Vụ án tại Công ty CP mía đường Hoà Bình: Cần phải làm rõ ai là người gây ra thiệt hại

Ước mơ dang dở của người nông dân Hòa Bình

Theo số liệu của Viện nghiên cứu Mía đường thì năm 1994, cả nước có 150.000 ha mía, năng suất bình quân 42 tấn/ha, sản lượng mía 6,3 triệu tấn.

Với 12 nhà máy đường hoạt động sản xuất được gần 100.000 tấn đường. Cùng với các cơ sở thủ công, tổng sản lượng đường cả nước chỉ đạt 300.000 tấn, thời điểm đó hàng năm phải nhập khẩu thêm trên 100.000 tấn.

Đại hội Đảng lần thứ VIII đã có những định hướng vô cùng quan trọng để Chính phủ có các biện pháp mạnh mẽ, quyết liệt nhằm phục hồi và phát triển kinh tế Việt Nam, vượt qua nghèo nàn, lạc hậu.

Một trong số đó là Chương trình "Một triệu tấn đường" của Chính phủ (giai đoạn từ năm 1995-2000) nhằm tạo đột phá trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn.

Điều đặc biệt, Chương trình "Một triệu tấn đường" là Chương trình đầu tiên thực hiện thí điểm không sử dụng ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản mà từ nguồn vốn vay đầu tư phát triển kết hợp với huy động các nguồn lực xã hội, bao gồm cả FDI.

Cụ thể hơn, Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam, Agribank, với sứ mệnh là phục vụ và phát triển lĩnh vực "tam nông" (nông nghiệp, nông dân, nông thôn), đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước được đặt cao hơn mục đích là một ngân hàng hoạt động vì lợi nhuận đơn thuần.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm, UBND tỉnh Hòa Bình về việc cho vay đầu tư mua sắm máy móc thiết bị, xây dựng nhà máy mía đường Hòa Bình, Agribank, thông qua Chi nhánh Agribank Hòa Bình, đã cho Công ty mía đường Hòa Bình vay vốn có bảo lãnh nhà nước với tổng số tiền ban đầu là 6.220.000 USD (tương đương 72 tỷ đồng theo tỷ giá năm 1995).

Có thể nói, với dự án Nhà máy mía đường Hòa Bình, Agribank đã thể hiện vai trò trụ cột trong thị trường tín dụng nông nghiệp, nông thôn và thể hiện trách nhiệm với cộng đồng bởi lẽ, dự án thành công sẽ đem lại nguồn thu nhập ổn định, bền vững cho người nông dân Hòa Bình.

Trụ sở TAND tỉnh Phú Thọ (Cơ sở 3).

Tuy nhiên, trữ đường thấp, công nghệ lạc hậu, giá thành sản xuất cao, đường nhập lậu giá rẻ tràn lan đã dần khiến ngành mía đường Việt Nam nói chung và Công ty mía đường Hòa Bình ngày càng lao dốc.

Trong bối cảnh đó, Agribank Hòa Bình, qua nhiều thế hệ cán bộ, đã nỗ lực hết sức để đồng hành cùng Nhà máy mía đường và người nông dân trồng mía, tìm mọi phương án khắc phục khó khăn cho Nhà máy.

Các cán bộ Ngân hàng đã vận dụng triệt để quyền của bên cho vay, yêu cầu bổ sung toàn bộ tài sản của công ty để thế chấp, kể cả tài sản của cá nhân lãnh đạo công ty nhằm ràng buộc trách nhiệm trả nợ.

Tuy nhiên, năm 2023, sau 28 năm tồn tại, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hòa Bình đã ban hành Quyết định số 99 về việc ngừng hoạt động toàn bộ dự án Nhà máy mía đường Hòa Bình tại xã Tân Mỹ (huyện Lạc Sơn).

Công ty cổ phần mía đường Hòa Bình không hoàn thành nghĩa vụ thuế với ngân sách Nhà nước, cơ sở hạ tầng xuống cấp và còn nợ người nông dân trồng mía tại vùng nguyên liệu nhiều tỷ đồng.

Bất lực nhìn Nhà máy phá sản, người nông dân trắng tay và xót xa hơn khi ngày 28/6/2024, các cán bộ Ngân hàng đã bị khởi tố, bắt tạm giam, rơi vào vòng lao lý dù họ không hề tư lợi cá nhân từ Dự án mà đã dốc cạn tâm huyết cho tỉnh nhà đến những phút cuối cùng.

Người gây ra thiệt hại là ai?

Trong một vụ án hình sự, Cơ quan tiến hành tố tụng sẽ xem xét ai là người thực hiện hành vi phạm tội, ai là người có lỗi và hành vi đó đã gây ra thiệt hại trực tiếp về thể chất, tinh thần hoặc tài sản.

Do đó, xác định chính xác người gây ra thiệt hại trong tố tụng hình sự là điểm mấu chốt, bởi lẽ nó không chỉ xác định người phạm tội, hành vi phạm tội, mức án… mà còn liên quan đến vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại của các bị cáo.

Để xác định người gây ra thiệt hại trong vụ án hình sự, cần chứng minh có mối quan hệ nhân quả trực tiếp giữa hành vi phạm tội và hậu quả gây ra, nhưng qua các tài liệu, chứng cứ thu thập được, Luật sư của các bị cáo đều có chung quan điểm dường như CQĐT xác định 6 cán bộ ngân hàng Chi nhánh Hòa Bình là người gây ra thiệt hại là chưa toàn diện và khách quan.

