Thực tiễn cho thấy, các vụ án hành chính không đơn thuần về mối quan hệ hành chính, dân sự bình thường mà đây còn là vấn đề có ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh, niềm tin của nhân dân với chính quyền. Bởi vậy, giải quyết tốt án hành chính sẽ góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vững chắc từ cơ sở.
Gọi án hành chính là những vụ “dân kiện quan” bởi bên bị kiện luôn là những người có chức vụ, quyền hạn. Theo báo cáo công tác xét xử của ngành Tòa án, qua các năm, án hành chính tăng cả về số lượng lẫn chất lượng xét xử. Mặc dù án hành chính được đánh giá là loại án “khó xử” và “xử khó” nhưng thực tiễn xét xử cho thấy có nhiều vụ người dân đã thắng kiện, xua tan nỗi ám ảnh cố hữu “con kiến kiện củ khoai”.
Việc người dân thắng kiện chính quyền được ví khó khăn như tìm thấy ánh sáng cuối đường hầm; tuy nhiên, để thực thi được bản án, buộc chính quyền phải thừa nhận và khắc phục sai lầm còn khó khăn gấp bội.
 |
| (Hình minh họa) |
Nỗi ám ảnh “con kiến kiện củ khoai”
Đơn cử vụ việc của bà Trần Thị Hương ở số 207 đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, phường 3, TP Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu khởi kiện UBND TP Vũng Tàu để thấy rõ những hệ lụy đằng sau những văn bản, quyết định hành chính không đúng pháp luật đã gây tổn hại nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; trong vụ việc này có cả dấu hiệu lạm quyền, tham nhũng và lợi ích nhóm.
Theo đó, năm 1991, bà Trần Thị Hương mua đất tại UBND phường 3, TP Vũng Tàu, có phiếu thu, đóng thuế đất hàng năm cho Nhà nước đầy đủ và sử dụng làm kiot kinh doanh từ đó đến nay (có phiếu thu kèm theo). Đất của bà Hương được ba cấp phê duyệt gồm: UBND phường 3 do ông Nguyễn Xuân Lộc Ký; UBND TP Vũng Tàu do ông Phan Xuân Thanh ký; Ban quản lý đất đai do ông Đặng Như Hiền ký. Đồng thời, cùng thời điểm 1991, bà Hương đã xây nhà trên thửa đất này, việc xây dựng được Sở Xây dựng phê duyệt. Bà Hương sử dụng nhà, đất ổn định liên tục và được cơ quan Nhà nước áp dụng nghĩa vụ thuế đất của bà là đường loại 1, vị trí 1 (có văn bản kèm theo).
Ngày 31/3/2006, UBND tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu ra văn bản số 1612 về việc thỏa thuận địa điểm cho một doanh nghiệp tư nhân là Công ty TNHH Vui chơi, Giải trí và Du lịch Thái Dương lập Dự án đầu tư xây dựng Trung tâm Thương mại Thái Dương tại phường 3, TP Vũng Tàu. Ngày 18/10/2006, UBND TP Vũng Tàu ra Quyết định số 3626/QĐ-UBND về việc thu hồi 12.862,7m² đất tại đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, phường 3, để đầu tư xây dựng Trung tâm Thương mại Thái Dương. Ngày 20/11/2008, UBND TP ra Quyết định số 5220/QĐ-UBND thu hồi 138,3 m² đất của bà Hương để xây dựng Trung tâm Thương mại Thái Dương.
Ngày 02/3/2009, UBND TP Vũng Tàu ra Quyết định số 958/QĐ-UBND và ngày 05/01/2010 ban hành Quyết định số 10/QĐ-UBND, về việc phê duyệt kinh phí bồi thường, hỗ trợ và phê duyệt kinh phí bồi thường hỗ trợ bổ sung cho bà Trần Thị Hương, theo đó xác định đất xây dựng kiốt của bà Hương có nguồn gốc do Nhà nước quản lý nên bà Hương không được bồi thường về đất, chỉ được bồi thường tiền san lấp đất và hỗ trợ 80% giá trị tài sản trên đất. Không đồng ý, bà Hương đã khiếu nại 02 quyết định trên của Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp nhưng không được giải quyết.
 |
| Bà Trần Thị Hương. |
Trong khi công dân đang khiếu nại, chưa thỏa thuận, chưa đền bù thì phía chính quyền đã áp dụng biện pháp cưỡng chế thu hồi đất, đồng thời ký Hợp đồng cho thuê đất số 03/HĐTĐ với Công ty TNHH Vui chơi Giải trí và Du lịch Thái Dương, Tổng Giám đốc là ông Zeng Fan Yu, quốc tịch Trung Quốc (có hồ sơ kèm theo).
