Dân đen ứa nước mắt vì giang hồ đòi… bảo kê dưa hấu

Hàng chục ha dưa hấu ngập trong nước, nông dân xót xa nhìn thành quả lao động dần thối rữa

Audio Tài chính Plus: Gần 100 doanh nghiệp Việt Nam và Trung Quốc hợp tác tiêu thụ dưa hấu

Nhiều năm trở lại đây, mỗi mùa thu hoạch dưa ở Gia Lai, giang hồ xã hội đen đông như kiến cỏ, vây lấy nông dân, sẵn sàng trấn lột của họ đến đồng tiền cuối cùng. Đã vậy, ít người biết rằng, để đến được cái ngày cay đắng khi những kẻ đầu trâu mặt ngựa dẫm đạp lên ruộng dưa, những người nông dân tha phương đã cơ cực như thế nào.

Hình minh họa.

Trắng trợn cướp mồ hôi, nước mắt của dân

Cách đây mấy hôm tại Hà Nội đã diễn ra một hội thảo bàn về hai nội dung: kiểm soát nội bộ và bộ quy tắc ứng xử tại các doanh nghiệp trong nước. Có vấn đề không mới nhưng đáng báo động, là việc trả phí không chính thức đã thành thông lệ kinh doanh phổ biến ở Việt Nam. Phí không chứng thức nói thẳng ra là tiền đưa dưới gầm bàn, chung chi, hối lộ…

Kết quả của các cuộc điều tra cho thấy, nhiều doanh nghiệp thời gian qua đang phải trả chi phí hối lộ. Xu hướng doanh nghiệp phải chi trả từ 10% tổng doanh thu trở lên cho các chi phí không chính thức tăng dần theo từng năm.

Và nhiều doanh nghiệp coi tiền hối lộ là “chi phí kinh doanh” trong khi phần lớn doanh nghiệp cho rằng việc này “ở mức chấp nhận được”. Việc các công ty chấp nhận bỏ túi để hối lộ và cho rằng “chấp nhận được”khiến tôi chợt nghĩ đến những người nông dân Bình Định quê mình, những người nghèo khó ly hương trồng dưa hấu trên Gia Lai.

Họ cùng với người dân các tỉnh Quảng Ngãi, Phú Yên ngược đèo lên Tây Nguyên cậy nhờ ruộng dưa trong cảnh nay đây mai đó, được người ta gọi là “nông dân du mục”. Những ngày này, chính họ cũng đang khốn khổ với cái gọi là “chi phí không chính thức”.

Nếu doanh nghiệp chấp nhận hối lộ cán bộ nhà nước là một chuyện, đằng này người nông dân trồng dưa phải đối mặt với giang hồ, xã hội đen và tất nhiên đó không phải tự nguyện mà là trấn lột, ăn cướp. Vấn đề cũng không phải mới mẻ gì, thậm chí kéo dài năm này sang năm khác.

Nhưng nay trở nên nhức nhối trước thông tin xuất hiện mấy ngày qua. Các hộ trồng dưa trên địa bàn huyện Krông Pa cho hay, vào giữa tháng 2, trên địa bàn đã xuất hiện 2 băng nhóm dàn trận đòi hỗn chiến vì xung đột lợi ích trong việc thu mua dưa hấu của bà con nông dân. Chuyện là các băng nhóm chấp nhận để người dân bán dưa loại 1 - loại tốt nhất cho các thương lái xuất đi Trung Quốc.

Còn với dưa loại 2, các băng nhóm tranh giành mua để bán lại cho các đầu mối tiêu thụ trong nước. Lợi nhuận từ việc mua bán dưa loại 2 khá lớn, các đối tượng người phía Bắc đã vào tìm cách gây sức ép người dân phải bán lại cho chúng, sau đó chúng sang tay với giá cao hơn.

