Tôn vinh nghề làm muối truyền thống ở Thái Bình

Lễ đón nhận Quyết định chứng nhận của Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch chứng nhận Nghề làm muối truyền thống xã Thụy Hài - Di sản Văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Đây được coi như là sự tôn vinh của nhà nước đối với nghề làm muối truyền thống.

Sáng 9/5/2025, tại Phủ thờ Bà Chúa Muối (làng Tam Đồng, xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình) đã khai mạc Lễ hội truyền thống (14/4 âm lịch) năm 2025 và đón nhận Quyết định chứng nhận của Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch chứng nhận Nghề làm muối truyền thống xã Thụy Hài - Di sản Văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Đây được coi như là sự tôn vinh của nhà nước đối với nghề làm muối truyền thống.

Phủ thờ Bà Chúa Muối được xây dựng vào cuối thế kỷ XIII, là nơi thờ Bà Chúa Muối. Bà được biết đến là người có công quảng bá nghề muối truyền thống. Ngày 14/4 âm lịch hàng năm là ngày diễn ra Lễ hội kỷ niệm ngày mất của Bà Chúa Muối. Lễ hội cũng được gắn với sự tích múa ông Đùng bà Đà.

Được biết, Di tích Phủ Chúa Muối đã được UBND tỉnh xếp hạng Di tích Lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Năm 2016, Lễ hội được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Lễ hội năm nay sẽ diễn ra trong 3 ngày. Ông Bùi Đình Tháp - đại diện Ban Quản lý di tích Phủ thờ Bà Chúa Muối cho biết, lễ hội năm nay đặc sắc, khôi phục nét đẹp truyền thống cổ trang của dân tộc, trải nghiệm ẩm thực gắn liền với hạt muối. Lễ hội lần này cũng là dịp để giới thiệu quảng bá hình ảnh nghề làm muối truyền thống nói riêng và nét đẹp văn hoá của Thái Bình nói chung.

Về sự tích Bà Chúa Muối, nguồn tin từ Ban Quản lý di tích Phủ thờ Bà Chúa Muối cho biết: Dựa trên cuốn phả lục của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, vào cuối thế kỷ thứ XIII tại trang Quang Lang, trấn Nam Định có ông Nguyễn Hiền cùng vợ là Phùng Thị Mậu sống bằng nghề làm muối, gia tự nghèo túng nhưng sống thật thà, ngay thẳng. Một đêm bà Phùng Thị Mậu năm mơ có ánh trăng muôn sắc màu rực rỡ soi qua cửa sổ, rồi bà thai nghén, sinh hạ được một người con gái vào ngày rằm tháng giêng năm Canh Thìn (1280) bà đặt tên con là Nguyệt Ảnh.

Lễ hội năm nay sẽ diễn ra trong 3 ngày. Lễ hội lần này cũng là dịp để giới thiệu quảng bá hình ảnh nghề làm muối truyền thống nói riêng và nét đẹp văn hoá của Thái Bình nói chung. Dịp lễ, người dân khắp nơi đến tỏ lòng thành kính Bà Chúa Muối.

Bà Nguyệt Ảnh càng lớn càng xinh đẹp, nết na, đức độ khác thường. Thấy việc đồng áng vất vả, bà muốn phụ giúp bố mẹ, nhưng mỗi lần bà ra ruộng làm muối thì mây đen kéo đến che rợp cả một vùng. Thương con bố mẹ bà đã đóng cho bà một chiếc thuyền chở những hạt muối mặn mòi của quê hương đi trao đổi hàng hóa với mọi miền của đất nước.

Một ngày trời nắng oi ả thuyền muối của Bà ghé vào bến Long Biên, thuyền bà đi tới đâu mây che tới đó, quan quân thấy lạ tâu với vua Trần. Bà được vua Trần Anh Tông (1276 - 1320) cho mời vào cung, ngắm nhìn tuyệt sắc giai nhân, vua đã thốt lên rằng “Trăn thủ nga my khuynh quốc sắc, đào yêu liễu kiểu đoạt tiên dung” rồi phong cho bà làm Đệ tam cung phi. Bà được vua Trần Anh Tông vô cùng sùng ái và yêu thương hết mực, vì vậy trong Hoàng cung có nhiều người ghen ghét, đố kỵ tìm cách hãm hại.

Nghề muối được cho là nghề vất vả. Ảnh internet

Từ đó bà mắc bệnh hiểm nghèo, không nói, không cười, thấy vậy vua cho Bà về quê dưỡng bệnh, sinh sống cùng cha mẹ và dân làng. Một ngày kia, thấy lũ trẻ đội trên đầu hình nộm nhảy múa, bà nhếch mép cười rồi thoát trần, hôm ấy vào ngày 14 tháng 4 âm lịch năm Mậu Tuất (1298).

Thương tiếc đệ Tam Cung Phi, vua Trần Anh Tông đã ban sắc phong thần cho Bà “Nhất truy phong từ úy thái hòa, Đệ tam cung phi linh ứng tôn thần” và lệnh cho dân sở tại lập Phủ thờ. Về Phủ thờ bà Chúa muối về sau này còn gắt liền với lịch sử cách mạng nơi che chở hoạt động của các bậc lão thành cách mạng chi bộ Đảng đầu tiên của xã Thụy Hải, cũng như Đảng bộ huyện Thụy Anh trong thời kỳ tiền khởi nghĩa 1930 - 1945.