Đánh giá việc thợ điện ở Cần Thơ bị phạt 90 triệu đồng là “đúng Luật” nhưng ý kiến của các luật sư cho rằng mức xử phạt chưa hợp lý.
Đổi 2,3 triệu, bị phạt 90 triệu
Ngày 23/10, UBND TP Cần Thơ đã có Quyết định xử phạt vi phạm hành chính 90 triệu đồng đối với ông Nguyễn Cà Rê (38 tuổi, ở phường An Hòa, quận Ninh Kiều) vì đã mang đổi 100 USD tại tiệm vàng. Đồng thời, ông Rê còn bị tịch thu gần 2,3 triệu đồng đã đổi được.
 |
| Hình minh họa. |
Với tiệm vàng, UBND TP Cần Thơ cũng phạt 295 triệu đồng vì nhiều vi phạm, trong đó có việc nhận đổi 100 USD của ông Rê; đồng thời tịch thu số ngoại tệ đã đổi. Ông Rê cho biết 100 USD là tiền của người thân gửi cho.
Cuối năm 2017, ông mang đến tiệm vàng đổi thì bị lực lượng chức năng bắt quả tang. Sau nhiều lần làm việc, đến ngày 13/8, cơ quan chức năng mới có biên bản vi phạm. “Trước đây tôi từng đem USD đến các tiệm vàng đổi ra tiền Việt xài mà không gặp rắc rối nào”, ông Rê nói.
Ông cũng cho biết, với mức lương thợ điện khoảng 4 triệu đồng mỗi tháng, ông không biết lấy đâu ra 90 triệu đồng để nộp phạt. Trong khi đó, phía tiệm vàng cho hay đã nhận quyết định và chấp hành nộp phạt.
Theo quy định hiện nay, hành vi mua bán ngoại tệ trên thị trường tự do (không qua hệ thống tổ chức tín dụng hoặc các điểm thu đổi ngoại tệ có giấy phép) là trái pháp luật.
Tuy nhiên, thực tế tình trạng mua bán tại các điểm thu đổi ngoại tệ (không có giấy phép) vẫn diễn ra. Chiều 24/10, Công an TP Cần Thơ họp báo thông tin vụ phạt ông Nguyễn Cà Rê 90 triệu đồng vì đổi 100 USD tại tiệm vàng.
Trả lời câu hỏi trước hoài nghi ông Rê là “chim mồi” để bắt quả tang tiệm vàng, thượng tá Trần Văn Dương - Trưởng phòng tham mưu, kiêm người phát ngôn Công an TP Cần Thơ nói: “Tôi chưa tiếp cận hồ sơ nhưng những gì được báo cáo thì công an làm đúng luật. Nếu có việc gài bẫy thì công an phạt ông Rê 90 triệu để làm gì?”.
Theo thượng tá Dương, trưa 30/1, Phòng cảnh sát kinh tế bắt quả tang ông Lê Hồng Lực - Giám đốc Công ty TNHH MTV sản xuất thương mại Nhân Đạt Jewelry Thảo Lực (chủ tiệm vàng ) - đang mua 100 USD của Rê với giá 2.260.000 đồng.
Tiệm vàng này không có giấy phép thu mua ngoại tệ. Quá trình xác minh, chủ tiệm vàng và ông Rê đã thừa nhận hành vi sai phạm. Căn cứ vào Nghị định 96/2014 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, Công an TP Cần Thơ đã tham mưu UBND TP ra quyết định xử phạt hành chính đối với ông Rê và doanh nghiệp.
Cụ thể, ông Rê bị phạt 90 triệu đồng, tịch thu hơn 2 triệu đồng (quy đổi từ 100 USD) về hành vi mua bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ. Tiệm vàng bị xử phạt 295 triệu đồng.
Trong đó, 180 triệu đồng về hành vi mua bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ; 70 triệu đồng vì kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ; 15 triệu đồng do sản xuất hàng hóa không công bố tiêu chuẩn áp dụng theo quy định; 30 triệu đồng đối với hành vi sản xuất hàng hóa có chất lượng không phù hợp với tiêu chuẩn đã công bố áp dụng.
Ngoài ra, doanh nghiệp này còn bị tịch thu 100 USD, 20 viên kim cương và 19.910 viên đá nhân tạo, có giá trị gần 550 triệu đồng.
