Ân tình Tư pháp cơ sở từ “số phận đặc biệt” của một Giấy khai sinh

Xuyên suốt câu chuyện cảm động này, trong những bước ngoặt pháp lý quan trọng của cuộc đời “nhân vật chính”, đều có bóng dáng của người cán bộ tư pháp cơ sở, có dấu ấn của công tác tư pháp. Đó là việc công chức tư pháp - hộ tịch đi xác minh thông tin, làm các thủ tục để cấp Giấy khai sinh cho bé Thương; rồi cũng vẫn là người công chức tư pháp - hộ tịch phối hợp với Công an khu vực đi làm các thủ tục giúp cháu bé nhập hộ khẩu Hà Nội để học lên cấp 3 hệ công lập, sau này thi đỗ Đại học, vững bước vào từng trang đời mới.

CỔ TÍCH VIẾT TỪ LÒNG NGƯỜI

“Nếu ngày đó các bác cán bộ Tư pháp từ cấp phường đến cấp Sở không dốc lòng, hết sức giúp đỡ để làm Giấy khai sinh cho em, thì cuộc đời em sẽ ra sao, em cũng không biết nữa? Nhưng em biết một điều chắc chắn, nếu không có Giấy khai sinh đó, thì không thể có cô giáo tương lai Hoàng Huyền Thương là em của ngày hôm nay!”- Hoàng Huyền Thương cảm động giãi bày.

Bây giờ Thương đã 22 tuổi, em đang là sinh viên Khoa Toán năm cuối của trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. Thương là trường hợp được khai sinh quá hạn hiếm gặp đối với trẻ em tại một phường nội thành của Hà Nội (khai sinh khi đã gần 7 tuổi). Và điều đặc biệt nữa, dù em không phải trẻ mồ côi, không phải trẻ bị bỏ rơi, nhưng Giấy khai sinh của em không có thông tin về cha, mẹ. “Bà ngoại nuôi” Đặng Thị Bình, cán bộ tư pháp Đinh Quang Vịnh và UBND phường Thượng Thanh (quận Long Biên cũ) là những người chịu trách nhiệm đứng ra làm thủ tục khai sinh cho em.

Bà Đặng Thị Bình.

Hơn hai chục năm trước, Thương (4 tháng tuổi) được mẹ ruột gửi thuê bà Đặng Thị Bình (sinh năm 1954, quê Hà Nam) nuôi cả ngày lẫn đêm; khi đó bà Bình thuê trọ tại phường Thượng Thanh, quận Long Biên, Hà Nội) mưu sinh bằng nghề trông trẻ. Bà Bình nhớ lại, trong bọc hành lý người mẹ trẻ mang đến hôm đó chỉ có vài món đồ sơ sinh, 1 hộp sữa đặc và 1 cuốn sổ tiêm chủng ghi tên người mẹ là Huyền Trang, tên bé là Huyền Thương.

Khoảng một năm đầu, người mẹ vẫn về thăm con, thanh toán tiền công nuôi đầy đủ. Thậm chí trong ngày bé Thương tròn 1 tuổi, người mẹ về tổ chức sinh nhật cho con rất vui vẻ. Nhưng từ ngày 22/2/2005 âm lịch trở đi thì người mẹ biệt tích, dù bà Bình tìm mọi cách vẫn không thể liên lạc được. Cực chẳng đã, bà Bình đành phải “đèo bòng” nuôi bé Thương từ đó, và vẫn tin sẽ có ngày người mẹ về đón con gái, nhưng thấm thoát đã 22 năm, niềm hy vọng đến nay vẫn chưa thành.

"Bà ngoại" Đặng Thị Bình và bé Hoàng Huyền Thương 20 năm về trước. (Ảnh: NVCC).

