Hà Nội 15 °C
TP Hồ Chí Minh 26 °C
Hải Phòng 16 °C
Đà Nẵng 22 °C
Yên Bái 14 °C
  • Hà Nội Hà Nội 15°C
  • TP Hồ Chí Minh Hà Nội 26°C
  • Hải Phòng Hà Nội 16°C
  • Đà Nẵng Hà Nội 22°C
  • Yên Bái Hà Nội 14°C

Linh thiêng tục thờ nhà Trần

Hình sự & tố tụng hình sự
29/09/2019 09:25
Minh Hải
aa
Tục thờ Nhà Trần gắn với tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần, tức Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, dân gian gọi nôm là thờ Nhà Trần. Tín ngưỡng này khác biệt ở điểm không phải thờ các vua Trần hay các dòng tộc triều đại Trần mà thờ Đức Thánh và các tướng lĩnh, con cái… của ông.


Anh237.

Đền Kiếp Bạc một trong những ngôi đền linh thiêng có sự xuất hiện của tín ngưỡng thờ nhà Trần

Hệ thống các vị Thánh nhà Trần

Tín ngưỡng thờ cúng nhà Trần gắn liền với những huyền tích về Đức Thánh Trần - một vị anh hùng dân tộc có công lớn dẹp quân Nguyên. Được hình thành từ quá trình thần hóa một nhân vật có thật trong lịch sử, anh hùng dân tộc là Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và con cái, tướng lĩnh hầu cận tạo nên một hệ thống thờ tự chặt chẽ, lề lối với đủ các cấp bậc.

Các vị Thánh nhà Trần gồm: Đứng đầu là Đức đại vương chính cung (Cửu Thiên Vũ Đế Trần Triều hiển thánh Thái Sư Thượng Phụ Quốc Công bình bắc đại nguyên suý Nhân Vũ Hưng Đạo đại vương thượng thượng thượng đẳng thần). Hầu cận Đức Thánh là quan Nam Tào và quan Bắc Đẩu.

Tiếp theo Tứ vị vương tử là con của Đức Thánh là: Đức thánh Cả (Khai quốc công Hưng Vũ đại vương Trần Quốc Nghiễn), Đức Phó Tằng (Tiết độ sứ Hưng Nhượng đại vương Trần Quốc Uất), Đức thánh Tam (Khai quốc công Hưng Hiến đại vương, Đệ tam Ông cửa suốt Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng), Đức thánh đệ tứ (Khai quốc công Hưng Trí đại vương Trần Quốc Hiện).

Cùng với đó là Nhị vị vương cô Đức tiên cô đệ nhất (Trần triều Vương nữ đệ nhất Quyên Thanh công chúa Trần Thị Trinh) và Đức tiên cô đệ nhị Đại Hoàng (Trần triều Vương nữ đệ nhị Đại Hoàng công chúa Điện Súy phu nhân Trần Thị Tĩnh).

Tiếp theo, Lục Bộ Đức Thánh Ông (đây là các danh tướng không mang họ Trần nhưng thuộc về công đồng Trần triều và luôn được phối tự ở các Đền Trần Triều, các hàng lục bộ đều mặc áo đỏ, về bắt tà, đi trên than lửa, lưỡi cày nung nóng) Gồm Điện Tiền Phò Mã Phạm Tướng Quân; Tả Yết Kiêu tướng quân; Hữu Dã Tượng tướng quân; Nghi Xuyên tướng quân; Hùng Thắng tướng quân; Huyền Do tướng quân. Cùng cô bé Cửa Suốt, cậu bé Cửa Đông và chư quan tướng hạ ban Ngũ hổ tướng quân.

Huyền tích dân gian về Đức Thánh Trần

Về gốc tích ra đời của ông, dân gian truyền lại, ông chính là Thanh tiên đồng từ trên Thiên Đình phụng lệnh Ngọc Hoàng đầu thai xuống hạ giới mang theo phi thân kiếm, cờ ấn, tam bảo của Lão Tử, Ngũ Tài của Thái Công.

