Vay qua App - Hình thức "tín dụng đen" biến tướng

Cho vay ngang hàng - P2P Lending là gì?

Cho vay ngang hàng là hình thức ứng dụng APP trên nền tảng công nghệ số để kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay mà không thông qua trung gian tài chính. Tại Việt Nam, cho vay ngang hàng xuất hiện từ năm 2014.

Ưu điểm của hình thức cho vay ngang hàng là thay vì phải đến ngân hàng trải qua quá trình xét duyệt phức tạp và yêu cầu khắt khe, người tham gia vay P2P được đơn giản hoá thủ tục, thời gian xét duyệt cho vay nhanh, giao dịch trực tuyến dễ dàng... Như quảng cáo là chỉ cần số Chứng Minh Nhân Dân là trong vòng 10 phút đã có ngay khoản vay từ vài chục đến vài trăm triệu trong tài khoản.

Tuy nhiên, tại Việt Nam hiện nay, P2P Lending đã bị lợi dụng, biến tướng gây bất ổn tới an ninh kinh tế và xã hội. Thay vì làm trung gian kết nối thông tin, có công ty P2P Lending đã huy động tài chính đa cấp để lừa đảo, chiếm dụng vốn; huy động vốn để cho vay tràn lan, phát sinh nợ xấu, mất khả năng thanh toán và thực hiện chức năng thanh toán trung gian bất hợp pháp nhằm chiếm dụng vốn, lừa đảo...

Người ta vẫn thường cho rằng cho vay qua P2P lending chủ yếu là số tiền nhỏ, không đáng kể. Nhưng, số liệu thống kê mới nhất về hoạt động cho vay biến tướng này thật đáng báo động. Tổng số tiền giao dịch trong một ngày của những công ty này không hề nhỏ. Có công ty xử lý phê duyệt 4000 hồ sơ/ngày, và số tiền giải ngân của công ty này lên đến 80.000 tỷ, tương đương một ngân hàng cỡ nhỏ.

Theo thống kê của cục an ninh kinh tế Bộ công an thì hiện nay có khoảng 70 công ty hoạt động theo hình thức P2P Lending, trong đó số lớn là người Trung Quốc hoạt động núp bóng dưới pháp nhân Việt Nam.

Lãi suất cắt cổ 655%/năm đến 1.600%/năm

Chỉ cần vào Google hay một trình duyệt tìm kiếm bất kỳ, gõ từ khóa “vay tiền nhanh” hawocj “vay tín chấp” lập tức hiện ra hàng trăm nghìn kết quả. Trên trang quảng cáo, các địa chỉ cho vay tiền đưa ra những lời quảng cáo đầy mê hoặc chứa đầy “mật ngọt” như giải ngân trong vòng 10 phút, không thế chấp tài sản, giấy tờ, cam kết bảo mật khoản vay…

Phương thức này đang được các đối tượng thực hiện khá nhiều vì việc liên kết cộng đồng mạng trên facebook, Zalo, các trạng mạng xã hội khác hoặc mạng viễn thông như nhắn tin, gọi điện trực tiếp đang khá là phổ biến và dễ dàng tiếp cận, tập trung vào người dùng trẻ như thanh niên, học sinh, sinh viên,...

Để hấp dẫn khách vay, những trang web này còn có các chiêu trò như cho vay với lãi suất 0% trong vòng 10 ngày đầu tiên, phí tư vấn, phí dịch vụ 0%... Tuy nhiên, đây chỉ là quảng cáo vì thực tế, có người dân đã phải trả với lãi suất trên trời. Ví dụ tại trang Tima trên di động, lãi suất 15%/tháng, tức 180%/năm; hay tại doctordong.vn, dù công bố lãi suất cho vay chỉ 10,95%/năm, nhưng nếu cộng phí dịch vụ, phí tư vấn… người vay phải trả lãi lên đến 44,1%/tháng, tức là 529,2%/năm.

Tương tự, trên trang web robocash.vn, không công bố lãi suất và quảng cáo “vay càng nhiều, phí và lãi suất càng ít”, song khi chúng tôi đặt lệnh vay 10 triệu đồng trong vòng 30 ngày, thì tổng số tiền mà khách phải thanh toán lên tới 15.465.000 đồng. Như vậy, chi phí và lãi vay lên tới 54,65%/tháng, tức 655%/năm.

