Trong bối cảnh triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp và đẩy mạnh chuyển đổi số, dữ liệu hộ tịch được xem là nền tảng quan trọng, vừa bảo đảm tính pháp lý, vừa phục vụ trực tiếp cho giải quyết thủ tục hành chính (TTHC). Ghi nhận thực tiễn tại cơ sở xã Châu Thới (tỉnh Cà Mau) cho thấy, việc quản lý, xử lý dữ liệu hộ tịch đang mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cần sớm tháo gỡ.
Từ nền tảng cải cách hành chính đến vướng mắc ở cơ sở
Ông Trần Thanh Tuấn - Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Châu Thới, tỉnh Cà Mau, khẳng định, dữ liệu hộ tịch chính là công cụ giúp liên thông, rút ngắn thời gian giải quyết TTHC, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý nhà nước. Dữ liệu hộ tịch có ý nghĩa ở nhiều phương diện.
 |
| Ông Trần Thanh Tuấn – Chủ tịch UBND xã Châu Thới, tỉnh Cà Mau trao đổi với phóng viên Báo PLVN. |
Theo ông Tuấn, trước hết, đây là giải pháp giúp tăng tính thống nhất trong quản lý hai cấp chính quyền. Trong mô hình hiện nay, xã là nơi trực tiếp tiếp nhận hồ sơ, trong khi nhiều quyết định và cơ sở dữ liệu được quản lý ở cấp tỉnh. Khi dữ liệu hộ tịch được số hóa và liên thông, việc phối hợp giữa xã – tỉnh trở nên nhịp nhàng, tránh chồng chéo, giảm phụ thuộc vào hồ sơ giấy.
Thứ hai, cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, đặc biệt khi được đồng bộ với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, giúp rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục, hạn chế tối đa khâu xác minh thủ công và giảm yêu cầu người dân nộp nhiều loại giấy tờ.
Thứ ba, dữ liệu hộ tịch chính xác, cập nhật liên tục là điều kiện để triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4, tạo tiền đề cho “một cửa liên thông” giữa xã – tỉnh. Qua đó giảm đáng kể thời gian, chi phí đi lại của người dân.
Đây cũng là nền tảng cho chuyển đổi số, đặc biệt trong triển khai Đề án 06 của Chính phủ về phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử.
Quan trọng hơn cả, dữ liệu hộ tịch còn bảo đảm tính pháp lý và quyền lợi của công dân. Việc quản lý hộ tịch chính xác, kịp thời sẽ bảo đảm quyền nhân thân như khai sinh để đi học, chứng tử để giải quyết chế độ thừa kế… Đồng thời, việc chuẩn hóa dữ liệu còn giúp ngăn chặn tình trạng giả mạo giấy tờ.
Dù vai trò hết sức quan trọng, song công tác quản lý, xử lý dữ liệu hộ tịch ở cấp xã vẫn còn nhiều khó khăn. Theo ông Tuấn, vướng mắc lớn nhất là sự thiếu đồng bộ và tính chính xác của dữ liệu, bắt nguồn từ hạn chế về hạ tầng công nghệ, kỹ năng số của cán bộ chưa đồng đều, trong khi quy trình chỉnh sửa dữ liệu còn phức tạp.
Cụ thể, nhiều địa phương vẫn lưu song song sổ giấy và nhập liệu điện tử, dẫn đến nguy cơ sai lệch khi cập nhật. Các trường hợp đăng ký hộ tịch từ trước khi có cơ sở dữ liệu điện tử chưa được chuẩn hóa, gây khó khăn cho việc tra cứu. Bên cạnh đó, việc kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư chưa ổn định, còn tình trạng lỗi trùng dữ liệu, thiếu trường thông tin hoặc sai khác giữa sổ giấy và dữ liệu trên hệ thống.
Hạ tầng kỹ thuật chưa đáp ứng yêu cầu cũng là một trở ngại lớn. Máy tính cấu hình thấp, đường truyền mạng Internet chưa ổn định, thiết bị scan không đáp ứng khối lượng công việc khiến tiến độ nhập liệu bị ảnh hưởng. Đáng chú ý, đội ngũ công chức Tư pháp – Hộ tịch xã chưa được đào tạo sâu về kỹ năng công nghệ thông tin, khi phát sinh lỗi kỹ thuật thường phải chờ cấp trên hỗ trợ, dẫn đến chậm trễ trong giải quyết TTHC.
Áp lực đa chiều, cần sớm tháo gỡ nút thắt
Ông Trần Văn Út - Công chức Tư pháp, Hộ tịch xã Châu Thới cho biết: “Khối lượng công việc rất lớn, chúng tôi vừa phải tiếp nhận hồ sơ trực tiếp, vừa nhập liệu lên phần mềm. Có khi phải nhập đi nhập lại vì hệ thống bị treo hoặc lỗi mạng. Nhiều công chức chưa được đào tạo sâu về công nghệ, nên khi phần mềm gặp trục trặc, chúng tôi buộc phải chờ hỗ trợ từ cấp trên, làm chậm tiến độ giải quyết hồ sơ của người dân”.
 |
| Người dân làm thủ tục hành chính tại Trung tâm Hành chính công xã Châu Thới. |
Lãnh đạo UBND xã Châu Thới cũng lo ngại về tính chính xác của dữ liệu, bởi chỉ một sai sót nhỏ có thể kéo theo ảnh hưởng đến nhiều thủ tục khác. Ngoài ra, hạ tầng chưa được đầu tư đồng bộ, trang thiết bị còn lạc hậu trong khi yêu cầu cải cách hành chính và chuyển đổi số ngày càng cao. Một số cán bộ cũng băn khoăn về vấn đề bảo mật, lo ngại nguy cơ lộ lọt thông tin cá nhân.
Về phía người dân, khi phần mềm bị lỗi hoặc đường truyền gián đoạn, họ phải đi lại nhiều lần, mất thời gian và công sức.
Bà Nguyễn Thị Mai (ấp Tam Hưng, xã Châu Thới) chia sẻ: “Có lần tôi đi làm giấy khai sinh cho cháu, hệ thống bị trục trặc nên phải đi lại hai lần. Nếu dữ liệu được kết nối ổn định thì người dân đỡ vất vả hơn nhiều”. Cùng quan điểm, ông Trần Văn Hậu (ấp Tam Hưng, xã Châu Thới) cho biết: “Tôi nghe nói có thể làm thủ tục trực tuyến nhưng chưa quen sử dụng điện thoại thông minh, nên vẫn đến trực tiếp. Mong là thời gian tới, cán bộ hướng dẫn nhiều hơn để bà con dễ tiếp cận”.
Thực tiễn tại xã Châu Thới nói riêng và nhiều địa phương khác ở Cà Mau nói chung cho thấy, dữ liệu hộ tịch đã và đang trở thành nền tảng quan trọng để chính quyền hai cấp triển khai cải cách hành chính, chuyển đổi số. Tuy nhiên, những hạn chế về hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực, tính đồng bộ dữ liệu vẫn là “nút thắt” cần được các ngành, các cấp quan tâm tháo gỡ.
Để khắc phục, cần tiếp tục đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin đồng bộ từ tỉnh đến xã, đào tạo kỹ năng số cho đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế kết nối, liên thông giữa dữ liệu hộ tịch với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Song song đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền để người dân nâng cao nhận thức, làm quen với dịch vụ công trực tuyến, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng chính quyền số, xã hội số ở cơ sở.
