Chỉ thị của Ban Bí thư về công tác thu hồi tài sản tham nhũng: BÀI 2: Lời cảnh tỉnh làm mất động cơ phạm tội

Cựu tổng thống Pháp Sarkozy bị tuyên án 3 năm tù vì tham nhũng

Lấp lỗ hổng kiểm soát quyền lực để chống tham nhũng

Chủ tịch nước đặc biệt quan tâm đến công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng

Chánh án Toà tối cao Nguyễn Hoà Bình: 5 năm, đưa ra xét xử 7.463 vụ án tham nhũng

"Tài sản thu hồi trong các vụ án tham nhũng đạt gần 80 nghìn tỷ đồng"

Không nhất thiết chờ tòa xét xử mới thu hồi được tài sản

Nhấn mạnh đến những bất cập trong công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tham nhũng, kinh tế thời gian qua, ông Đinh Văn Minh cho rằng, trước kia, chúng ta theo thông lệ chỉ thu hồi tài sản thông qua bản án hình sự đã có hiệu lực pháp luật.

Tức là tòa án phải kết án một người nào đó, sau đó mới tiến hành thu hồi tài sản. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ, làm sao để tìm ra tài sản tham nhũng, đặc biệt khi đa phần các vụ án đều trải qua quá trình điều tra, xét xử kéo dài nhiều năm, lợi dụng vào khoảng thời gian đó, các đối tượng đã tẩu tán tài sản cho người khác và kết quả là việc thu hồi tài sản rất khó.

Nhưng thời gian gần đây, công tác này đã có những chuyển biến rõ nét theo hướng không nhất thiết phải chờ tòa án xét xử thì tài sản mới được thu hồi. Điển hình là trong vụ án MobiFone mua 95% cổ phần của AVG, chúng ta đã thu hồi tài sản ngay trước khi xét xử.

Đây là vụ án thu hồi được tài sản nhiều nhất từ trước đến nay, với tổng số tiền thu hồi là 8.845 tỷ đồng trên tổng số 8.697 tỷ đồng của vụ án. Mặc dù hệ thống pháp luật của chúng ta chưa có gì thay đổi nhưng tại sao lại thu hồi được số tài sản lớn như vậy?

Đấy là vấn đề chỉ đạo. Chính vì vậy, một trong những bài học quan trọng nhất ở vụ án này là có sự chỉ đạo kịp thời của Trung ương với tinh thần “rõ đến đâu xử đến đấy”, “làm đến đâu thu đến đấy”.

Việc xét xử và kết tội một ai đó là rất cần thiết, bởi đó là kỷ cương phép nước, nhưng quan trọng hơn là tài sản của Nhà nước và nhân dân bị chiếm đoạt phải nhanh chóng được thu hồi. Có thể nói, quá trình xét xử vụ án AVG là kinh nghiệm quý cho công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng (PCTN) của chúng ta trong thời gian tới.

Chỉ thị 04 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế cũng nói rất rõ các cơ quan chức năng phải nghiên cứu để việc thu hồi tài sản không qua bản án, có nghĩa là kể cả “anh” không bị án hình sự nhưng tài sản của “anh” không rõ ràng về nguồn gốc cũng sẽ được coi là bất minh.

Ngoài ra, trong quá trình kiểm soát tài sản, thu nhập, có những tài sản bất minh, nguồn gốc không rõ ràng, nhưng chúng ta mới chỉ xử lý sự không trung thực ở góc độ kỷ luật cán bộ, còn số tài sản đó xử lý thế nào thì về mặt luật pháp vẫn còn nhiều vướng mắc, bất cập. Tôi nghĩ rằng, việc Ban Bí thư ban hành Chỉ thị 04 cũng là để khắc phục những hạn chế, vướng mắc này, để làm sao chúng ta có thể thu hồi được tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát mà không cần qua bản án hình sự hoặc các hình thức khác.

Quyết tâm rất cao của Đảng trong đấu tranh phòng chống tham nhũng

Đáng chú ý, trong Chỉ thị của Ban Bí thư cũng nêu rất rõ: Trong quá trình thanh tra, kiểm tra, điều tra, phải có ngay biện pháp bảo đảm việc thu hồi, ngăn chặn tẩu tán tài sản. Đồng thời phải xác định rõ trách nhiệm của từng chủ thể trong việc truy nguyên, truy tìm, kê biên tài sản, phong toả tài khoản ngay từ giai đoạn thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử.

