Chính phủ đang tích cực “kiến tạo” để đầu tư công thực sự trở thành động lực phát triển, thay vì những vòng lặp tháo gỡ “điểm nghẽn” chậm giải ngân như hiện nay. Đáp ứng lại sự đồng hành của Chính phủ, các địa phương cũng phải “xông lê xốc tới”, phấn đấu tháo gỡ những khó khăn, tạo động lực cho phát triển, hoàn thành 100% kế hoạch giải ngân đầu tư công.
LTS: Báo PLVN đã đăng tải loạt bài “Gỡ “nút thắt” trong chậm giải ngân vốn đầu tư công tại Hà Nội”, phản ánh về những khó khăn, bất cập dẫn tới chậm trễ trong giải ngân vốn đầu tư công. Đồng thời, cho thấy, để quyết tâm “về đích” hoàn thành 100% kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công, Hà Nội đã bàn và làm nhiều giải pháp, tăng cường chỉ đạo, điều hành, huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, tháo gỡ những “điểm nghẽn”.
Tuy nhiên, câu chuyện chậm giải ngân vốn đầu tư công không chỉ là “nỗi niềm” riêng của Hà Nội, mà đang là thực trạng chung của rất nhiều bộ, ngành, địa phương trên cả nước. Để giải quyết thực trạng trên, Chính phủ đã rất tích cực, sát sao với công tác chỉ đạo, điều hành xuyên suốt, thậm chí rất là “sát ván” với nhiều địa phương với phương châm: "Đảng đã chỉ đạo, Chính phủ đã thống nhất, Quốc hội đồng tình, nhân dân ủng hộ, Tổ quốc mong đợi, thì chỉ bàn làm, không bàn lùi". Thực hiện phân cấp, phân quyền, giao cho các địa phương trên nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
Do đó, Chính phủ đã đồng hành, kiến tạo cơ chế chính sách thì bộ, ngành, địa phương cũng cần “xông lê xốc tới”, phấn đấu hoàn thành 100% kế hoạch.
 |
| Đường cao tốc Bắc - Nam "cú hích" tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội và thu hút đầu tư |
Chính phủ đồng hành
Quyết tâm hoàn thành thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025, thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn quan tâm, chỉ đạo quyết liệt thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, thậm chí, cử từng đoàn công tác tới các bộ, ngành, địa phương để nắm bắt tình hình, giải quyết những khó khăn vướng mắc...
Theo đó, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương quán triệt, xác định rõ việc đẩy mạnh giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025, là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm hàng đầu, cần ưu tiên tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện.
Chính phủ yêu cầu người đứng đầu Bộ, cơ quan trung ương, địa phương phải đề cao trách nhiệm, xác định rõ các vướng mắc và nguyên nhân giải ngân chậm của từng dự án cụ thể để trực tiếp chỉ đạo tháo gỡ kịp thời, vượt thẩm quyền thì báo cáo cấp có thẩm quyền.
 |
| Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định không để tình trạng "có tiền mà không tiêu được" trong giải ngân đầu tư công tại Hội nghị thúc đẩy động lực tăng trưởng đầu tư công ngày 20/5/2025. |
Phân công cụ thể lãnh đạo chịu trách nhiệm theo dõi tiến độ thực hiện; bám sát, kịp thời tháo gỡ khó khăn một cách thực chất, hiệu quả theo thẩm quyền và chịu trách nhiệm về kết quả giải ngân của từng dự án. Chủ động rà soát, điều chuyển vốn theo thẩm quyền giữa các dự án chậm giải ngân sang các dự án có khả năng giải ngân tốt hơn và còn thiếu vốn theo quy định.
Đồng thời, việc đẩy mạnh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công phải gắn với bảo đảm chất lượng công trình, dự án, không để xảy ra tiêu cực, thất thoát, lãng phí, lợi ích nhóm.