Ngày 03/12/2011, Văn phòng Đăng ký QSDĐ TP Vũng Tàu ra Quyết định 3205/QĐ-VPĐKQSDĐ về việc chỉnh lý lại tên chủ sử dụng đất từ Nguyễn Thị Miều sang đất của phường 3 và Quyết định số 3206/QĐ-VPĐKQSDĐ chỉnh lý tên chủ sử dụng đất của bà Hương sang đất của phường 3. Các quyết định này đã tước bỏ quyền và lợi ích hợp pháp thửa đất của bà Hương, bà Miều để không phải bồi thường.
Thắng kiện nhưng công lý không được thực thi
Quá uất ức, năm 2013, bà Hương gửi đơn ra TAND TP Vũng Tàu khởi kiện Quyết định hành chính số 958/QĐ-UBND ngày 02/3/2009 của UBND TP Vũng Tàu. Tương tự, bà Miều cũng khởi kiện vụ án hành chính. Tại Bản án số 05/2013/HC-ST ngày 29/01/2013, TAND TP Vũng Tàu tuyên: “Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Hương. Hủy phần không bồi thường cho bà Hương đối với 02 Quyết định hành chính số 958/QĐ-UBND và quyết định số 10/QĐ-UBND”. Ngày 04/02/2013, Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu kháng cáo, yêu cầu TAND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu tuyên hủy Bản án số 05 nói trên. Tại Bản án phúc thẩm số 16/2016/HCPT ngày 20/6/2013 của TAND tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu tuyên: “Không chấp nhận kháng cáo của Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu. Giữ nguyên nội dung quyết định của Bản án sơ thẩm số 05”.
Tương tự, bà Miều cũng thắng kiện trong vụ án hành chính của mình ở cả hai cấp tòa, và các bản án đã có hiệu lực pháp luật.
 |
| Bản án phúc thẩm của TAND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu y án nội dung bà Trần Thị Hương thắng kiện. |
Tuy nhiên, án có hiệu lực nhưng Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu và UBND tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu không thi hành, mà tiếp tục ban hành nhiều văn bản trái pháp luật để bao biện cho sai phạm và mục đích tước bỏ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.
Phóng viên đơn cử một số văn bản để chứng minh như: Văn bản số 2445-UBND-TNMT ngày 04/5/2017 của UBND TP Vũng Tàu về việc: “… điều chỉnh thông tin địa chính do trước đây lập không đúng với thực tế sử dụng đất của bà Hương và bà Miều. Ngày 02/6/2017, Sở TNMT ban hành Quyết định 275/QĐ-STNMT, Quyết định về việc điều chỉnh tên chủ sử dụng đất trong bộ hồ sơ địa chính phường 3 đối với 05 trường hợp do trước đây lập không đúng, trong đó có bà Hương, bà Miều”.
hư vậy, Văn phòng Đăng ký đất đai và Sở TN&MT đã dùng Quyết định hành chính để phủ nhận thông tin trong sổ mục kê, chỉnh lý tên người sử dụng đất, biến đất hợp pháp của bà Hương, bà Miều thành đất công của UBND phường 3, trong khi nguồn gốc đất bà Hương, bà Miều có trước khi UBND TP được thành lập (có hồ sơ pháp lý kèm theo). Tại Văn bản số 420/UBND-PTQĐ ngày 28/01/2016 do Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu ký, kiến nghị về việc thực hiện 02 Bản án Phúc thẩm của TAND tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu đối với hộ bà Trần Thị Hương và bà Nguyễn Thị Miều, có nội dung sau: “…Hiện bà Trần Thị Hương bà Nguyễn Thị Miều liên tục gửi đơn đến UBND TP Vũng Tàu và các cơ quan chức năng các cấp của tỉnh yêu cầu thực hiện 02 Bản án phúc thẩm số 16/2016/HCPT ngày 20/6/2013 và Bản án số 26/2013/HC-PT ngày 19/9/2013 của TAND tỉnh.
