Bài 1: Sân bay Long Thành và Giấc mơ xuyên ba thập kỷ

Long Thành và cú huých tái cấu trúc không gian phát triển

Ba thập kỷ trước, khi Việt Nam còn đang trong giai đoạn đầu đổi mới và tái thiết sau chiến tranh, một ý tưởng mang tính đột phá đã manh nha trong chiến lược giao thông quốc gia: xây dựng một sân bay quốc tế hiện đại quy mô lớn tại phía Nam, hướng đến trở thành trung tâm trung chuyển khu vực.

Năm 1995, ý tưởng này được chính thức đưa vào quy hoạch giao thông quốc gia. Đó là cột mốc đầu tiên trên hành trình hơn 30 năm hình thành sân bay Long Thành, một trong những siêu dự án quốc gia với quy mô, mức đầu tư và tầm vóc thuộc hàng lớn nhất lịch sử hạ tầng Việt Nam.

Trong những năm đầu thập niên 2000, sân bay Tân Sơn Nhất đã bắt đầu quá tải nghiêm trọng, trong khi việc mở rộng bị hạn chế do đô thị hóa dày đặc. Long Thành với địa hình bằng phẳng, quỹ đất rộng 5.000 ha, nằm ở trung tâm vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trở thành lựa chọn chiến lược.

Năm 2005, Thủ tướng Phan Văn Khải chỉ đạo hoàn thiện báo cáo tiền khả thi. Đến năm 2015, Quốc hội khoá XIII thông qua chủ trương đầu tư. Tháng 11/2020, Thủ tướng chính thức phê duyệt dự án giai đoạn 1 với tổng vốn gần 110.000 tỷ đồng.

Khi hoàn thiện, sân bay sẽ có 4 đường băng, 4 nhà ga, công suất 100 triệu hành khách và 5 triệu tấn hàng hóa/năm. Long Thành sẽ là đòn bẩy cho tăng trưởng, giúp Việt Nam trở thành trung tâm trung chuyển hàng không khu vực.

Trong chuyến kiểm tra vào tháng 3/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: "Sân bay Long Thành không chỉ là một dự án hạ tầng giao thông, mà là biểu tượng cho tầm nhìn phát triển bền vững, khả năng hội nhập và khát vọng vươn lên mạnh mẽ của Việt Nam trong bản đồ kinh tế và hàng không quốc tế."

Khu vực quanh sân bay Long Thành, các địa phương như Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu hiện đang tăng tốc triển khai quy hoạch đô thị sân bay, khu thương mại tự do, trung tâm logistics và chuỗi công nghiệp công nghệ cao. Theo Bộ Xây dựng, dự kiến sân bay tạo hơn 200.000 việc làm, đóng góp 3-5% GDP quốc gia.

Sân bay Long Thành và Giấc mơ xuyên ba thập kỷ.

Trong thời gian tới, định hướng sắp xếp đơn vị hành chính khu vực Đông Nam Bộ với 4 đơn vị hợp nhất: TP.HCM (TP.HCM, Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu), tỉnh Đồng Nai (gồm Đồng Nai và Bình Phước), tỉnh Tây Ninh (Tây Ninh và Long An), tỉnh Lâm Đồng (Lâm Đồng, Đắk Nông, Bình Thuận) góp phần tối ưu hóa bộ máy, gia tăng điều phối vùng.

Việc tổ chức lại này không chỉ nhằm tiết giảm chi phí, loại bỏ chồng chéo trong quản lý, mà còn tạo hành lang pháp lý thống nhất, chuẩn bị cho Đại hội Đảng bộ các cấp nhiệm kỳ mới, tiến tới Đại hội XIV của Đảng.

Đây cũng là điều kiện quan trọng để thúc đẩy cải cách thể chế, trao quyền tự chủ mạnh mẽ hơn cho địa phương, hướng tới mô hình "quản trị vùng hiệu quả, phát triển bền vững."

Long Thành không đơn thuần là một Cảng hàng không, mà được xác lập trong hệ thống quy hoạch là trung tâm động lực phát triển vùng. Cảng hàng không này sẽ đóng vai trò kích hoạt chuỗi đô thị vệ tinh và hành lang kinh tế công nghiệp, dịch vụ, công nghệ cao dọc các tuyến cao tốc kết nối như Biên Hòa - Vũng Tàu, Vành đai 3, Vành đai 4 và đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành, hình thành một quy hoạch vùng mới, nơi quy tụ, cơ chế và khát vọng gặp nhau tại "cửa ngõ ASEAN".

Trên thực tế, các địa phương lân cận như Đồng Nai, Bình Dương, Long An đã chủ động lồng ghép quy hoạch đô thị thông minh, khu công nghiệp công nghệ cao, trung tâm logistics gắn với sân bay, từng bước hình thành một vùng đô thị tích hợp (integrated urban region) hiện đại. Việc đưa mô hình "aerotropolis" vào quy hoạch cho thấy tầm nhìn tiếp cận xu thế toàn cầu, trong đó sân bay không chỉ là điểm đến mà là trung tâm sản sinh ra giá trị gia tăng.