Thông báo công khai kết quả giải ngân hằng tháng của các bộ, cơ quan trung ương và địa phương; đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ biểu dương, khen thưởng đơn vị giải ngân tốt, phê bình kiểm điểm xử lý trách nhiệm cơ quan, địa phương giải ngân chậm tại các phiên họp Chính phủ thường kỳ hàng tháng.
Xem xét sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền hoặc báo cáo, đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến đầu tư công nhằm thúc đẩy phân bổ, giải ngân các dự án đầu tư công và bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn.
Nhấn mạnh tăng cường phân cấp, phân quyền mạnh cho địa phương với tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm"; các bộ, ngành không nên sa vào những việc cụ thể, Thủ tướng yêu cầu thẳng thắn, đi thẳng vào vấn đề, rút kinh nghiệm, phải “bốc thuốc, chữa bệnh.”
Kết quả, tính đến cuối tháng 4 vừa qua, giải ngân vốn đầu tư công cả nước là 128.500 tỷ đồng, tuy cao hơn khoảng 18.000 tỷ đồng về số tuyệt đối so với cùng kỳ năm trước, nhưng chỉ đạt tỷ lệ 15,56% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn con số 16,64% của cùng kỳ năm trước. Hơn thế, vẫn còn hơn 8.000 tỷ đồng cho đến nay vẫn chưa được phân bổ chi tiết, nguy cơ gây lãng phí nguồn lực. Trong lúc nhiều bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân khá, vẫn có một số bộ, ngành, địa phương giải ngân thấp, thậm chí rất thấp, dưới 5%.
Tăng cường phân cấp phân quyền, số hóa dữ liệu đất đai
Theo Bộ Tài chính, về phân cấp, phân quyền, nếu như trước đây phần phê duyệt chủ trương đầu tư lên Thủ tướng Chính phủ thì trong Luật Đầu tư công hiện nay không còn một dự án nào để Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, mà hoàn toàn phân hết cho Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan Trung ương và Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố dựa các địa phương để chịu trách nhiệm toàn bộ từ khâu lập, thẩm định, phê duyệt, bố trí vốn, phân bổ vốn, thanh toán và quyết toán dự án.
 |
| Chính phủ luôn đồng hành cùng các bộ, ngành, địa phương tập trung tháo gỡ những "điểm nghẽn" trong giải ngân đầu tư công |
Về việc điều chỉnh ngân sách, nếu như trước đây là từ Quốc hội xuống Thường vụ thì bây giờ đã đề nghị xuống Chính phủ để tạo điều kiện cho việc điều hành kế hoạch từ việc phân bổ, điều chỉnh. Toàn bộ vốn trước hạn trước đây Thủ tướng giao thì bây giờ cũng phân cấp hết xuống cho địa phương và trung ương.
Bộ trưởng Bộ Nông Nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhìn nhận, có 4 nhóm vấn đề vướng mắc gồm: nguồn gốc sử dụng đất, xác định giá đất, đơn giá bồi thường giải phóng mặt bằng và một số nội dung liên quan đến việc chuyển tiếp chính sách.
Nguyên nhân là do một số địa phương thì ban hành các văn bản quy định chi tiết thì còn chậm; Thứ hai, việc điều chỉnh bổ sung bảng giá đất, đơn giá bồi thường giải phóng mặt bằng chưa kịp thời...
Ở một số địa phương như Hà Nam, Bắc Ninh, Bình Dương... thực hiện số hóa cơ sở dữ liệu đất đai không có vướng mắc trong quá trình giải phóng mặt bằng vì tất cả từng thửa đất đã được số hóa, xác định nguồn đất, tình trạng sử dụng đất.
Do đó, để đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, các địa phương cần tích cực xây dựng số hóa cơ sở dữ liệu đất đai và theo chỉ đạo của Thủ tướng.
Từ kiểm soát sang kiến tạo
Trên thực tế, Luật Đầu tư công hiện hành đã tạo ra khuôn khổ pháp lý tương đối đầy đủ và chặt chẽ.
