Thuốc lá làm nóng dưới góc nhìn khoa học ở Mỹ và Nhật

Sự công nhận của FDA là một căn cứ khoa học tiếp theo cho thấy thuốc lá làm nóng là giải pháp giảm thiểu tác hại và điều này có ý nghĩa khoa học rất lớn đối với những nhà làm chính sách trên thế giới cũng như tại Việt Nam.

Thuốc lá nung nóng giảm thiểu tác hại và cơ sở khoa học từ FDA

Quá trình thẩm định khoa học và cho phép thương mại của FDA đối với thuốc lá nung nóng được thực hiện theo cách hoàn toàn khác với thuốc lá điếu. Theo TS Priscilla Callahan-Lyon, đại diện FDA, để được cấp phép kinh doanh, một sản phẩm thuốc lá phải được kiểm chứng là phù hợp với mục đích bảo vệ sức khỏe cộng đồng trên cơ sở đánh giá giữa nguy cơ và lợi ích đối với cả người sử dụng và người không sử dụng sản phẩm đó. Bà cũng khẳng định, sản phẩm được cho phép và thẩm định từ FDA phải đạt được yêu cầu là không gây hại hơn thuốc lá điếu đốt cháy.

Đến nay, thuốc lá làm nóng đã chính thức được phép kinh doanh tại 63 quốc gia, trong đó Nhật, Mỹ, Anh, Hàn Quốc, Malayasia… và phần lớn các nước thuộc châu Âu. Mới đây, Uruguay cũng đã dỡ bỏ lệnh cấm thuốc lá nung nóng tại quốc gia này.

FDA Hoa Kỳ cũng đồng thời thẩm định khả năng gây nghiện của sản phẩm thuốc lá làm nóng so với thuốc lá điếu. Trên cơ sở đó, FDA cho biết phẩm thuốc lá làm nóng đã được FDA cho phép thương mại chính là ở điểm khuyến khích những người hút thuốc lá trưởng thành chuyển đổi, không tiếp tục hút thuốc lá điếu đốt cháy.

Hàm lượng nicotin ở thuốc lá nung nóng đủ cao để giải quyết các triệu chứng nghiện thuốc lá và FDA cũng khuyến cáo sản phẩm có tính chất gây nghiện nhất định nên sẽ có nguy cơ gây nghiện đối với những người chưa từng sử dụng sản phẩm thuốc lá trước đó.

Tuy nhiên, FDA cũng nhấn mạnh nguy cơ này không cao hơn so với các sản phẩm thuốc lá hiện có khác, đặc biệt là thuốc lá điếu đốt cháy. Dựa trên việc xem xét và đánh giá các hồ sơ được đệ trình, FDA cũng cho biết, tỷ lệ bắt đầu sử dụng sản phẩm ở những người chưa từng sử dụng thuốc lá trước đó chỉ ở mức thấp tại các quốc gia mà sản phẩm này đã được thương mại hóa.

Giới trẻ và thuốc lá thế hệ mới

Sau thời gian được chính thức thương mại hóa tại Nhật Bản, Chính phủ nước này đã tiến hành các nghiên cứu đánh giá về ảnh hưởng của dòng sản phẩm đối với người tiêu dùng trực tiếp và hệ lụy đối với xã hội bằng một khảo sát có quy mô quốc gia.

Cụ thể, theo khảo sát toàn quốc về Sức khỏe và Dinh dưỡng tại Nhật Bản năm 2018, chỉ 9% tỷ lệ sử dụng kép gồm cả thuốc lá làm nóng và thuốc lá điếu trong số những người đang hút thuốc lá (bao gồm thuốc lá làm nóng và thuốc lá điếu đốt cháy). Đồng thời, học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông dù có nhưng rất thấp chỉ bằng 1/5 so với tỷ lệ hút thuốc lá điếu đốt cháy, tức chỉ có 0,1%.

Thêm một minh chứng cho những quan ngại liệu thuốc lá làm nóng có thu hút giới trẻ hay không, TS Priscilla Callahan-Lyon, đại diện FDA Hoa Kỳ trả lời trong một cuộc phỏng vấn với báo chí năm 2019, cho rằng sản phẩm thuốc lá làm nóng được FDA thông qua có điểm khác biệt. Cụ thể là chúng có kích cỡ lớn hơn hầu hết các loại thuốc lá điện tử, nhìn rất to và khó che giấu.

Xét về cơ chế hoạt động, người dùng phải mua sản phẩm thuốc lá đặc chế theo bộ, chứ không thể mua sản phẩm riêng lẻ để dùng. Do đó, TS Lyon đánh giá, nguy cơ đối với việc giới trẻ bắt đầu sử dụng sản phẩm thuốc lá làm nóng thấp hơn đáng kể (so với thuốc lá điện tử). Sản phẩm này cũng không có nhiều mùi hương khác nhau như các loại thuốc lá điện tử sử dụng hương liệu.

Đến nay tại Việt Nam, dù chưa chính thức được thương mại hóa nhưng các sản phẩm thuốc lá làm nóng, hay thuốc lá điện tử (được gọi chung là thuốc lá thế hệ mới) được mua bán công khai rộng rãi ở thị trường chợ đen, mạng xã hội, thậm chí là những trang thương mại điện tử phổ biến.

Với câu hỏi cơ bản là “thuốc lá nung nóng có thể được điều chỉnh bởi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012 của Việt Nam”, nhiều luật sư cho rằng “dựa trên định nghĩa về thuốc lá thì thuốc lá nung nóng hoàn toàn phù hợp để đưa vào quản lý bằng luật hiện hành”.

Cơ quan ban ngành đã nhiều lần đưa ra những khó khăn khi xử phạt buôn lậu các nguồn hàng này vì đến nay vẫn chưa có luật để áp dụng khung hình phạt. Vì lẽ đó mà buôn lậu thì càng tăng cao trong khi Nhà nước thất thu thuế. Chưa kể, việc thiếu luật quản lý nên các căn cứ khoa học bị dẫn dắt sai lệch, chưa đầy đủ làm cho người dùng có cách nhìn phiến diện với những sản phẩm này và từ đó chính tay họ dập tắt nguồn hy vọng cải thiện sức khỏe cho bản thân họ và cộng đồng.

Việt Nam hiện vẫn là một trong 15 nước có tỷ lệ tiêu thụ thuốc lá cao nhất thế giới. Bởi vậy, theo các chuyên gia y tế, đã đến lúc cần nghĩ đến giảm thiểu tác hại vì sức khỏe cộng đồng hơn là cực đoan trong chiến lược phòng chống thuốc lá với quan điểm cứng rắn “bỏ thuốc hay là chết”.