Cột mốc của một Việt Nam hội nhập và kiến tạo

Dự án sân bay Long Thành cũng là minh chứng sống động cho thấy hiệu quả của cải cách thể chế và sự phối hợp đa ngành, đa cấp trong điều hành phát triển hạ tầng quy mô lớn.

Với hơn 20 bộ, ngành và địa phương liên quan, dự án buộc phải áp dụng nhiều cơ chế đặc thù, rút gọn quy trình thẩm định, tăng cường phân cấp và xác lập vai trò điều phối vùng cho Đồng Nai trong các công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư và chuẩn bị đầu tư hạ tầng kỹ thuật ngoài hàng rào.

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu sân bay Long Thành phải cơ bản hoàn thành chậm nhất vào ngày 31/12/2025.

Phát biểu kết luận cuộc làm việc tại công trường sân bay Long Thành, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc lại mục tiêu chậm nhất tới 31/12/2025 phải cơ bản hoàn thành sân bay này; nếu không bảo đảm tiến độ thì thay người. Đồng thời, sân bay xong thì các dự án giao thông kết nối cũng phải xong.

Vào đầu tháng 4/2025, liên danh nhà thầu đã hoàn tất việc nâng hệ kết cấu thép mái trung tâm nhà ga có tổng khối lượng hơn 5.300 tấn, được lắp ghép từ 256 điểm kết nối theo tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt của châu Âu.

Mái vòm cong có diện tích gần 20.000m², với một nhịp vươn ra lên tới 41m, đòi hỏi kỹ thuật nâng kết cấu chính xác và đồng bộ ở mức cao. Đây là một trong những hạng mục phức tạp và mang tính quyết định trong toàn bộ dự án.

Lãnh đạo Bộ Xây dựng cho biết, cần đẩy nhanh tiến độ thi công nhà ga hành khách, trong đó nhấn mạnh hoàn thành hạng mục mái thép trung tâm trong năm 2025 là mục tiêu quan trọng để đảm bảo tiến độ tổng thể của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Long Thành giai đoạn 1.

Khi đưa vào vận hành, Long Thành không chỉ góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm trung chuyển hàng không mới của khu vực Đông Nam Á, mà còn củng cố năng lực cạnh tranh quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Sân bay sẽ là cầu nối quan trọng để đón dòng vốn FDI chất lượng cao, thu hút doanh nghiệp quốc tế chọn Việt Nam làm trung tâm sản xuất, hậu cần và dịch vụ.

Đồng thời góp phần nâng tầm vị thế khu vực Đông Nam Bộ từ một vùng kinh tế trọng điểm trở thành một cực tăng trưởng hàng đầu Đông Nam Á với mô hình phát triển xanh, thông minh, tích hợp hạ tầng-thể chế-con người.

Và như vậy, Long Thành không chỉ là một công trình, đó là một biểu tượng. Một giấc mơ kéo dài suốt ba thập kỷ, được đánh thức bằng tầm nhìn chiến lược, thể chế đổi mới và khát vọng hội nhập. Một cú hích mang tính định hình lại chuẩn mực cho những siêu dự án quốc gia trong thế kỷ 21.

Đầu tháng 4/2025, liên danh nhà thầu đã hoàn tất nâng hệ kết cấu mái thép trung tâm nhà ga nặng hơn 5.300 tấn, lắp từ 256 điểm kết nối theo tiêu chuẩn châu Âu.

Trong kỷ nguyên mà cạnh tranh quốc gia không còn giới hạn trong hạ tầng hay nhân lực riêng lẻ, mà là sự tổng hòa giữa thể chế, không gian, công nghệ và con người.

Sân bay Long Thành đã và đang trở thành biểu tượng hội tụ của mọi yếu tố ấy. Đây là công trình có khả năng lan tỏa mạnh mẽ, tạo hiệu ứng cộng hưởng giữa trung tâm - vệ tinh, giữa vùng lõi, vùng biên, giữa cấp Trung ương và địa phương.

Nhìn từ Long Thành, câu chuyện phát triển vùng Đông Nam Bộ đang bước vào giai đoạn chuyển mình căn bản, không chỉ về không gian vật lý, mà còn về mô hình tổ chức, quản trị, và chiến lược thu hút đầu tư. Việc đồng bộ thể chế, quy hoạch hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao là ba trụ cột không thể tách rời, và chính sân bay Long Thành là điểm khởi đầu của hành trình kết nối đó.

Bài học thành công từ Long Thành sẽ là nền tảng để Việt Nam mạnh dạn triển khai những siêu dự án tiếp theo cả trong hạ tầng hàng không, cảng biển, đường sắt tốc độ cao, và những vùng kinh tế đặc biệt có tính thử nghiệm thể chế.

Từ đó, Việt Nam có thể không chỉ vươn lên về quy mô, mà còn về chất lượng phát triển, hướng đến mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045.