Thủ tục giám đốc thẩm đối với 02 Bản án số 16/2016/HCPT ngày 20/6/2013 và Bản án số 26/2013/HC-PT ngày 19/9/2013 của TAND tỉnh không còn hiệu lực nữa (đã quá thời hiệu một năm). Do có những vấn đề pháp lý chưa rõ ràng, căn cứ chưa chặt chẽ theo quy định của pháp luật, cần thống nhất quan điểm giải quyết đối với việc thực hiện 02 Bản án phúc thẩm số 16/2016/HCPT ngày 20/6/2013 và Bản án số 26/2013/HC-PT ngày 19/9/2013 của TAND tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu đã tuyên đối với hộ bà Trần Thị Hương và bà Nguyễn Thị Miều…”- trích văn bản số 420/UBND-PTQĐ.
Như vậy, Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu thừa nhận thời hạn Giám đốc thẩm đối với 02 Bản án phúc thẩm nói trên đã không còn thời hiệu- quá 01 năm, nhưng chính quyền thành phố không thực thi bản án đã có hiệu lực pháp luật, cũng không đưa ra được nhưng sai sót hay vi phạm pháp luật trong bản án, mà dùng văn bản để chống đối, chống lại bản án đã có hiệu lực pháp luật, gây tổn hại tới kinh tế, tiền bạc và công sức của bà Hương, bà Miều.
Quá bức xúc, bà Hương tiếp tục khởi kiện UBND TP Vũng Tàu và Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu đối với Quyết định hành chính số 6938/QĐ-UBND ngày 17/9/2018, về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ bổ sung đối với diện tích 138,3m². Đây là quyết định tước đi diện tích của bà Hương vì Tòa đã xác nhận nguồn gốc đất của bà Hương có diện tích là đường loại 1, vị trí 1và diện tích là 147m2. Vì thế bà Hương đã khiếu nại Quyết định 6938/ QĐ-UBND nêu trên. Ngày 17/8/2019, Chủ tịch UBND TP Vũng Tàu ra Quyết định số 3824 về giải quyết khiếu nại lần đầu của bà Hương và bác toàn bộ nội dung khiếu nại của bà Hương.
 |
| Quyết định buộc thi hành án số 03 ngày 4/2/2021 của Chánh án TAND tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu. |
Bà Hương khởi kiện tiếp 02 Quyết định nêu trên tới TAND tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu. Tại Bản án hành chính Sơ thẩm số 18/2020/HC-ST ngày 17/6/2020 của TAND tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu đã tuyên: “…yêu cầu khởi kiện của bà Hương theo giá thị trường là có cơ sở và được chấp nhận”. Ngày 29/6/2020, Chủ tịch UBND Thành phố Vũng Tàu kháng cáo, yêu cầu hủy toàn bộ Bản án Hành chính sơ thẩm số 18/2020/HC-ST. Tại bản án hành chính phúc thẩm số 727/2020/HCPT ngày 10/12/2020 của TAND Cấp cao tại TP HCM đã tuyên y án đối với Bản án số 18 nói trên. Ngày 4/2/2021, Chánh án TAND tỉnh Bà Rại- Vũng Tàu ban hành Quyết định buộc thi hành án số 03, nêu rõ: “…Buộc UBND tỉnh BRVT, UBND TP Vũng Tàu lập, thẩm định, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định của Luật đất đai năm 2013 đối với diện tích thu hồi là 138,3 m² của bà Trần Thị Hương theo vị trí thửa đất diện tích 8.532 m² “Dự án cụm kios - bãi đậu xe”.
Tuy nhiên, cho đến nay, phía chính quyền vẫn cố tình không thực hiện gần 10 Bản án đã có hiệu lực pháp luật.