Theo Lê Hồng Lực - chủ tiệm vàng - khi bị bắt quả tang đổi 100 USD cho ông Rê, cảnh sát nói có tố giác gia đình ông kinh doanh ngoại tệ nên khám xét nhà, thu giữ số kim cương, đá nhân tạo với lý do “không có chứng từ, nhãn mác bằng tiếng nước ngoài...”.
Chủ tiệm vàng cho biết số kim cương là tài sản riêng của gia đình nên không có hóa đơn, được cất trong tủ; không trưng bày bán vẫn bị giữ và tịch thu. Tuy nhiên, khi có quyết định xử phạt sau 9 tháng bị bắt quả tang, doanh nghiệp của ông đã chấp hành.
Theo ông Lực, tháng 6/2017, Cảnh sát kinh tế Công an TP Cần Thơ cũng đến đọc lệnh khám nhà ông và tạm giữ một số vàng trắng vì nhãn mác bằng tiếng nước ngoài, sau đó ông bị phạt 8,5 triệu đồng.
Thượng tá Dương khẳng định, việc khám xét tại tiệm vàng ngay lúc bắt quả tang đổi 100 USD trái phép là hợp lý; có lệnh khám xét nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính do Chủ tịch UBND quận Ninh Kiều ký.
“Đến nay, ông Lực đã thừa nhận hành vi vi phạm, đã chấp hành đóng phạt. Còn nếu ông không bằng lòng với bất cứ điều khoản nào hoặc bất cứ vấn đề gì trong vụ việc này thì có quyền khiếu nại”, người phát ngôn Công an Cần Thơ nói.
Chiều cùng ngày, Công an TP Cần Thơ đã chuyển quyết định xử phạt 90 triệu đồng cho ông Nguyễn Cà Rê về hành vi mua bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ. Hiện ông Rê chưa nộp phạt.
Công an TP Cần Thơ cho rằng, nếu ông Rê có hoàn cảnh khó khăn thì làm đơn gửi UBND TP xem xét giải quyết theo quy định.
Bởi, căn cứ vào Luật xử lý vi phạm hành chính, tổ chức và cá nhân vi phạm có thể thực hiện các yêu cầu để giảm nhẹ việc nộp phạt như: đề nghị tiền nộp phạt nhiều lần theo quy định tại Điều 79; hoặc đề nghị hoãn thi hành quyết định phạt tiền theo quy định tại Điều 76; hay đề nghị giảm, miễn tiền phạt theo Điều 77.
Người phát ngôn Công an TP Cần Thơ cho biết sẽ báo cáo Bộ Công an xem xét, có kiến nghị Chính phủ điều chỉnh Nghị định 96/2014 đối với mức xử phạt người vi phạm, như trường hợp của ông Rê.
“Sự hài hước trong áp dụng luật”
Trao đổi với báo chí, một đại diện của Ngân hàng Nhà nước cho biết, hành vi mua bán ngoại tệ trái phép bị xử phạt như vậy là đúng quy định. Tương tự, nhiều luật sư cũng nhìn nhận hành vi bán ngoại tệ như vậy là trái quy định hiện hành.
Tuy nhiên, cũng không ít ý kiến cho rằng, việc xử phạt này “hợp về lý” nhưng “chưa thuận về tình”. Với những người không nắm chắc về luật, như ông Rê, theo đánh giá của các luật sư, sẽ rất khó để biết “cách xử lý thế nào là đúng luật với tờ 100 USD”.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó chủ tịch Hội Luật gia TP HCM đặt câu hỏi: “Thế nào là một điểm thu mua ngoại tệ có giấy phép, rất khó để một người dân có thể xác định. Họ chỉ đơn giản là tìm đến địa điểm gần nhất có thể thực hiện giao dịch này”.
Chưa kể, bản thân ông Rê cũng thừa nhận không phải lần đầu mình bán USD ở tiệm vàng mà chỉ “gặp rắc rối” ở lần đi đổi tờ tiền 100 USD vào cuối năm 2017. Ngoài ra, theo các luật sư, xử phạt một hành vi phải căn cứ trên mức độ vi phạm và tác động gây ra.