GIẤY KHAI SINH - “TẤM VÉ” THẦN KỲ MỞ CÁNH CỬA RA THẾ GIỚI

Trở lại chuyện tấm Giấy khai sinh đặc biệt của Hoàng Huyền Thương, năm 2010, khi Thương đến tuổi đi học lớp 1, bà Bình mới ra phường hỏi thủ tục làm Giấy khai sinh để nộp hồ sơ xin học cho cháu. Khi cán bộ Tư pháp phường Thượng Thanh hướng dẫn chuẩn bị các thủ tục, giấy tờ, bà mới nghẹn ngào thú nhận bà nuôi cháu 6-7 năm trời, nhưng không có giấy tờ gì để chứng minh về nguồn gốc, thân phận của cháu - ngoài cuốn sổ tiêm chủng ghi tên cháu Hoàng Huyền Thương sinh ngày 3/9/2003.

Biết là cực khó, nhưng xác định phải có Giấy khai sinh để cháu được đi học mới việc là quan trọng nhất lúc này, bà Bình gác tất cả mọi việc, cứ thế lọc cọc đạp xe lên quận, xuống phường hỏi han, cậy cục, nhờ vả làm Giấy khai sinh cho cháu.

“Tôi nghe các cô chú cán bộ nói mà thuộc làu làu: khai sinh là quyền lợi của mọi trẻ em, và Giấy khai sinh là văn bản giấy tờ pháp lý đầu tiên về nhân thân của mỗi con người. Đây cũng là giấy tờ hộ tịch gốc, mà sau này mọi giấy tờ khác phải tuân thủ theo. Tờ Giấy khai sinh quan trọng lắm, nên tôi xác định phải làm Giấy khai sinh cho cháu, để cháu tôi được đi học chữ như con người ta. Sau bao nhiêu vất vả, cuối cùng phép màu đã đến, cháu tôi đã có Giấy khai sinh cấp cho Hoàng Huyền Thương” - bà Bình nhớ lại.

Những bức ảnh Huyền Thương ngày thơ ấu được "bà ngoại" Bình lưu giữ cẩn thận. (Ảnh: NVCC)

Phóng viên đã về địa phương tìm gặp ông Đinh Quang Vịnh là công chức tư pháp - hộ tịch đã trực tiếp làm thủ tục cấp Giấy khai sinh cho Thương. Hiện ông Đinh Quang Vịnh là công chức Tư pháp – Hộ tịch công tác tại bộ phận “Một cửa” của phường Bồ Đề, Hà Nội.

Đã gần 15 năm trôi qua, nhưng ông Đinh Quang Vịnh vẫn nhớ rất rõ từng chi tiết nhỏ trong câu chuyện. “Đó là Giấy khai sinh số 313, Quyển số 02 cấp ngày 4/8/2010, cấp cho cháu Hoàng Huyền Thương sinh ngày 3/9/2003. Đây có lẽ cũng là trường hợp đăng ký khai sinh quá hạn hiếm gặp nhất trên địa bàn”- ông Vịnh đọc vanh vách từng thông số.

Không riêng ông, mà đến giờ nhiều cán bộ phường cũng vẫn nhớ câu chuyện về Giấy khai sinh này bởi số phận đặc biệt của nó, bởi câu chuyện đằng sau đó đầy nhân văn, sâu nặng ân tình.

Mới ngày nào bà còn ẵm ngửa, nay cháu đã là sinh viên năm cuối trường Sư phạm. (Ảnh: NVCC)

Hai bà cháu trong một kỳ nghỉ hè. (Ảnh: NVCC).

Niềm hạnh phúc của bà ngoại Đặng Thị Bình khi được con cháu tổ chức sinh nhật. (Ảnh: NVCC).