Người xưa quan niệm, nguồn gốc tín ngưỡng thờ nhà Trần xuất hiện và hình thành từ khi Đức Thánh thác hóa và bắt đầu được truyền tụng trong dân gian giống các tín ngưỡng thờ cúng khác của người Việt.

Tuy nhiên, Nhà Trần không thuộc Tứ Phủ có lối thờ phụng riêng và phép tắc khác bên Tứ Phủ - nhưng Thần Chủ của Tứ Phủ và của bên Nhà Trần đều thuộc dòng Thiên Tiên (có nguồn gốc tiên giới), giáng phàm để cứu dân độ thế, khuyến Thiện phạt Ác - tuy xuất xứ khác nhau nhưng nhiệm vụ thì là một, vì vậy hiện nay có sự phối thờ Trần triều và tứ phủ. Bởi vậy, các đền thờ Mẫu hiện này đều phối thờ ban Trần triều bên tay phải của đền là vì vậy.

Tương truyền khi Đức Thánh Trần mất, để tránh sự trả thù của quân Nguyên ông truyền lệnh lập mộ giả ở vườn An Lạc, Bảo Lộc (Hiện nay tại Bảo Lộc có 1 lăng mộ ghi tên Hưng Đạo Đại Vương nhưng thực chất đó là mộ của 1 viên bộ tướng).

Anh238.

"Tháng tám giỗ cha" chính là sự tưởng nhớ ngày thác hóa của Đức Hưng Đạo Vương

Khi hóa Đức thánh đã về trời, không chỉ là vị anh hùng dân tộc, ông được phong thần là Cửu Thiên Vũ Đế, với sứ mệnh diệt trừ yêu ma ở cả 3 cõi thiên đình, trần gian, âm phủ. Ngoài ra còn là vị Thần bảo hộ muôn dân, ban phúc – họa chốn nhân gian cùng các vị Thánh trong nhà Trần.

Nhân dân thờ phụng nhà Trần với ý nghĩa là trấn giữ, bảo hộ quốc gia dân tộc đặc biệt trong các nghi lễ tâm linh có tác dụng diệt trừ tà khí. Người xưa tin rằng, những người bị điên dại, bị tà ma quấy nhiễu khi mời các vị Thánh nhà Trần về trừ tà sẽ khỏi.

Điều này có nguồn gốc từ một câu chuyện dân gian truyền lại có liên quan đến tướng giặc nhà Nguyên – Phạm Nham, là kẻ bại trận dưới tay Đức Thánh. Nhân dân truyền lại rằng, sau khi Phạm Nhan bị Ngài chặt làm 3 khúc “phần bỏ giang hà, phần bêu ngọn Sóc, phần bỏ vào lỗ cho cầm thú ăn”, hồn Phạm Nhan lẩn khuất không tan, 3 phần biến thành 3 loài hút máu: loài muỗi, loài đỉa, loài vắt quấy phá quân lính và dân lành.

Ngài cho quân và dân chúng rải vôi bột và nước biển tiêu diệt chúng. Lại cho nuôi cóc khắp nơi để diệt muỗi, nuôi cá chép để ăn đỉa. Vì lẽ đó trong nhà Trần còn có bùa cá chép, bùa cóc. Oan hồn Phạm Nhan còn quấy nhiễu khi Ngài thác hóa, nhân dân tôn nhang, đội lệnh, xin dấu của Ngài về trấn tà trị bệnh.

Linh thiêng các nghi lễ

Trong nghi lễ tín ngưỡng nhà Trần có hầu đồng gần giống với hiện tượng hầu bóng của Tín ngưỡng thờ Mẫu, được gọi Thượng đồng. Nghi lễ này có mục đích thỉnh các chư vị Thần linh trong hệ thống nhà Trần về ban phép, cứu dân, trừ tà.

