Mâm cơm cúng tổ tiên của người Pà Thẻn ở Hà Giang

Cúng Tất niên thế nào cho đúng?

Lễ cúng Tất niên, các gia đình cần chuẩn bị những gì?

Khách Tây kể chuyện lần đầu ăn Tết Việt

Giao thông Hà Nội tê liệt trong ngày 27 Tết

Tết vùng cao rộn ràng

Người dân tộc Pà Thẻn ở Việt Nam hiện nay có khoảng mười nghìn người, sống tập trung ở một số xã thuộc các huyện Nang Hang, Chiêm Hóa (Tuyên Quang), Bắc Quang, Quang Bình (Hà Giang). Trong đó, xã Tân Bắc, huyện Quang Bình, là nơi tập trung đông nhất với gần 500 hộ và khoảng 3 nghìn nhân khẩu.

Do sống tập trung, cộng đồng người Pà Thẻn vẫn còn lưu giữ được nét văn hóa riêng vốn có của dân tộc mình, nhất là những phong tục, truyền thống đặc sắc trong dịp Tết đến xuân về.

Cuối tháng Chạp, khi hoa mận, hoa mơ, hoa đào lất phất bung nở trong vườn nhà cũng là thời điểm đồng bào người Pà Thẻn đón Tết sớm của mình. Đây là thời khắc cứ hễ đến xã Tân Bắc người ta lại nhìn thấy những cô gái mặc váy xúng xính đi chơi trên đường.

Bà Phù Thị Lở (SN 1966), trú tại thôn Nà O cho biết, nghi lễ truyền thống của người Pà Thẻn thường được tổ chức sớm hơn người Kinh gần chục ngày. Bắt đầu từ 20 tháng Chạp nhà nào cũng mời thầy cúng về làm lễ, mâm cỗ cúng gồm có đĩa lòng lợn, bánh dày, rượu.

Ảnh minh họa.

Đây là lễ cúng quan trọng, vừa là để mời gọi tổ tiên về ăn Tết, vừa là lễ tạ ơn tổ tiên đã phù hộ cho con cháu một năm sức khỏe tốt, làm ăn thuận lợi, cho nên các thành viên trong gia đình đến ngày này đều tề tựu đông đủ.

Bà Lở bảo: “Ngày xưa gia đình khó khăn thì Tết đến chỉ mổ con gà, con vịt rồi anh chị em ngồi với nhau tâm sự chuyện một năm đã qua, cầu chúc cho năm mới hanh thông, làm ăn phất lên. Nhưng bây giờ gia đình khá khẩm hơn thì bắt con lợn mổ còn lấy mỡ ăn đầu năm, phần cũng vì con cháu đông nên mổ gà, mổ vịt cũng không đủ ăn như trước nữa”.

Thời điểm giữa tháng Chạp này, nhà nhà thay nhau đi ăn Tết, họ đổi công nhau đi uống rượu, cứ thế hết tháng Chạp mới thôi. Cùng với đó tại điểm trung tâm các thôn là lễ hội nhảy lửa, người Pà Thẻn tổ chức mỗi khi ăn Tết.

Theo các nghệ nhân xã Tân Bắc, lễ hội nhảy lửa được xem như là lễ để tạ ơn đất trời, thần linh đã ban cho dân tộc Pà Thẻn những vụ mùa tươi tốt, cầu chúc cho mọi sự may mắn, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đồng thời xua tan những gì không tốt đẹp đến với cộng đồng người Pà Thẻn.

Sức sống mới của đồng bào dân tộc Pà Thẻn

Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn.

Ngoài lễ hội nhảy lửa, người Pà Thẻn còn có lễ hội kéo chày. Người Pà Thẻn chọn thời điểm sau khi mùa lúa chín, thu hoạch xong hoặc ngày Tết để làm lễ kéo chày. Những người tham gia vào nghi lễ kéo chày thường là người giỏi về võ công, khỏe và phải luyện tập rất công phu, đồng thời phải biết niệm thần chú để cho chiếc chày được nâng lên khỏi mặt đất trong khi rất nhiều thanh niên kéo chày xuống bằng mọi cách.

Ở xã Tân Bắc, sáng 30 Tết là thời điểm vui nhất, mỗi hộ đem 2 cái bánh dày, một miếng thịt khô treo gác bếp, một chai rượu đến nhà truyền thống của người Pà Thẻn để cúng thổ công.

Thầy cúng sẽ đặt lễ của các gia đình lên bàn và cúng thổ công cho cả thôn, tạ ơn một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, nhà nhà ấm no, cầu cho một năm mới mọi sự an lành, con cháu học hành chăm ngoan. Sau lễ cúng, cả xóm cùng quây quần ăn một bữa cơm tập thể. Sau đó, ai về nhà nấy.

Trong nghi lễ đón Tết của người Pà Thẻn, mâm cơm cúng tổ tiên thường có đĩa lòng lợn, bánh dày và rượu. chuẩn bị lễ cúng tất niên trong đêm Giao thừa. Đúng giờ Dần mùng Một Tết, các thành viên trong gia đình người Pà Thẻn dậy, ra ngoài sân vái lạy bốn phía để cầu thổ công, thổ địa, thần núi, thần sông phù hộ cho một năm mới mưa thuận, gió hòa, gia đình khỏe mạnh, sau đó làm lễ cúng tổ tiên, rồi quét sạch nhà cửa để đón vận may vào nhà.

Cũng như người Kinh, những ngày cận Tết đồng bào dân tộc Pà Thẻn đi chợ phiên sắm cho mình những bộ quần áo mới để chơi Tết. Những người phụ nữ trung niên thì mua ít quần áo hơn vì ngày tết họ thường chỉ ở nhà thêu, dệt lanh quần áo, đến khi những bộ váy đẹp được dệt mới toanh, họ mới đi nhà hàng xóm chơi, chúc tụng nhau đầu năm phát tài.

Bà Tải Thị Tả (SN 1966), trú ở thôn Nà Khảm cho hay, năm mới ngoài phong tục đón Tết, tổ chức lễ hội… còn là dịp để các gia đình có con cái đang tìm hiểu, yêu nhau lại mặt nói chuyện, tính toán chuyện cưới xin tương lai.