Tuy nhiên, việc đổi tờ 100 USD được người nhà đưa cho chỉ đơn thuần là một giao dịch dân sự và người dân có thể không nắm được pháp lệnh về ngoại hối cũng như những quy định về giao dịch ngoại tệ. “Đổi 100 USD được hơn hai triệu đồng mà bị xử phạt 90 triệu, mặc dù đúng về mặt pháp luật nhưng thực sự là chưa hợp lý”, ông Hậu đánh giá.
Phân tích sự việc này, Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty Luật Basico cho rằng việc xử phạt hành chính về giao dịch ngoại hối này tuy đúng về căn cứ pháp lý nhưng lại cho thấy “sự hài hước về cách áp dụng luật tại Việt Nam”.
Ông Hải lấy dẫn chứng, một vụ kiện cách đây không lâu về tranh chấp trong giao dịch ngoại hối giữa hai doanh nghiệp. Trong vụ kiện đó, hai bên doanh nghiệp thỏa thuận giá trị hàng hóa bằng ngoại tệ và nhận thanh toán bằng tiền đồng, đây là một cách trao đổi ngoại tệ gián tiếp và vi phạm Pháp lệnh ngoại hối.
Tuy nhiên, giao dịch đó sau cùng lại không bị toà án tuyên vô hiệu, dù số tiền trao đổi lớn hơn nhiều tờ tiền 100 USD của ông Rê ở Cần Thơ. “Nhìn từ hai sự việc này, rõ ràng là con voi thì chui lọt nhưng con kiến thì không cho qua”, ông Hải ví von.
Thực tế, ông Rê cũng cho biết, với mức lương thợ điện khoảng 4 triệu đồng mỗi tháng của mình, ông không biết lấy đâu ra 90 triệu đồng để nộp phạt. Tại nhiều thành phố lớn thậm chí đã hình thành những tuyến phố chuyên giao dịch ngoại tệ, hay còn gọi với tên khác là “chợ đen”.
Giao dịch trên thị trường phi chính thức cũng sôi động không kém gì kênh giao dịch qua ngân hàng. Theo Phó chủ tịch Hội luật gia TP HCM, cơ quan điều hành cần có những chỉnh sửa về hành lang pháp lý với giao dịch ngoại hối cho những trường hợp như ông Rê.
“Cần xây dựng những chế tài xử lý, những khung hình phạt với từng hành vi và quy mô giao dịch cụ thể thay vì gộp chung lại trong một quy định xử phạt hành chính”, ông Hậu nói và cho rằng sẽ bất công cho những người dân bị xử phạt, trong khi thị trường không thiếu những hành vi vi phạm với quy mô lớn hơn.
Ngày 23/10, chia sẻ với báo chí bên hành lang Quốc hội liên quan tới việc ông Nguyễn Cà Rê bị phạt 90 triệu đồng khi đổi 100 USD tại tiệm vàng, ông Nguyễn Đức Kiên - Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho rằng, hành vi mua bán ngoại tệ của ông Rê là trái pháp luật, và việc UBND TP Cần Thơ ra quyết định xử phạt là đúng.
“Người dân vi phạm quy định pháp luật phải xử lý còn hình thức, cách thức như thế nào để kết hợp giữa tính giáo dục và tính nghiêm minh của pháp luật thì cần cân nhắc”, ông Kiên nói.
Phó chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế nói thêm, trong vụ việc này, nếu có sự tham gia ngay từ ban đầu của cơ quan chuyên môn là Chi nhánh Ngân hàng Nhà nước TP Cần Thơ sẽ tốt hơn. Cơ quan có thẩm quyền cũng cần rút kinh nghiệm trong tuyên truyền để người dân hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan tới tiền tệ.
“Chúng ta cứ quen hay nói với nhau vì tình hay lỗi như thế làm gì đến mức phạt đó, hoặc người dân có thói quen... Nhưng tôi cho rằng không nên nói vậy, bởi khi xây dựng một Nhà nước pháp quyền phải hoạt động theo luật”, ông Kiên nêu rõ.
Tương tự, ông Hoàng Văn Cường - Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội cũng cho rằng, theo quy định pháp luật, dù mua bán 10 USD hay 100 USD tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ cũng bị xử phạt.
“Việc cá nhân đổi ngoại tệ với nhau không nói làm gì, nhưng đây là cửa hàng kinh doanh vàng bạc nên phải chấp hành nghiêm quy định của pháp luật về việc cấm mua bán ngoại tệ khi không được phép”, ông Cường nói.