Nét đặc sắc khi hầu nhà Trần là phép lên đai thượng, xiên lình, lấy dấu mặn. Các nghi thức này đặc biệt quan trọng, được làm cẩn mật, người ngồi đồng phải là người được đội lệnh nhà Trần mới có khả năng thực hiện. Xét về góc độ tâm linh các nghi thức này cực kỳ linh thiêng, có sự tiếp xúc năng lượng vô hình từ chính các vị Thánh được thỉnh về thượng đồng.

Tứ vị vương tử ngự đồng lên đai thượng, xiên lình, làm mặt hổ phù để thị uy ra oai làm con tà sợ, phải khai khẩu hoặc trục xuất ra khỏi người bệnh. Các Vương cô về đồng mang theo cờ kiếm, lấy dấu mặn, Đức ông về chứng. Trong các nghi thức này có tục lấy dấu mặn, ở đây được hiểu máu của người thượng đồng có tác dụng chữa bệnh, trị tà, trấn yểm long mạch.

Anh239.

Xiên lình, lấy dấu mặn là những nghi thức linh thiêng của Tín ngưỡng thờ nhà Trần

Dấu mặn lấy bằng cách thanh đồng lấy lình hoặc mảnh bát vỡ lúc thượng đồng rạch vào phần lưỡi để lấy huyết phù lên các mảnh bùa với ý nghĩa là dấu tích phép Thánh. Dân gian tương truyền các lá bùa có dấu mặn thường là trấn yểm cho Đền to phủ lớn, trấn những vùng long mạch lớn, nếu dùng máu Thánh để trấn thì khó mà phá được. Đặc biệt, tà ma không dám xâm phạm nên cực kỳ thiêng liêng.

Phép lên đai thượng là Thanh đồng dùng tấm vải đỏ thắt chặt vào cổ hai người đứng hai bên kéo dây thít chặt, lúc này mắt ngầu đỏ lộn tròng, mặt hổ phù, để thị uy ra oai, tạo sự uy nghi của diện Thánh khi làm lễ. Hiện nay, có nhiều quan điểm cho rằng, việc thắt đai thượng chỉ Đức ông đệ tam, vì tái hiện nỗi oan khuất gông xiềng của ông.

Tuy vậy, ý nghĩa thực sự của lên đai thượng là khi lên đai thượng mặt của người hầu sẽ thành mặt hổ phù thể hiện sư uy linh, thần oai của Thánh, vì vậy không chỉ đức ông đệ tam mà tứ vị vương tử khi ngự đồng làm việc đều lên đai thượng, xiên lình.

Xiên lình là hình thức của Sa man giáo. Ở Việt Nam xiên lình tượng trưng cho những hiện tượng siêu nhiên, thần thông của bề trên. Một số người cho rằng xiên lình do đâm vào huyệt đạo nên không chảy máu, nhưng sự thực khi hầu là xiên lung tung trên má, miệng, tai, không cứ vào huyệt đạo mà không chảy một giọt máu, tương tự như vậy, việc lấy dấu mặn, sau khi đạp vỡ, lấy mảnh sành rạch lưỡi phun máu vào bùa, nhưng khi thư hương vào chén rượu ngậm vào máu lập tức ngừng chảy.

Anh240.

Một cụ đồng 90 tuổi tái hiện hình ảnh Đức Đại Vương trên chiếu hầu

Các hiện tượng này gần giống các hiện tượng sa man giáo khác của các nước phương Đông trong các nghi lễ.

Ngoài ra, một nghi lễ quan trọng khác đó là lễ đội lệnh. Đây được coi là bước đầu người đệ tử gia nhập hàng ngũ con cái nhà Trần để phụng sự thay việc tâm linh tại nhân gian. Sau khi đội lệnh tạ yên vị trăm ngày là hầu được.

Nếu về tôn nhang lập tĩnh thì đồng thày hầu giá đại vương rồi đệ tử hầu. Khi bách nhập yên vị thày hầu một lần nữa. Từ đó trở đi là được phép làm bùa dẫn, bắt tà. Đa số những người làm về nhà Trần phải là pháp sư có sắc về phủ lục hoặc hiểu biết về chữ về pháp.

