữa Người sử dụng lao động và Người lao động.

Khi một trong hai bên là người sử dụng lao động và Người lao động không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình. Ví dụ như Người sử dụng lao động áp dụng sai hình thức xử lý kỷ luật lao động với Người lao động; áp dụng sai Nguyên tắc, trình tự xử lý kỷ luật lao động; … sẽ dẫn đến tranh chấp về kỷ luật lao động với Người lao động.

Trong các tranh chấp về kỷ luật lao động, tranh chấp liên quan đến hình thức xử lý kỷ luật sa thải Người lao động thường là tranh chấp hay gặp phải nhất do Người sử dụng lao động áp dụng sai hình thức xử lý kỷ luật lao động hoặc trong trường hợp Người lao động cũng chưa hiểu rõ về các quy định pháp luật nên dẫn đến tranh chấp. Do vậy, doanh nghiệp và Người lao động cần phải nắm rõ các quy định liên quan đến hình thức xử lý kỷ luật sa thải. Hình thức kỷ luật sa thải áp dụng trong trường hợp NLĐ có hành vi trộm cắp, ... hoặc có hành vi khác gây thiệt hại nghiệm trọng đến tài sản, lợi ích của doanh nghiệp. Vậy, giá trị tài sản trộm cắp, tham ô là bao nhiêu thì có thể sa thải? Mức gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản và lợi ích của doanh nghiệp là bao nhiêu? Những hành vi không được quy định trong nội quy lao động nhưng lại bị xử lý kỷ luật sa thải có đúng hay không?... Trong trường hợp này khi xảy ra tranh chấp, Tòa án sẽ căn cứ vào nội quy lao động của doanh nghiệp để xem xét, đánh giá tính hợp pháp của việc sa thải.

PV: Vâng, cảm ơn Luật sư đã chia sẻ về các tranh chấp liên quan đến kỷ luật lao động. Vậy Luật sư có thể cho biết đối với tranh chấp về bồi hoàn kinh phí đào tạo thì khi nào xảy ra tranh chấp về bồi hoàn kinh phí đào tạo?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC: Tranh chấp về Bồi hoàn kinh phí đào tạo xảy ra khi Người sử dụng lao động và Người lao động cùng ký kết hợp đồng đào tạo nghề giữa người sử dụng lao động, người lao động và chi phí đào tạo nghề mà một trong hai bên không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình thì sẽ phát sinh, xảy ra tranh chấp.

Chi phí đào tạo bao gồm các khoản chi có chứng từ hợp lệ về chi phí trả cho người dạy, tài liệu học tập, trường, lớp, máy, thiết bị, vật liệu thực hành, các chi phí khác hỗ trợ cho người học và tiền lương, tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người học trong thời gian đi học. Trường hợp phải bồi hoàn lại chi phí đào tạo cho NSDLĐ thì NLĐ phải bồi thường tất vả các khoản chi phí trên. Ví dụ như trường hợp: Người sử dụng lao động ký kết hợp đồng lao động với người lao động. Trong đó Người sử dụng lao động sẽ chi trả toàn bộ chi phí đào tạo trên, còn phía người lao động sẽ thực hiện nghĩa vục ủa mình, cam kết làm việc cho Người sử dụng lao động trong thời hạn là 05 năm. Tuy nhiên khi người lao động đã được qua đào tạo lại không thực hiện các nghĩa vụ của mình (không làm việc cho Người sử dụng lao động đúng thời hạn,...) sẽ dẫn đến tranh chấp về chi phí đào tạo người lao động.

PV: Vâng. Vậy đối với tranh chấp về bồi thường thiệt hại và trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động thì Luật sư có thể chia sẻ cụ thể hơn được không?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC:

Đối với tranh chấp về bồi thường thiệt hại: Khi một trong hai bên có gây ra lỗi hành vi vi phạm và không Bồi thường thiệt hại đúng theo quy định của pháp luật hoặc do các bên thỏa thuận thì sẽ dẫn đến hành vi tranh chấp. Thông thường tranh chấp này xảy ra đối với Người sử dụng lao động khi trong quá trình làm việc Người lao động có hành vi gây thiệt hại cho Người lao động về tiền, tài sản,... mà hai bên không thỏa thuận được mức bồi thường thiệt hại.

