Nhân viên y tế có thể từ chối khám, chữa bệnh nếu bị người nhà bệnh nhân hành hung

Mới đây, trên mạng xã hội lan truyền một video ghi lại sự việc, tại Khoa hồi sức Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định, một nam thanh niên mặc áo đen đã có hành động đấm liên tiếp vào vùng đầu, và mặt của một nhân viên y tế.

Ngay sau đó, sáng 7/5, Sở Y tế có Công văn 1021/SYT-NVY báo cáo UBND tỉnh, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) về trường hợp nhân viên y tế Bệnh viện Đa khoa tỉnh bị người nhà người bệnh hành hung.

Theo báo cáo nhanh của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định, khoảng 7h50" ngày 4/5/2025 tại Khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, điều dưỡng Ng.V.H đã bị một thanh niên tên là N.V.Th. 33 tuổi (người nhà người bệnh N.V.Kh.) chửi mắng và đánh vào đầu, mặt. Kíp trực đã đưa điều dưỡng N.V.H đi khám bệnh và mời cơ quan Công an vào làm việc. Hiện nay, điều dưỡng N.V.H đang được điều trị tại Khoa Ngoại Thần kinh của bệnh viện; chẩn đoán: chấn thương đầu, mặt.

Gần đây, liên tiếp xảy ra các sự việc người nhà bệnh nhân tấn công nhân viên y tế. Cụ thể, hôm 25/4, các bác sĩ Trung tâm Y tế Thanh Ba (tỉnh Phú Thọ) đã bị người nhà bệnh nhân xô đẩy, tấn công trong lúc cấp cứu cho bệnh nhi 12 tuổi bị sốc phản vệ. Trước đó 1 tháng, một bác sĩ tại Khoa Cấp cứu, Trung tâm Y tế H.Chư Sê (tỉnh Gia Lai) bị người nhà đánh gây choáng, hoảng loạn tâm lý.

Người nhà bệnh nhân tấn công nhân viên y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. Ảnh chụp màn hình

Nhiều người băn khoăn về việc nếu khi đang thực hiện công việc khám chữa bệnh mà bị tấn công thì nhân viên y tế có thể từ chối việc cấp cứu, khám chữa hay không? Liên quan đến sự việc này, Luật sư Hồ Thị Phượng - Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho hay, theo quy định tại Điều 40 Luật khám, chữa bệnh năm 2023, người hành nghề được quyền từ chối khám bệnh, chữa bệnh trong một số trường hợp nhất định, tuy nhiên việc từ chối này phải được thực hiện đúng quy định và có căn cứ rõ ràng. Cụ thể, nhân viên y tế được quyền từ chối nếu:

“1. Tiên lượng tình trạng bệnh vượt quá khả năng hoặc không thuộc phạm vi hành nghề của mình nhưng phải giới thiệu người bệnh đến người hành nghề khác hoặc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh khác phù hợp và phải thực hiện việc sơ cứu, cấp cứu, theo dõi, chăm sóc, điều trị người bệnh cho đến khi người bệnh được người hành nghề khác tiếp nhận hoặc chuyển đi cơ sở khám bệnh, chữa bệnh khác;

2. Việc khám bệnh, chữa bệnh trái với quy định của pháp luật hoặc đạo đức nghề nghiệp;

3. Người bệnh, thân nhân của người bệnh có hành vi xâm phạm thân thể, sức khỏe, tính mạng của người hành nghề khi đang thực hiện nhiệm vụ, trừ trường hợp người đó mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác mà không nhận thức, làm chủ được hành vi;

4. Người bệnh yêu cầu phương pháp khám bệnh, chữa bệnh không phù hợp với quy định về chuyên môn kỹ thuật;

5. Người bệnh, người đại diện hợp pháp của người bệnh không chấp hành chỉ định về chẩn đoán, phương pháp chữa bệnh của người hành nghề sau khi đã được người hành nghề tư vấn, vận động thuyết phục mà việc không chấp hành này có nguy cơ gây hại đến sức khỏe, tính mạng của người bệnh”.

Luật sư Hồ Thị Phượng nêu quan điểm, trong mọi trường hợp, nhân viên y tế cần hết sức thận trọng, tuân thủ đúng quy định để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng người bệnh, uy tín của ngành y và những hậu quả pháp lý không đáng có,

Về phần người có hành vi tấn công nhân viên y tế, theo Luật sư Hồ Thị Phượng thì hành vi hành hung bác sĩ trong khi họ đang làm nhiệm vụ khám, chữa bệnh không chỉ vi phạm đạo đức mà còn có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng Hiến pháp và pháp luật, hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Cụ thể, Khoản 1 Điều 20 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.

Đồng thời, Khoản 18 Điều 7 Luật khám bệnh chữa bệnh năm 2023 nghiêm cấm hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người hành nghề và người khác làm việc tại cơ sở khám bệnh.

Tùy theo mức độ vi phạm, người có hành vi hành hung có thể bị xử phạt hành chính, buộc bồi thường dân sự hoặc nặng hơn là bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo quy định tại Điều 48 Nghị định số 117/2020/NDD-CP, người tấn công nhân người hành nghề trong khi đang khám bệnh, chữa bệnh có thể bị xử phạt hành chính với các mức phạt cao nhất lên tới 40 triệu đồng nhẹ nhất là bị cảnh cáo. Ngoài ra, người vi phạm có thể bị buộc phải xin lỗi trực tiếp người hành nghề.

Luật sư Hồ Thị Phương - Đoàn Luật sư TP Hà Nội.

Bên cạnh đó, theo quy định tại Điều 584 và Điều 590 Bộ luật dân sự 2015, người có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín của bác sĩ hoặc nhân viên y tế mà gây thiệt hại sẽ phải bồi thường. Các khoản bồi thường bao gồm chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút; Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút; Chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại.

Đáng chú ý, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, người hành hung bác sĩ hoặc nhân viên y tế khi đang thực hiện khám, chữa bệnh có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 các tội danh có thể áp dụng bao gồm: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo Điều 134; Tội gây rối trật tự công cộng theo Điều 318; Tội đe dọa giết người theo quy định tại Điều 133; Tội làm nhục người khác theo Điều 155.

Luật sư Hồ Thị Phượng khẳng định, hành vi hành hung đối với người hành nghề y là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng và bị nghiêm cấm tuyệt đối. Việc xử lý nghiêm minh những trường hợp này không chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của đội ngũ bác sĩ, nhân viên y tế, mà còn là yếu tố then chốt để bảo vệ bệnh nhân và để xây dựng môi trường khám chữa bệnh an toàn, văn minh.