Tuy nhiên, các băng nhóm tại địa phương nay cũng muốn tranh giành khâu trung gian này. Mâu thuẫn lợi ích, hai băng nhóm đã sử dụng các hung khí dao rựa, mã tấu, ống tuýp sắt... để hẹn nhau giải quyết. Lãnh đạo xã Chư Rcăm, huyện Krông Pa cho biết, hai nhóm đã hẹn nhau ra ngã ba cách UBND xã này chỉ vài trăm mét để thanh toán.

Sự việc đã được người dân và công an xã phát hiện, báo công an huyện can thiệp kịp thời nên trận hỗn chiến chưa diễn ra. Sau vụ việc, nhiều biện pháp an ninh đã được công an địa phương thực hiện, như cử trinh sát vào các vườn trấn an tâm lý, để lại số điện thoại, để người dân trình báo công an.

Chưa kịp mừng vì dưa được giá đã khốn khổ vì xã hội đen

Điệp khúc giang hồ, xã hội đen xuất hiện chèn ép nông dân – công an vào cuộc nhiều năm qua được nhắc đi nhắc lại. Thế nhưng, tình trạng trên cứ lặp lại mỗi khi đến mùa, thu hoạch dưa, và đặc biệt trở nên nhức nhối mỗi khi dưa được mùa được giá.

Người nông dân sau thời gian trên dưới 3 tháng vật vã trên đồng, hết đối mặt nỗi lo thời tiết, giá cả thị trường lại phải lo sợ… giang hồ. Câu chuyện chưa kịp mừng vì mùa dưa thuận lợi đã phải nơm nớp lo các băng nhóm xã hội đen đến“kiếm ăn” tưởng chừng vô lý, nhất là nông dân vốn hiền lành chất phác, giờ lại rất đỗi bình thường.

Nhưng ít người biết rằng, để đến được cái ngày cay đắng khi những kẻ đầu trâu mặt ngựa dẫm đạp trên ruộng dưa, những người nông dân tha phương đã cơ cực như thế nào. Để có được ruộng dưa sắp vào thu hoạch như bây giờ, từ những ngày đầu tháng chạp năm ngoái, nông dân từ duyên hải ngược đèo lên cao nguyên tìm đất kiếm ruộng.Vùng đất trồng dưa lý tưởng thông thường là những dải cát phù sa ven sông, thuận tiện tưới tiêu canh tác.

Nhưng còn điều kiện nữa, là ruộng phải là đất mới hoặc ít ra cũng nhiều năm rồi chưa trồng vụ dưa nào. Để tìm được mảnh đất trồng dưa như thế là càng ngày càng khó. Đứng trên mảnh đất ưng ý, người nông dân lo đến chuyện thuê đất, giá đất thuê bây giờ theo nhiều nông dân tâm sự, kèm thêm một khoảng tiền để được bảo kê, để quá trình làm dưa được yên ổn làm ăn.

Nhưng đó là lý thuyết, còn thực tế sau đó thế nào chẳng ai dám chắc. Xuyên suốt từ trước đến sau Tết âm lịch, những người nông dân phải sống cảnh xa quê, ngày ngày lăn lộn trên đồng, tối đến treo mình trên võng trong những lán trại, túp lều tạm bợ giữa đồng.

Công việc không ngày ngơi nghỉ, từ việc làm đất, tạo luống đến phủ bạt ni lông, xuống giống và chăm sóc cắt tỉa tưới nước bón phân… Họ không có khái niệm ăn Tết cổ truyền, chỉ có thể cắt cử người về thăm nhà hương khói, dạo ruộng vườn cho bớt hiu quạnh.

Công việc chăm sóc dưa yêu cầu lượng nhân công lớn và tay nghề, nông dân thường phải thuê nhân công ở quê lên làm. Ngoài tiền công phải trả, họ phải lo chuyện đưa rước đò xe, chi phí đi lại và ăn uống tất tần tật.