Tranh chấp về Trợ cấp khi chấm dứt Hợp đồng lao động: Khi chấm dứt Hợp đồng lao động với Người lao động, Người sử dụng lao động sẽ có trách nhiệm trợ cấp thôi việc, trợ cấp mất việc làm được quy định lần lượt tại các điều 48,49 Bộ luật lao động 2012. Người sử dụng lao động cũng phải thực hiện các nghĩa vụ về chấm dứt Hợp đồng lao động theo điều 47 Bộ luật lao động 2012 như nghĩa vụ thông báo, thanh toán các khoản có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên; hoàn thành thủ tục xác nhận và trả lại sổ bảo hiểm, các giấy tờ mà Người sử dụng lao động đã giữ lại của Người lao động;.... Tuy nhiên, khi Người sử dụng lao động không thực hiện đúng quy định của mình hoặc Người lao động thấy quyền lợi của mình không được đảm bảo thì sẽ phát sinh xảy ra tranh chấp.

PV: Trong quan hệ lao động có thể xảy ra nhiều loại tranh chấp lao động như vậy thì Luật sư có thể cho biết Doanh nghiệp hay người lao động cần phải làm như thế nào để không bị thiệt hại về quyền lợi trong những trường hợp này?

Luật sư Nguyễn Trinh Đức- Công ty Luật TNHH IPIC:

Để không bị thiệt hại về quyền lợi trong những trường hợp này, NLĐ khi làm việc cần phải biết một số quy định của Nhà nước để tự bảo vệ quyền lợi cho mình như: quy định về thời gian thử việc và mức lương thử việc; mức lương tối thiểu vùng tại thời điểm giao kết HĐLĐ; các quy định về tiền lương làm thêm giờ, làm vào ban đêm; các quy định về tham gia BHXH….để có thể tự bảo vệ quyền lợi cho mình, phản ánh kịp thời với các cơ quan chức năng khi phát hiện doanh nghiệp có dấu hiệu sai luật.

Doanh nghiệp cần phải thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật như Ban hành nội quy, quy chế lao động, Thỏa ước lao động tập thể; Kí kết hợp đồng lao động đầy đủ; thực hiện đúng các nguyên tắc về trả lương, trợ cấp cho Người lao động,… Để thực hiện được những yêu cầu trên thì doanh nghiệp cần phải biết được các quy định của pháp luật để tránh tình trạng bị gây thiệt hại, khi tranh chấp tại Tòa thì sẽ được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Ví dụ: Trong những trường hợp phát sinh tranh chấp lao động cá nhân (ví dụ người lao động bị đơn phương chấm dứt HĐLĐ trái pháp luật hay NSDLĐ đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật) thì Người lao động cần phải nắm được các quy định của pháp luật cơ bản về tranh chấp này. Cụ thể như quy định về thẩm quyền lao động tại điều 200 Luật Lao động 2012 quy định cơ quan, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động cá nhân là Hòa Giải viên lao động và Tòa án nhân dân. Và HGVLĐ ở đây là HGVLĐ cấp huyện nơi Doanh nghiệp đặt trụ sở. Trong trường hợp đã được HGVLĐ hòa giải nhưng không thành thì NLĐ có quyền yêu cầu Tòa án hoặc Hội đồng trọng tài lao động giải quyết.

Người lao động cũng cần lưu ý về thời hiệu yêu cầu có quan, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động cá nhân: Thời hiệu yêu cầu HGVLĐ thực hiện hòa giải đối với tranh chấp lao động cá nhân là 06 tháng kể từ ngày phát hiện ra hành vi vi phạm. Thời hiệu yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động giải quyết tranh chấp lao động cá nhân là 09 tháng kể từ ngày phát hiện ra hành vi mà bên tranh chấp cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm. Thời hiệu yêu cầu Tòa án giải quyết là 01 năm kể từ ngày phát hiện ra hành vi vi phạm...

PV: Vâng xin cảm ơn những chia sẻ ý nghĩa của Luật sư.