Hay vừa qua, Cục Cảnh sát hình sự Bộ Công an đã phối hợp, chỉ đạo Phòng Cảnh sát hình sự Công an thành phố Hồ Chí Minh điều tra vụ án “Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự” do các đối tượng người Trung Quốc cùng đồng bọn thực hiện tại thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố trên cả nước. Điều đáng chú ý trong vụ án này là các đối tượng đã cho người dân vay với lãi suất 4,4%/ngày, tương đương 1.600%/năm; tất cả các giao dịch của người vay và người cho vay tiền đều được thực hiện thông qua mạng internet và điện thoại di động.

Có thể thấy, dù mang danh nghĩa là cho vay ngang hàng, nhưng thực chất là tín đụng đen với lãi suất cao ngất ngưởng.

Đáng nói hơn, nếu đã lỡ vay tiền, mà không trả đúng hạn, thì lãi mẹ đẻ lãi con và lúc này, lãi suất sẽ tiếp tục nhảy theo cấp số nhân. Để đòi nợ, các đối tượng sẽ dùng nhiều thủ đoạn giang hồ vi phạm pháp luật táo tợn như đe dọa, hành hung, bắt cóc, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm, thậm chí đe dọa người thân của những người vay nợ nhằm tạo ức ép buộc phải bán nhà, bán tài sản để trả nợ.

Theo một người từng vay qua hình thức này đến cầu cứu Báo Pháp Luật Việt Nam, họ bị khủng hoảng tinh thần trầm trọng khi liên tục bị đòi nợ, khủng bố tất cả người thân quen trong danh bạ điện thoại, bị dọa giết, đến nỗi họ không dám về nhà, ko dám gặp mặt ai một thời gian dài.

3 nhóm giải pháp xử lý cấp thiết tình trạng này

Thứ nhất, cần phải tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm nâng cao hiểu biết của người dân về các quy định của Nhà nước về vay và cho vay, những nguy cơ tiềm ẩn từ mô hình cho vay P2P Lending. Người dân cần tỉnh táo tìm hiểu khi nghe lời quảng cáo trên mạng. Thay vì thế, khuyến cáo người dân đến các tổ chức tín dụng chính thống để thực hiện thủ tục vay an toàn.

Thứ hai, một trong những lý do mà loại hình này phát triển rầm rộ, là do người dân khó khó tiếp cận cho vay với số tiền nhỏ, thủ tục cho vay tại các tổ chức tín dụng chính thống thì lại quá thủ tục, rườm rà, nhiêu khê. Do đó Ngân hàng nhà nước cần xây cơ chế chính sách cho vay đối với đối tượng khách hàng này cùng lãi suất phù hợp. Vì như đã nói ở trên, tổng số dư cho vay của đối tượng khách hàng này là vô cùng tiềm năng.

Thứ ba, Ngày 8/7/2019 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành Văn bản số 5228/NHNN-CSTT khẳng định pháp luật Việt Nam hiện nay chưa có quy định về hoạt động P2P Lending (ứng dụng cho vay ngang hàng).

Chính phủ cũng đã giao cho các cơ quan chức năng khảo sát, đánh giá đề xuất để kiểm soát và thắt chặt hình thức hoạt động này, như giám sát tất cả các app hoạt động cho vay, chức năng cụ thể của app, áp lãi suất trần,…Đồng thời, tăng cường các biện pháp xử lý hành chính thật nặng có tính răn đe cao. Các cơ quan cần khẩn trương ban hành hành lang pháp lý để kiểm soát hình thức cho vay này, bởi càng chậm càng để lại hậu quả nghiêm trọng.

Từ bài học của Trung Quốc, Hiện nay nhiều nước đã có hành lang pháp lý về cho vay ngang hàng. Chẳng hạn ở Tây Ban Nha, công ty cho vay ngang hàng phải có vốn tối thiểu, có kế hoạch giải quyết vụ việc khi phá sản; giới hạn về vốn đầu tư đối với nhà đầu tư cá nhân thông thường… Tại Malaysia, Ủy ban Chứng khoán quốc gia quản lý mô hình cho vay ngang hàng và đã ban hành một số quy định về trần lãi suất (18%/năm) cũng như mức vốn tối thiểu khi muốn thành lập công ty cho vay ngang hàng.