Lễ cúng sức khỏe cho voi - nét văn hóa riêng nơi đại ngàn Tây Nguyên

Với đồng bào dân tộc bản địa tại Đắk Lắk, đặc biệt là cư dân vùng Buôn Đôn và Lắk, voi có vị trí vô cùng đặc biệt.

Vượt xa khỏi ý nghĩa vật nuôi hay phương tiện lao động, voi là “đầu cơ nghiệp”, biểu tượng sống của sức mạnh, quyền uy, giàu có và may mắn.

Trong tâm thức của họ, voi còn là “người bạn lớn” của gia đình, được chăm sóc như con cái và sức khỏe của voi gắn liền với sự thịnh vượng, bình an của gia chủ và buôn làng.

Voi còn mang giá trị tâm linh sâu sắc, là hiện thân của Yang Voi (thần Voi), được Yang Đất, Yang Trời che chở.

Chính vì thế, lễ cúng sức khỏe cho voi không chỉ là phong tục mà còn là lời nhắc nhở thiêng liêng về tinh thần hòa hợp, tôn trọng và bảo vệ thiên nhiên.

Lễ cúng thường được tổ chức một đến hai lần mỗi năm vào những ngày cuối năm, đầu mùa vụ mới... được một thầy cúng giỏi, uy tín thực hiện.

Nghi lễ mở màn bằng âm thanh vang vọng của cồng chiêng với bài chiêng Gông, mời gọi thần linh và thông báo cho buôn làng.

Trong không khí trang nghiêm, thầy cúng thực hiện nghi thức khấn cầu và chứng giám, mời gọi các vị Yang Voi, Yang Đất, Yang Trời về chứng kiến.

Chuẩn bị các lễ vật dùng cúng và lời chúc phúc chân thành. (Ảnh: Duy Thương)

Phần trọng tâm là nghi thức cầu phúc: thầy cúng rưới rượu cần và bôi tiết tươi lên đầu, chân voi để cầu xin sức khỏe dẻo dai và sự che chở.

Vòng đồng, biểu tượng may mắn, được đeo vào chân voi; đồng thời cúng sức khỏe cho cả Nài voi, nhấn mạnh mối gắn kết máu thịt giữa người và voi. Nghi lễ kết thúc bằng bữa ăn thịnh soạn của voi với các lễ vật đã cúng và lời chúc phúc chân thành.

Mâm lễ vật được chuẩn bị vô cùng chu đáo, bày biện trang trọng, thể hiện lòng thành kính gửi đến Yang Voi.

Không thể thiếu rượu cần – cầu nối giao tiếp với Giàng; cùng với đó là các lễ vật chính như thịt (đầu heo/lòng heo/gà), tượng trưng cho sự no đủ, có thể là cả trâu ăn mừng; xôi, bánh nếp, gạo dâng thần linh và dâng tặng voi.

Đặc biệt, tiết lợn/heo tươi được dùng để bôi lên voi, mang ý nghĩa cầu phúc và sự chứng giám. Các vật phẩm khác như trầu cau, vải thổ cẩm, nến sáp ong, vòng đồng và bầu nước tượng trưng cho sự sống, may mắn, ánh sáng dẫn đường.

Lễ cúng sức khỏe cho voi là một hoạt động văn hóa mang ý nghĩa đa chiều đối với cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Đắk Lắk.

Về mặt tâm linh và sức khỏe, người dân cầu mong Yang Voi ban cho voi sức khỏe dẻo dai, bình an để tiếp tục đồng hành cùng buôn làng.

Đây cũng là dịp tạ ơn và tri ân chân thành của con người đối với voi – loài vật đã giúp đỡ gánh vác công việc nặng nhọc và tạ ơn thần linh đã phù hộ.

Nghi lễ còn đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết cộng đồng, là dịp để bà con buôn làng tụ họp, củng cố tinh thần đoàn kết và nâng cao ý thức đối xử nhân văn với loài voi quý hiếm.

Biểu tượng sống của sức mạnh, quyền uy, giàu có và may mắn. Ảnh: Duy Thương

Việc duy trì và phục dựng nghi lễ này góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống, gìn giữ nét đẹp Tây Nguyên và truyền tải thông điệp mạnh mẽ về bảo tồn voi một di sản thiên nhiên và văn hóa vô giá của Đắk Lắk.

Đây là dịp để bà con buôn làng tụ họp, củng cố tinh thần đoàn kết và nâng cao ý thức đối xử nhân văn với loài voi quý hiếm. Ảnh: Duy Thương

Sự gắn kết và lòng biết ơn đối với những “người bạn lớn” của đại ngàn Tây Nguyên. Ảnh: Duy Thương

Đây là thông điệp mạnh mẽ về bảo tồn voi một di sản thiên nhiên và văn hóa vô giá của Đắk Lắk. Ảnh: Duy Thương

Nghi lễ cúng sức khỏe cho voi thực sự là một bức tranh sinh động về sự hòa quyện giữa văn hóa, tín ngưỡng và tình yêu thiên nhiên, nhắc nhở thế hệ hôm nay về giá trị của sự gắn kết và lòng biết ơn đối với những “người bạn lớn” của đại ngàn Tây Nguyên.