Câu ca “Tháng tám tiệc cha” mang ý nghĩa nhớ về sự bao bọc che chở của Đức Thánh Trần Hưng Đạo như một người cha của dân gian. Tín ngưỡng thờ nhà Trần không chỉ mang ý thức nhân dân về sự ấm no hạnh phúc mà còn là sự ghi nhớ công lao to lớn của Đức Thánh trong tâm thức người Việt.

bài liên quan
Sắp diễn ra Festival nghề Muối Việt Nam – Bạc Liêu 2025

Sắp diễn ra Festival nghề Muối Việt Nam – Bạc Liêu 2025

Theo Ban tổ chức, Festival nghề Muối Việt Nam - Bạc Liêu “Hành trình 100 năm nghề muối - Đời người” với chủ đề “Nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam” sẽ diễn ra tại Bạc Liêu từ ngày 6-8/3/2025.
Thực hiện Chỉ thị 30 nâng cao chất lượng trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Thực hiện Chỉ thị 30 nâng cao chất lượng trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Thực hiện Chỉ thị 30 là một trong những nội dung đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ hằng năm của cá nhân và tổ chức, người đứng đầu các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan quản lý nhà nước thuộc Bộ Công thương.
Bộ pháp điển Việt Nam đem lại nhiều lợi ích quý giá với người dân và giới luật sư

Bộ pháp điển Việt Nam đem lại nhiều lợi ích quý giá với người dân và giới luật sư

Đó là chia sẻ của Chủ nhiệm Đoàn luật sư TP Hà Nội, luật sư, T.S Đào Ngọc Chuyền. Theo ông Chuyền, Bộ pháp điển đem lại những lợi ích vô cùng ý nghĩa với cá nhân ông nói riêng và các cá nhân, tổ chức trong xã hội nói chung, đặc biệt là giới luật sư.
Thái Bình tăng cường đầu tư lưới điện 110kV để phát triển kinh tế - xã hội

Thái Bình tăng cường đầu tư lưới điện 110kV để phát triển kinh tế - xã hội

Chiều ngày 21/11, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Thái Bình Nguyễn Quang Hưng chủ trì buổi làm việc với Tổng Công ty Điện lực miền Bắc nhằm triển khai các Dự án đầu tư xây dựng lưới điện 110kV trên địa bàn tỉnh, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển KT – XH trên địa bàn tỉnh.
Hải Phòng: Đề xuất mở tuyến vận tải khách tới đảo Bạch Long Vĩ

Hải Phòng: Đề xuất mở tuyến vận tải khách tới đảo Bạch Long Vĩ

Ngày 21/11, thông tin từ UBND TP Hải Phòng, TP Hải Phòng đã giao Sở Giao thông vận tải (GTVT) hướng dẫn doanh nghiệp (DN) các trình tự, thủ tục để sớm mở tuyến vận tải hành khách giữa đảo Bạch Long Vĩ với đất liền nhằm mục tiêu phát triển kinh tế, du lịch cho huyện đảo tiền tiêu của Tổ quốc.
Mới nhất
Đọc nhiều
Nguy cơ từ bệnh dại và hồi chuông cảnh tỉnh về tình trạng bắt chó tràn lan

Nguy cơ từ bệnh dại và hồi chuông cảnh tỉnh về tình trạng bắt chó tràn lan

Mới đây, một vụ tử vong đau lòng do chó dại cắn đã xảy ra, và nạn nhân lại chính là chủ một quán thịt chó. Vụ việc này không chỉ là hồi chuông cảnh báo về nguy cơ từ bệnh dại mà còn khiến dư luận bức xúc về thực trạng bắt chó bằng những phương pháp tàn nh
Giải cứu chú rùa

Giải cứu chú rùa

Trong một chuyến đi công việc, tôi tình cờ bắt gặp một cảnh tượng khiến lòng mình chùng xuống. Một người đàn ông đang bán một con rùa lớn, nặng hơn 10 kg. Con rùa bị lật ngửa, nằm bất động trên một cục gạch, đôi mắt lộ vẻ bất lực và đau đớn. Nhìn hình ảnh
Hà Giang: Khởi tố nhóm đối tượng cho vay lãi nặng