Hồi đó, ông Vịnh là người tiếp nhận hồ sơ, trực tiếp đi xác minh, thẩm định thông tin, hoàn tất thủ tục để cấp Giấy khai sinh cho cháu Thương. Theo ông Vịnh, trường hợp này gặp nhiều khó khăn vì hy hữu ở chỗ: cháu không phải trẻ mồ côi, không phải trẻ bị bỏ rơi, cũng không thuộc diện trẻ không xác định được cha mẹ…; nghĩa là không thuộc những trường hợp được pháp luật hướng dẫn. Thực tế, cháu Thương được mẹ gửi giữ bà Bình nuôi thuê, nhưng lại không có bất cứ giấy tờ gì chứng minh. Chính vì trường hợp khai sinh cho cháu không thuộc những trường hợp có quy định trong văn bản nên cán bộ tư pháp cơ sở phải vừa làm vừa xin hướng dẫn, tinh thần là phải áp dụng linh động, nhằm bảo đảm thực hiện quy định mọi trẻ em đều có quyền được khai sinh. Và trên tất cả, đó còn là tình người, là trách nhiệm công việc của người cán bộ cơ sở trước số phận một con người!

Ông Vịnh thừa nhận công tác xác minh thông tin, làm các giấy tờ thủ tục khai sinh cho cháu Thương có phức tạp, mất nhiều thời gian, công sức hơn các trường hợp khác. Nhưng theo ông đó là trách nhiệm của người cán bộ tư pháp cơ sở, cũng không có gì đáng phải kể.

Bà Bình thì nhớ lại, trường hợp làm thủ tục khai sinh cho Thương là “ca khó đỡ” nên “bác Vịnh” Tư pháp phường phải giúp bà làm các giấy tờ thủ tục, điền thông tin đầy đủ giúp, bà Bình chỉ việc ký.

“Lần nào gặp bác ấy cũng động viên là bà yên tâm nhé, cháu Thương sắp có Giấy khai sinh rồi, bà cháu tôi như được tiếp thêm động lực. Hồi đó, tôi làm thuê làm mướn đủ nghề để nuôi hai bà cháu, cơ cực lắm. Nên không chỉ giúp làm khai sinh, các bác ấy còn cho cháu tôi quà bánh, có khi còn dúi cho tôi dăm trăm “để hai bà cháu mua tí thức ăn”. Ân tình của các cán bộ tư pháp cơ sở, suốt đời bà cháu tôi nhớ mãi…”, bà Bình xúc động.

Hơn hai chục năm trước, cũng bằng chính chiếc xe đạp này, bà Bình lặn lội "gõ cửa" khắp nơi xin làm Giấy khai sinh cho cháu đi học.

Ông Đinh Quang Vịnh chia sẻ tiếp: “Hoàn cảnh của bà Bình và cháu Thương như vậy, không chỉ cán bộ tư pháp mà bất cứ cán bộ nào ở phường Thượng Thanh chúng tôi đều thương cảm. Chúng tôi cũng coi cháu như là con cháu nhà. Hồi đó, thậm chí có thời điểm câu chuyện Giấy khai sinh của cháu trở thành tâm điểm ở cơ quan, gặp nhau có anh em còn hỏi thăm tôi tiến độ làm Giấy khai sinh cho cháu Thương đến đâu rồi? Khi Giấy khai sinh của cháu được cấp, ai cũng mừng! Nói thật, mình là đàn ông mà còn xúc động ứa nước mắt, mừng như thể giải quyết xong việc của con cháu mình, của người thân ruột thịt nhà mình vậy!” - ông Vịnh chia sẻ chân tình.

Trụ sở UBND phường Thượng Thanh (quận Long Biên, Hà Nội).

Gần 30 năm làm công tác tư pháp phường, ông Đinh Quang Vịnh đã quá quen với công việc “trăm dâu đổ đầu tằm” của cán bộ tư pháp cơ sở. Ông bảo, nhiều giấy tờ, thủ tục người dân không tự mình làm được, thì cán bộ phải hướng dẫn hoặc phải làm giúp họ, cũng là việc ngày thường và hết sức thường tình. Nên cái việc giúp bà Bình làm khai sinh cho cháu Thương hồi đó, nói thật, theo ông thì cũng chả có gì phải kể ra đây cả!