Tại trang 15 KLĐT, CQĐT đã xác định Công ty Mía Đường đã thực hiện việc tăng giá trị tài sản: “Nguyễn Khắc Truyện giao Trần Văn Thành tổ chức rà soát, đánh giá lại toàn bộ tài sản công ty và thống nhất tăng giá trị tài sản ở cột "Giá trị thực tế đánh giá lại". Như vậy, nội dung này của CQĐT đã xác định rõ ông Truyện và ông Thành thống nhất thực hiện hành vi phạm tội.

Nội dung này một lần nữa thể hiện tại mục (7) trang 26 Cáo trạng: “Đối với Nguyễn Khắc Truyện, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần mía đường, chỉ đạo, biết việc thẩm định, tự xác định giá trị tài sản của 04 Hợp đồng thế chấp giữa Công ty mía đường với Ngân hành chi nhánh Hòa Bình không có căn cứ, cao hơn nhiều so với giá trị còn lại trên số sách.

Nắm rõ tình hình tài chính, điều kiện vay vốn của Công ty ty Mía đường nhưng vẫn ký các Hợp đồng tín dụng gây thiệt hại. Hành vi của Nguyễn Khắc Truyện phạm vào tội "Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng" được quy định tại điểm d, điểm g khoản 1 Điều 206 Bộ luật Hình sự năm 2015 nhưng áp dụng tình tiết định khung tăng nặng theo khoản 4 Điều 206 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Tại mục [8] trang 26 Cáo trạng: “Đối với Nguyễn Đăng Nam, Trưởng phòng kế toán Công ty cổ phần mía đường Hòa Bình, là người trực tiếp thực hiện hành vi nâng khống giá trị tài sản bảo đảm khi thẩm định giá để cấp tín dụng đối với 04 Hợp đồng thế chấp, thông đồng khai man, chỉnh sửa số liệu, nhận xét, đánh giá không trung thực về thực trạng hoạt động, khả năng tài chính của Công ty Cổ phần mía đường Hòa Bình để được cấp tín dụng”.

Các bị cáo tại phiên toà.

Tại mục (9) trang 27 của Cáo trạng: “Đối với Bùi Hưng Thịnh, Giám đốc, đại diện Công ty Cổ phần mía đường Hòa Bình ký phương án khắc phục lỗ, phương án sản xuất - kinh doanh nâng khống vùng nguyên liệu để đáp ứng điều kiện vay vốn và ký các Hợp đồng tín dụng số 02/2017/HĐTD-MĐ ngày 05/4/2017; Hợp đồng tín dụng số 03/2017/HĐTD-MD ngày 19/6/2017; Hợp đồng tín dụng số 3000-LAV-201700502 ngày 06/12/2017 vi phạm điều kiện cho vay theo khoản 3, khoản 4 Điều 7 Thông tư 39/2016/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước, gây thiệt hại 40.160.307.716 đồng (Hợp đồng tín dụng số 03/2017/HĐTD-MĐ ngày 19/6/2017, gây thiệt hại số tiền 16.076.434.251 đồng, Hợp đồng tín dụng số 3000-LAV-201700502 ngày 06/12/2017, gây thiệt hại số tiền 24.083.873.465 đồng)”.

Không có tình tiết nào trong Cáo trạng hay KLĐT thể hiện các cán bộ biết hoặc đồng ý với hành vi gian dối này của Nguyễn Khắc Truyện và Nguyễn Đăng Nam.

Hơn nữa, 2 cán bộ ngân hàng thực hiện 2 khâu kiểm soát là ông Mậu và bà Chính cũng không biết hoặc đồng ý với hành vi này của ba bị cáo nguyên là lãnh đạo Công ty cổ phần mía đường Hòa Bình này.

Chính vì hành vi gian dối này của Công ty Cổ phần mía đường Hòa Bình và lỗi thiếu tinh thần trách nhiệm, thiếu kiểm tra, sơ sót trong thẩm định của ngân hành chi nhánh Hòa Bình đã dẫn đến hậu quả là CQĐT xác định gây thiệt hại.

Việc CQĐT xác định người gây ra thiệt hại là nhóm lãnh đạo, cán bộ ngân hàng là đúng quy định pháp luật hay không thì cần chờ phán quyết của Tòa nhưng rõ ràng, cần có một sự minh xác và thống nhất ngay trong Kết luận điều tra cũng như Cáo trạng.

Trong quá trình phối hợp với CQĐT, phía Ngân hàng đã thể hiện rõ quan điểm mình với vụ án và các cán bộ của mình thông qua nhiều công văn, hồ sơ tài liệu gửi các cơ quan tố tụng.

Xin trích dẫn một trong các văn bản đó, văn bản số 8490/NHNo-PC ngày 26/6/2024: “Với tinh thần tất cả vì sự nghiệp “Tam nông" đóng góp cho sự phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh Hòa Bình, cán bộ Agribank Chi nhánh tỉnh Hòa Bình trong từng thời kỳ đã cấp tín dụng cho Công ty mía đường Hòa Bình (Công ty cổ phần mía đường Hòa Bình) theo chủ trương của Chính phủ và UBND tỉnh Hòa Bình đúng quy định của pháp luật, Ngân hàng Nhà nước và Agribank, không có động cơ, mục đích vụ lợi cá nhân. Các khoản vay có bảo đảm bằng tài sản, Bảo lãnh của UBND tỉnh Hòa Bình”.