Hà Giang: Khởi tố nhóm đối tượng cho vay lãi nặng

Nhóm đối tượng này cho vay tiền với lãi suất 109 - 127%/năm, thu lợi bất chính từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng.
Tin bài khác
Hà Giang: Khởi tố nhóm đối tượng cho vay lãi nặng

Hà Giang: Khởi tố nhóm đối tượng cho vay lãi nặng

Nhóm đối tượng này cho vay tiền với lãi suất 109 - 127%/năm, thu lợi bất chính từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng.
Bắc Giang: Bắt giữ các đối tượng vận chuyển, tàng trữ 11 tấn pháo nổ trái phép

Bắc Giang: Bắt giữ các đối tượng vận chuyển, tàng trữ 11 tấn pháo nổ trái phép

Lực lượng chức năng vừa phát hiện, bắt giữ các đối tượng tham gia vận chuyển, tàng trữ khoảng 11 tấn pháo trái phép.
Tìm bị hại trong vụ án lừa đảo do Phó Đức Nam cầm đầu

Tìm bị hại trong vụ án lừa đảo do Phó Đức Nam cầm đầu

Để phục vụ điều tra vụ án Mr. Pips Phó Đức Nam... lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Công an Hà Nội đề nghị "ai là bị hại, liên hệ Phòng cảnh sát hình sự để phối hợp giải quyết".
Chiếm đoạt 500 tỷ đồng qua lừa đầu tư ngoại hối

Chiếm đoạt 500 tỷ đồng qua lừa đầu tư ngoại hối

Dưới vỏ bọc là Công ty TNHH Thương mại và Tư vấn đầu tư Master Group do Hồ Bích Ngọc đứng đại diện pháp luật...đã cùng đồng phạm dụ dỗ khách hàng tham gia 3 sàn ngoại hối RichSmart, Topmax và GFS lừa đảo nhiều người đầu tư.
Triệt phá đường dây lừa đảo tham gia đầu tư sàn giao dịch chứng khoán, bắt giữ 8 đối tượng

Triệt phá đường dây lừa đảo tham gia đầu tư sàn giao dịch chứng khoán, bắt giữ 8 đối tượng

Theo cơ quan công an, các đối tượng được tách biệt thành 2 bộ phận, gồm: đưa thông tin gian dối để lừa đảo gọi mời tham gia đầu tư vào sàn giao dịch chứng khoán và tạo các tài khoản, công ty để che giấu dòng tiền, tránh rủi ro khi bị cơ quan chức năng phát hiện, 2 bộ phận này hoạt động đồng thời, song song và có sự phối hợp nhịp nhàng trong cả quá trình lừa đảo.
Gia Lai: Bắt khẩn cấp hai anh em giết người rồi giấu thi thể dưới suối

Gia Lai: Bắt khẩn cấp hai anh em giết người rồi giấu thi thể dưới suối

Bực tức vì Thuêm không trả lời mình, trong lúc nhậu Ten đã dùng dao chém nhiều nhát vào người của Thuêm, thấy vậy Toc không những không can ngăn anh mà còn dùng gậy gỗ đánh tiếp khiến Thuêm tử vong, rồi đưa thi thể nạn nhân xuống suối và dùng đá đè lên che giấu.
Công an Hà Nội phối hợp Interpol truy nã quốc tế bị can Lê Khắc Ngọ

Công an Hà Nội phối hợp Interpol truy nã quốc tế bị can Lê Khắc Ngọ

Công an thành phố Hà Nội đã phối hợp với tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol) ra quyết định truy nã quốc tế bị can Lê Khắc Ngọ (34 tuổi, trú Phú Diễn, quận Bắc Từ Liêm).
Bắt giữ nhóm đối tượng có hành vi "sản xuất, buôn bán, tàng trữ pháo nổ" trái phép