Còn ông Đinh Xuân Hùng - nguyên Chủ tịch UBND phường Thượng Thanh, là người thay mặt UBND phường Thượng Thanh ký, đóng dấu cấp Giấy khai sinh cho Hoàng Huyền Thương, chia sẻ: Đúng là khi làm hồ sơ, thủ tục khai sinh cho trường hợp cháu Hoàng Huyền Thương cũng có nhiều vướng mắc phức tạp, Tư pháp phường phải lên xin hướng dẫn của Phòng Tư pháp quận, rồi Phòng xin Sở Tư pháp hướng dẫn, rất nhiều lần. Vất vả nhất phải kể đến anh Đinh Quang Vịnh - cán bộ tư pháp hộ tịch trực tiếp thụ lý hồ sơ, xác minh thông tin để làm thủ tục khai sinh quá hạn cho công dân.

Nhưng đó cũng chỉ là công việc thường ngày thôi, không có gì to tát cả- nguyên Chủ tịch phường Thượng Thanh khảng khái- chúng tôi luôn thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ việc gần dân, hiểu dân, giúp dân là bổn phận và trách nhiệm của người cán bộ tư pháp cơ sở.

Chân dung bà Đặng Thị Bình - người phụ nữ nhân hậu viết lên câu chuyện cổ tích giữa thời hiện đại.

CÔNG TÁC TƯ PHÁP LUÔN SONG HÀNH TRONG MỖI CUỘC ĐỜI

Bình luận về câu chuyện trên, Luật sư Nguyễn Thị Quỳnh Anh (Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam) cảm khái: Xuyên suốt câu chuyện “cổ tích” về bà Đặng Thị Bình nuôi cháu Hoàng Huyền Thương từ khi còn ẵm ngửa đến nay cháu đã sắp trở thành cô giáo dạy Toán, trong những bước ngoặt quan trọng nhất, luôn hiện hữu vấn đề của công tác Tư pháp, luôn có dấu ấn của người cán bộ tư pháp.

Vấn đề Tư pháp, theo Luật sư Quỳnh Anh, không chỉ nằm ở những mảng việc lớn lao, vĩ mô về xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật, thẩm định các dự án luật với những quyết sách liên quan đến quốc kế dân sinh…; Mà đôi khi, nó thật giản dị, gần gũi, gắn bó mật thiết với đời sống của mỗi cá nhân từ lúc con người ta sinh ra cho đến lúc đi hết cuộc đời, thân thương đến nỗi nó tựa như không khí, có đôi khi gần gũi quá mà ta không nhận ra.

Luật sư Nguyễn Thị Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam.

Luật sư Nguyễn Thị Quỳnh Anh lấy ví dụ: Khi vừa chào đời, chúng ta được khai sinh, được đăng ký hộ tịch, là có dấu ấn của công tác Tư pháp đó, nhưng vì nhỏ quá ta đâu có biết! Rồi khi ta lớn lên, trưởng thành, trong thời khắc trọng đại hai người cùng ký vào Đăng ký kết hôn để bắt đầu cuộc sống hôn nhân, lại có sự hiện diện, có vai trò của công tác tư pháp, của người cán bộ tư pháp cơ sở. Rồi niềm vui khi chúng ta đón đứa con chào đời, rồi tiến hành đăng ký khai sinh cho con. Và rồi đến cả những chuyện không mong nhưng ai cũng phải đến lượt chứng kiến giây phút “sinh ly tử biệt”: làm thủ tục chứng tử khi người thân yêu của chúng ta vĩnh biệt cuộc đời…

Luật sư Nguyễn Thị Quỳnh Anh cho rằng, trong mỗi thời khắc quan trọng của cuộc đời mỗi cá nhân, luôn hiện hữu vai trò của công tác Tư pháp, của vấn đề Tư pháp, của tình người Tư pháp. Giản dị, gần gũi mà cũng vô cùng nhân văn, vấn đề Tư pháp chính là việc “ở đời và làm người” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy!