Về non thiêng Yên Tử nghe huyền tích suối Giải Oan

Thực hư về nguồn gốc dòng suối Giải Oan

Vua Trần Nhân Tông (7/12/1258 – 16/12/1308), trị vì từ ngày 8 /11/1278 đến ngày 16/4/1293, sau đó làm Thái thượng hoàng rồi đi tu sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm cho đến khi qua đời. Vua Trần Nhân Tông được sử Việt đánh giá là một vị Hoàng đế anh minh, đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển bền vững của Đại Việt cuối thế kỷ XIII, cũng như việc bảo vệ nền độc lập và mở rộng lãnh thổ đất nước.

Bên cạnh công lao mở nước và giữ nước, Trần Nhân Tông còn là người sáng lập ra dòng Thiền thuần túy Việt Nam Trúc Lâm Yên Tử, thành lập Giáo hội Phật giáo đầu tiên ở nước ta. Ông được người đời tôn xưng là Giác Hoàng Điều Ngự, Phật Hoàng Trần Nhân Tông...

Tháng 10 (Âm lịch) năm 1299, Thái thượng hoàng Trần Nhân Tông rời đến Yên Tử (tỉnh Quảng Ninh). Tại Yên Tử, sư đã mở tịnh xá, thuyết giảng độ tăng, thâu nhận được khá nhiều đệ tử.

Liên quan đến sự kiện ngài đi tu, dân gian ngày nay vẫn lưu truyền câu chuyện, vì không muốn vua cha ở lại núi Yên Tử nên vua Trần Anh Tông đã ngầm sai hàng trăm cung tần mỹ nữ tới tìm Phật hoàng Trần Nhân Tông để can ngăn. Tuy vậy, ngài vẫn quyết một lòng theo đạo và khuyên những cung tần mỹ nữ này hãy trở về triều đình hoặc quay về quê cũ làm ăn.

Nhưng không ngờ các cung tần mỹ nữ này để tỏ rõ lòng trung thành với thánh thượng mà đã chọn cách nhảy xuống dòng suối Hổ Khê tại vùng núi Yên Tử dể quyên sinh. Thương xót cho số phận của những người này, Phật hoàng Trần Nhân Tông đã lập đàn tràng làm lễ siêu độ. Đồng thời, tại vị trí lập đàn tràng làm lễ siêu độ sau này cũng được xây dựng ngôi chùa được đặt tên là chùa Giải Oan. Dòng suối Hổ Khê cũng được đổi tên thành suối Giải Oan từ đó.

Dòng suối Giải Oan dưới chân núi Yên Tử. Ảnh: Châu Doanh

Chùa Giải Oan được coi là đặc biệt hơn so với các khu vực chùa khác trong Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử bởi nơi đây là chùa duy nhất có nhà thờ Mẫu. Nhiều người cho rằng, nơi đây thờ các vị thánh Mẫu bởi có mối liên hệ với các vị cung nữ đã trầm mình tại dòng suối Giải Oan.

Người dân ở đây cho biết nước ở suối Giải Oan bốn mùa đều trong nhờ nó bắt nguồn từ suối Vàng và thác Tử, cạnh chùa Vân Tiêu, nước chảy quanh co rồi hợp dòng trước khi đổ vào suối Giải Oan.

Nhiều người khi tới với Yên Tử đều dừng chân tại nơi đây, họ lựa chọn uống nước tại dòng suối này với mong muốn được xua tan đi mọi oan khuất, phiền não. Có người tới với ngôi chùa Giải Oan để thắp lên một vài nén nhanh lòng, tưởng nhớ đến người xưa và tìm kiếm sự thanh thản trong tâm hồn.

Cây cầu đá bắc qua dòng suối Giải Oan tại núi Yên Tử. Ảnh: Châu Doanh

Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu văn hóa cũng cho rằng, câu chuyện về hàng trăm cũng tần mỹ nữ trầm mình xuống dòng suối để ngăn Phật hoàng Trần Nhân Tông quy y cửa Phật là vô lý. Bởi theo các bộ sử: “Việt Nam sử lược” của Trần Trọng Kim; “Đại Việt sử ký tiền biên” của Ngô Thời Sỹ; “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” của Quốc sử quán triều Nguyễn ghi chép về việc Phật hoàng Trần Nhân tông xuất gia đều không nhắc tới chi tiết 100 cung nữ trầm mình.

Độc đáo ngôi chùa Giải Oan

“Cầu mong đời bớt oan khiên

Cho nên hậu thế xây lên ngôi chùa

Đất trời vần vũ nắng mưa

Đời người may rủi được thua thăng trầm

Nhớ câu Phật ở tại tâm

Từ Bi Trí Tuệ phép màu cởi oan”

Những vần thơ của Vũ Xuân Hồng dường như đã nói lên phần nào ý nghĩa của ngôi chùa Giải Oan nói riêng cũng như về vùng đất Yên Tử nói chung. Sau khi được xây dựng và đi vào hoạt động, tới thời điểm hiện tại, chùa Giải Oan đã được trùng tu, tôn tạo nhiều lần.

Kiến trúc chùa theo kiểu chữ "Đinh", kết cấu cột trụ, xà bằng bê tông cốt thép, mái lợp ngói mũi hài, bò nóc đắp vữa xi măng để trơn, giữa nóc là bức đại tự có bốn chữ Hán: "Giải Oan Hồn Tự" (Chùa Giải Oan), hai đầu nóc có hình Rồng đắp nổi cùng vân mây, uốn lượn mềm mại. Đầu đao mái chùa hình đầu Rồng cuộn hướng lên, cùng vân mây, sóng nước. Tường chùa xây gạch đỏ không trát vữa, sân chùa lát gạch Bát Tràng.

Chùa Giải Oan. Ảnh: Vietsensettravel

Cửa chùa được làm bằng gỗ lim, kết cấu "Thượng song hạ bản" khung gỗ, trên song dưới bức bản trạm trổ hoa văn "Long, Ly, Quy, Phượng", "Tùng, Cúc, Trúc, Mai", bốn góc có "Phúc Thử" (con Dơi đem lại phúc lành). Trước cửa chùa đặt một Lầu hương cao 3,2m, Chiều dài 1,8m, chiều rộng 0,8m, có hai tầng mái cong, trang trí hoa văn cổ. Bốn trụ cột Lầu hương hình dóng trúc, bốn phía trang trí cửa võng hoa văn Tùng, Cúc, Trúc, Mai.

Tượng thờ trong chùa được bài trí theo kết cấu chùa Việt, và Phật giáo Đại thừa. Ở Tiền đường: bên trái là Ban Đức Chúa Ông, Hộ pháp Khuyến thiện. Bên phải là Hộ pháp Trừng ác, Ban Đức Thánh Hiền. Hậu cung hay còn gọi là Thượng điện tượng thờ được bài trí 7 cấp: cấp trên cùng là Tam Thế Phật; cấp thứ hai là Di Đà Tam Tôn gồm các pho tượng A-Di-Đà ở giữa, Quan Âm Bồ Tát và Đại Thế Chí Bồ Tát ở hai bên; cấp thứ ba là tượng Tuyết Sơn ở giữa, Bồ Tát và Dược Vương Bồ Tát ở hai bên; cấp thứ tư là Phật Thích Ca thuyết pháp ở giữa, Văn Thù Bồ Tát và Phổ Hiền Bồ Tát ở hai bên; cấp thứ năm là Quan Âm Chuẩn Đề (Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn); cấp thứ sáu là Tam Tổ Trúc Lâm; cấp thứ bảy là Đức Phật Niết bàn và Toà Cửu Long.

Chính Cung Điện Mẫu, thờ Đức Mẫu Nguyên Thánh Thiên Cảm Hoàng Thái Hậu (là thân mẫu của Phật Hoàng Trần Nhân Tông). Trước chánh cung thờ Tam Vương (Minh Vương, Hải Vương, Diêm Vương). Bên trái thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn (Quốc Trượng của Phật Hoàng Trần Nhân Tông). Bên phải là ban thờ Tam Tòa Thánh Mẫu theo tín ngưỡng, văn hóa nhân gian truyền thống của người Việt.

Vẻ trầm mặc nơi dòng suối Giải Oan. Ảnh: Châu Doanh

Nhà thờ Tổ được xây dựng bằng kết cấu bê tông cốt thép, tường xây gạch đỏ không trát vữa. Nhà 5 gian, kiến trúc hình chữ "Nhất" (-), mái lợp ngói mũi hài, cửa làm bằng gỗ lim, cánh cửa bức bàn ở trên là hàng song tiện, ở dưới là bức bản bưng kín được trạm trổ hoa văn tứ quý "Tùng, Cúc, Trúc, Mai". Tượng Tổ Bồ Đề Đạt Ma, Tam Tổ Trúc Lâm, Tổ sư trụ trì chùa, được bài trí thờ ở Chính diện.

Chùa Giải Oan, Điện Thờ Mẫu, Nhà thờ Tổ tọa lạc nơi chân núi Hòn Ngọc. Trước chùa là dòng suối Giải Oan.

"Trăm năm tích đức tu hành

Chưa đi Yên Tử, chưa thành quả tu..."

Cùng với các điểm di tích phụ cận khác, chùa Giải Oan là một điểm du lịch tâm linh nhất định du khách phải tham quan, chiêm bái khi đến thăm Khu Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia đặc biệt Yên Tử.