Bắt giữ nhóm đối tượng có hành vi "sản xuất, buôn bán, tàng trữ pháo nổ" trái phép

Công an tỉnh Quảng Ninh vừa ra Quyết định bắt giữ nhóm đối tượng có hành vi “ sản xuất, buôn bán, tàng trữ pháo nổ” trái phép trên địa bàn.
Hoãn phiên tòa xét xử 2 cựu hiệu trưởng Trường đại học Đồng Nai

Hoãn phiên tòa xét xử 2 cựu hiệu trưởng Trường đại học Đồng Nai

Ngày 19/12, Hội đồng xét xử (HĐXX) đã quyết định hoãn phiên tòa xét xử vụ án tham ô tài sản và lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại Trường Đại học Đồng Nai, do một số người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan vắng mặt.
Tại sao mạng người lại rẻ rúng đến vậy?

Tại sao mạng người lại rẻ rúng đến vậy?

Khi nghe tin về vụ phóng hỏa quán cà phê ở Hà Nội khiến 11 người chết, nhiều người không khỏi bàng hoàng, phẫn nộ. Càng đáng căm phẫn hơn khi nguyên nhân chỉ xuất phát từ mâu thuẫn nhỏ nhặt.
tong bi thu nguyen phu trong trong cong cuoc bao ve chu quyen bien dao cua to quoc

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong công cuộc bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc

(PLM) - Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng vẻ vang của mình, nhất là trên cương vị Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Quân ủy Trung ương, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã dành tình cảm đặc biệt đối với cán bộ, chiến sĩ Hải quân. Tổng Bí thư luôn kịp thời quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đánh giá cao sự nỗ lực, quyết tâm của cán bộ, chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam trong khắc phục khó khăn, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc; xây dựng Hải quân nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và hiện đại.
ha noi nhieu noi treo co ru truoc ngay quoc tang tong bi thu nguyen phu trong

Hà Nội: Nhiều nơi treo cờ rủ trước ngày Quốc tang Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

(PLM) - Dù còn 3 ngày nữa mới diễn ra Quốc tang, nhưng tại một số địa điểm tại Hà Nội cũng như trên cả nước đã treo cờ rủ để tưởng nhớ cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
tong bi thu nguyen phu trong nha lanh dao ly luan xuat sac

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng – Nhà lãnh đạo, lý luận xuất sắc

(PLM) - Trải qua nhiều cương vị quan trọng do Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó, như: Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng từ khoá VII đến khóa XIII; Uỷ viên Bộ Chính trị từ khoá VIII đến khóa XIII; Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; Bí thư Thành uỷ Hà Nội; Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Chủ tịch Quốc hội; Chủ tịch nước; Tổng Bí thư từ khoá XI đến khóa XIII, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã có nhiều cống hiến to lớn, quan trọng cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta, nhất là trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
tinh cam dac biet cua nhan dan voi tong bi thu nguyen phu trong

Tình cảm đặc biệt của nhân dân với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

(PLM) - Hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng không ngừng nghỉ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã cống hiến hết mình, trọn một đời đóng góp cho Đảng, cho nhân dân. Hình ảnh vị lãnh đạo kiên trung, trí tuệ và mẫu mực, tận trung với Đảng, hết lòng vì dân sẽ luôn sống trong trái tim của mỗi người dân Việt Nam.
bo tu phap dung dau cac bo nganh ve chi so cai cach hanh chinh nam 2023

Bộ Tư pháp đứng đầu các bộ, ngành về Chỉ số Cải cách hành chính năm 2023

(PLM) - Sáng ngày 18/7/2024, Tại Hội trường Đa năng - Bộ Tư Pháp đã diễn ra Tọa đàm đánh giá, rút kinh nghiệm về Chỉ số cải cách hành chính năm 2023 và đánh giá việc thực hiện Đề án 06 trong 06 tháng đầu năm, nhiệm vụ, giải pháp từ nay đến cuối năm 2024 của Bộ tư Pháp.