Tuy nhiên, trong bối cảnh phát triển mới, việc thực thi Luật Đầu tư công cũng có những “điểm nghẽn” cần phải tháo gỡ phù hợp với thực tiễn. Hiện, Chính phủ đã trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, sửa một số luật, trong đó có Luật Đầu tư công. Mục tiêu đó là xây dựng một Luật Đầu tư công thông thoáng, linh hoạt, minh bạch và hiệu quả.
Do vậy, để giải bài toán chậm giải ngân vốn đầu tư công trên địa bàn Hà Nội, và trên toàn quốc nói chung, theo các chuyên gia, về căn cơ, lâu dài, cùng với áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp như thúc đẩy tiến độ giải phóng mặt bằng, đẩy mạnh phân công phân quyền, thì cần sửa đổi căn bản Luật Đầu tư công.
 |
| Dự án đường sắc cao tốc Bắc - Nam có thể sẽ là một "điểm sáng" trong đầu tư công theo hình thức PPP |
| Hiện nay, qua thực tế, có thể thấy Luật Đầu tư công có một số những “điểm nghẽn” như thủ tục, quy trình được “thiết kế” để bảo vệ chống sai phạm, thất thoát nên cản trợ sự đổi mới sáng tạo, dám nghĩ dám làm. Thứ hai,phân loại dự án nhưng chủ yếu ở mức độ, thẩm quyền phê duyệt mà chưa có mô hình quản trị riêng biệt. Thứ ba, phân cấp nhưng chưa phân quyền triệt để nên nhiều dự án ở địa phương không chủ động tháo gỡ khó khăn dẫn tới tình trạng thụ động, phụ thuộc, đặc biệt, ở khâu điều chỉnh kế hoạch, thay đổi chủ trương, phê duyệt danh mục dự án. Thứ tư, thiếu cơ chế giám sát đủ mạnh ứng dụng công nghệ số, trong khi, chủ yếu tập trung ở giai đoạn đầu như phê duyệt, thẩm định, chấp thuận dự án... Do đó, muốn đầu tư công thực sự trở thành động lực tăng trưởng, việc sửa đổi Luật Đầu tư công không chỉ là điều chỉnh kỹ thuật, mà đặt hiệu quả và kết quả làm trung tâm. Cải cách cần hướng đến trao quyền - gắn trách nhiệm - giám sát thông minh - tập trung vào kết quả đầu ra. Trước hết, cải cách cần rút gọn và tích hợp các thủ tục tinh gọn, cần thoát khỏi tư duy "một cỡ giày cho tất cả các đôi chân", mà thay vào đó, xây dựng hệ thống thủ tục dựa trên phân loại rủi ro và quy mô đầu tư. Dự án nhỏ, rủi ro nên áp dụng quy trình rút gọn, giao quyền nhiều hơn cho địa phương và ngược lại. Phải chuyển từ "phân cấp hình thức" sang "phân quyền thực chất". Các địa phương, bộ ngành cần được quyết định điều chỉnh kế hoạch vốn trong phạm vi được giao. Phân quyền đi đôi với trách nhiệm cá nhân. Điều chỉnh hợp lý việc áp dụng Luật Đầu tư công trong các dự án PPP góp phần khơi thông nguồn lực tư nhân, thúc đẩy đầu tư hạ tầng và nâng cao hiệu quả hợp tác công - tư. Trong đó, giải pháp số hóa toàn bộ hệ sinh thái đầu tư công. Đó là công cụ giám sát thông minh, minh bạch cũng hết sức quan trọng. Do đó, việc sửa đổi Luật Đầu tư công không chỉ là điều chỉnh kỹ thuật, mà phải là cuộc cách mạng thể chế từ tư duy kiểm soát sang tư duy kiến tạo. Khi ấy, đầu tư công mới thực sự trở thành động lực phát triển, thay vì những “điểm nghẽn” như hiện nay, thậm chí, có nguy cơ còn tiếp tục trở thành vòng lặp năm này qua năm khác. (TS. Nguyễn Sĩ Dũng - Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng) |