Cùng với đó, phải bổ sung cho thanh tra viên, kiểm toán viên thẩm quyền áp dụng các biện pháp ngăn chặn việc tẩu tán tài sản khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm tham nhũng, kinh tế… Đây là những giải pháp rất mạnh mẽ, là điều rất mới, rất khó nhưng không thể không làm.

“Việc ban hành một Chỉ thị riêng về thu hồi tài sản đã thể hiện tính chất quan trọng của vấn đề này, thể hiện quyết tâm rất cao của Đảng ta trong cuộc đấu tranh PCTN, lãng phí; mặc dù từ trước tới nay, chúng ta đã nhiều lần nói đến, nhưng có một Chỉ thị của Đảng chuyên về giải quyết vấn đề này là rất đặc biệt, rất đáng ghi nhận” - ông Minh nhận xét.

Vẫn theo TS Đinh Văn Minh, việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về PCTN là vô cùng quan trọng. Nhưng cơ chế nào, luật pháp nào cũng vẫn là con người, mà con người - đặc biệt là người đứng đầu - có vai trò quyết định.

Do đó, trong một loạt giải pháp được Chỉ thị 04 nêu ra, giải pháp đầu tiên mà Ban Bí thư nhấn mạnh là nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu các cấp đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; xác định đây là nhiệm vụ quan trọng, xuyên suốt trong quá trình thực hiện công tác PCTN.

Bên cạnh đó, trong mọi hoạt động của bộ máy nhà nước, sự tham gia giám sát của xã hội, người dân và báo chí là rất quan trọng; phải biết tận dụng và phát huy tối đa nguồn tin từ quần chúng nhân dân. Đó là thông tin rất tốt nhưng cũng phải có cơ chế phù hợp để tiếp nhận, giải quyết kịp thời, từ đó mới khuyến khích sự tham gia tích cực của người dân vào công tác đấu tranh, phát hiện hành vi tham nhũng.

Cho rằng, mục tiêu của tham nhũng là chiếm đoạt tài sản và tiền bạc, vì vậy theo TS Đinh Văn Minh, nếu công tác thu hồi tài sản được thực hiện tốt và hiệu quả sẽ khiến những người có ý định tham nhũng mất động cơ phạm tội. Tại Chỉ thị 04 cũng đề cập đến vấn đề kiểm soát cả chi tiêu tiền mặt. “Nếu có tiền, tài sản mà không chi tiêu được thì cũng mất động lực tham nhũng” - ông Minh nhấn mạnh.

Theo ông Minh, một Chỉ thị của Đảng chưa phải một thiết chế nhưng nó là cơ sở để các cơ quan nhà nước nghiên cứu, thể chế hóa bằng các quy định của pháp luật.

Cũng vì lý do đó, Chỉ thị của Ban Bí thư như một tuyên ngôn rất mạnh mẽ, cảnh tỉnh đối với những người có mưu đồ xấu nhưng cũng là cơ sở để cơ quan nhà nước nghiên cứu rà soát, sửa đổi, bổ sung và mạnh dạn đưa ra những biện pháp sắp tới, nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật trong công tác đấu tranh PCTN.

“Với sự quyết tâm và vào cuộc của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, tôi tin tưởng chắc chắn chúng ta sẽ làm được và làm tốt” - TS Đinh Văn Minh nói.

“Trong thời gian sắp tới, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần khẩn trương rà soát các quy định của pháp luật liên quan đến thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án tham nhũng, kinh tế, từ đó có những kiến nghị, đề xuất sửa đổi, bổ sung kịp thời, tháo gỡ nhũng rào cản trong công tác này. Trong quá trình đó, Bộ Tư pháp với vai trò quan trọng của mình, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để việc sửa đổi các quy định vừa bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, vừa bảo đảm sự đồng bộ của hệ thống pháp luật, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện nay, nhất là đảm bảo tính khả thi.

Ngoài ra, cần tham khảo và tiếp thu một cách có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế để các quy định của Việt Nam về thu hồi tài sản phù hợp với thông lệ quốc tế và yêu cầu của Công ước Liên Hợp quốc về PCTN cũng như các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia”. (TS Đinh Văn Minh)