Dịp trước và sau Tết, nhân công cực kì khó tìm, dù giá tiền phải trả gấp rưỡi, gấp đôi. Lúc đó nông dân không đơn thuần là đi thuê, mà là năn nỉ, nhờ vả hết lời. Bà Huỳnh Thị H. (thị xã An Nhơn, Bình Định),sau một chuyến đưa nhân công đi chăm dưa hấu cho vợ chồng con gái ở huyện Krông Pa đã thật sự bị sốc.

Bởi công việc dù khá vất vả, ban ngày lê lết trên ruộng, tối nằm co ro giữa đồng, vừa lạnh vừa lo muỗi đốt. Thế nhưng vẫn chưa ám ảnh bằng cảnh cách đây mấy tuần, gần 20 thanh niên ngổ ngáo hùng hổ xông vào ruộng dưa.

Bà H. kể, toán thanh niên đến tận lán trại đòi gặp chủ ruộng dưa nhưng lúc đó con bà không có ở đó. Chỉ có mấy người phụ nữ nhưng nhóm này vẫn không buông tha, yêu cầu có bao nhiêu tiền phải mang ra cho chúng, nếu không chúng sẽ “hành động”.

Một người phụ nữ làm công vì quá sợ hãi đã móc túi ra đưa cho nhóm côn đồ tờ 20.000 đồng. Đây là tờ tiền cuối cùng của bà. Trước khi đi, băng nhóm này còn không quên cảnh cáo:“Coi chừng đó, vẫn chưa xong đâu”.

Nghĩa là đám thanh niên này vẫn còn quay lại, tiếp tục trấn lột tiền của chủ ruộng dưa. Những người nông dân cho hay, đám giang hồ xã hội đen thoắt đến thoắt đi, và thường hay đến vào những lúc dưa vào mùa thu hoạch, chỉ biết nhìn ngó, cầm tiền rồi đi, đâu thấm thía nỗi cơ cực của những người nông dân.

Không thể để một thứ “luật rừng” tồn tại

Cũng là bản chất cưỡng đoạt, làm tiền nông dân, những tên côn đồ làm nhiều cách khác nhau như đòi bảo kê, ăn chặn, mua dưa kiểu ép giá, thu lợi trên mồ hôi nước mắt của nông dân. Những hành động trên diễn ra ngay giữa ban ngày, ban đầu gây sốc nhiều nông dân nhưng đau lòng thay bây giờ như một luật ngầm.

Nhiều nông dân xa xứ dù biết đây là điều vô lý nhưng vì nhiều lý do đã phải cắn răng trước phường lưu manh vô lại. Trước thực trạng này, thời gian qua đã có nhiều biện pháp, chỉ đạo được đưa ra, tỏ vẻ rất quyết liệt, nhưng kết quả vẫn chưa giải quyết được tận gốc vấn đề.

Đáng ngại hơn, nạn nhân không chỉ là nông dân trồng dưa hấu, mà có thể là bất cứ ai ở bất cứ tỉnh thành nào, với bất cứ loại nông sản nào. Như năm ngoái, tại Đắk Lắk một băng nhóm hoành hành tỉnh này để bảo kê sầu riêng. Cùng năm, nông dân trồng chanh dây ở Kon Tum khổ sở vì nạn bảo kê, ép giá.

Việt Nam là một quốc gia nông nghiệp nhưng hễ nông sản nào do người nông dân làm ra có giá cao,sẽ bị giang hồ, xã hội đen nhòm ngó, lao tới đè đầu cưỡi cổ đòi chia phần.

Tôi không rõ liệu sẽ có cuộc hội thảo nghiêm túc nào về vấn nạn đáng xấu hổ này, khi mà “luật rừng” ngày càng phổ biến, bào mòn thân xác còm cõi của nông dân. Chỉ biếtrằng,“luật chơi” này càng ăn sâu bám chặt và nhiều nông dân đã coi việc chướng tai gai mắt thành điều“chấp nhận được”.