Bà Trần Thị Hương giãi bày: “Gia đình tôi theo đuổi khiếu kiện cũng gần 20 năm, từ khi tóc tôi còn xanh, nay đầu đã bạc… Để có được những bản án thấu tình đạt lý, bên cạnh là những cán bộ thẩm phán tâm sáng lòng trong thì tôi và gia đình cũng phải tốn kém tiền bạc, thời gian và sức lực… vì tòa nhiều lần phải hoãn và xử đi xử lại nhiều lần”.
Trao đổi về vụ việc, ông Hoàng Đức Thắng (Đại biểu Quốc hội thuộc Đoàn Đại biểu tỉnh Quảng Trị) cho biết: “Theo nội dung phóng viên trao đổi thì không chỉ có Văn bản hành chính, Quyết định hành chính mà còn cả hành vi hành chính của một số cán bộ TP Vũng Tàu không đúng pháp luật, đã và đang gây cho người dân bức xúc và khiếu kiện kéo dài trong nhiều năm từ 2006 cho đến nay.
Điều đáng mừng là nhiều Văn bản, Quyết định hành chính sai phạm đó đã được Tòa tuyên hủy, người dân đã chạm tay tới công lý mà không phải lúc nào, ở đâu cũng được như vậy. Trường hợp của bà Hương là may mắn khi được Tòa án xét xử, đưa ra Bản án có hiệu lực nhưng ngay cả khi Bản án có hiệu lực pháp luật rồi thì phía cơ quan công quyền vẫn không thực hiện. Điều này đã và đang gây ảnh hưởng tới niềm tin của nhân dân với chính quyền, mà suy rộng ra là niềm tin với Đảng, Nhà nước và chế độ; đây cũng là nhân tố có thể gây mất ổn định từ cơ sở”- ĐBQH Hoàng Đức Thắng phân tích…”./.
| Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Sẽ đề nghị đưa vào diện Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực cấp tỉnh theo dõi, chỉ đạo đối với những vụ việc thi hành án hành chính. Ngày 26/11, tại phiên thảo luận ở hội trường về các báo cáo công tác, trong đó có công tác thi hành án, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh, Bộ Tư pháp không phải là cơ quan trực tiếp thực hiện việc thi hành án hành chính, thời gian qua đã hết sức nỗ lực cố gắng thực hiện 6 nhiệm vụ, quyền hạn về quản lý nhà nước quy định tại Điều 313 Luật Tố tụng hành chính; song Bộ thẳng thắn nhìn nhận rằng, trong thiếu sót, hạn chế của công tác thi hành án hành chính nói chung và quản lý nhà nước thi hành án hành chính nói riêng có phần trách nhiệm của Bộ Tư pháp. Thời gian tới, Bộ Tư pháp sẽ đổi mới cách làm. Ngoài việc tiếp tục thực hiện các giải pháp đã triển khai lâu nay, Bộ sẽ phối hợp với TANDTC tập trung tổng kết và đề xuất sớm sửa Luật Tố tụng hành chính và các văn bản có liên quan để khắc phục những hạn chế về mặt thể chế; tăng cường kiểm tra, giám sát các địa phương có nhiều án hành chính tồn đọng, kiên quyết kiến nghị và theo dõi thực hiện kiến nghị về việc xử lý trách nhiệm đối với trường hợp không thi hành hoặc chậm thi hành. Đồng thời, tiếp tục tham mưu, triển khai thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị 26, trong đó có việc đề nghị Chủ tịch UBND các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương xử lý nghiêm trách nhiệm của người phải thi hành vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính thuộc thẩm quyền quản lý; kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xử lý đối với các trường hợp người phải thi hành là Chủ tịch UBND các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương có vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính. Các trường hợp đến mức phải xử lý, cần được xử lý nghiêm trách nhiệm để làm gương. “Bộ Tư pháp sẽ chú trọng làm việc trực tiếp với Ban Thường vụ tỉnh ủy, thành ủy để quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác thi hành án nói chung và án hành chính nói riêng tại địa bàn. Đề nghị đưa vào diện Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực cấp tỉnh theo dõi, chỉ đạo đối với những vụ việc thi hành án hành chính trên địa bàn như tỉnh Nghệ An và Quảng Nam hiện đang làm rất tốt”, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định. |
Đón đọc Kỳ 2: Khi Quyết định hành chính trái pháp luật trở thành “lá chắn kiên cố” cho lợi ích nhóm
