Mắm tép ở làng Đình Trung (Hà Yên, Hà Trung, Thanh Hóa) thời xưa là một trong những đặc sản tiến vua nức tiếng khắp các vùng miền. Làm nên loại mắm có hương vị mắm thơm ngon, mùi vị đặc trưng thì nguyên liệu chính là loại tép riu chỉ có ở vùng nước nhiều rong rêu.
Từ bao đời nay, người dân xã Hà Yên đã gắn bó với nghề đánh tép riu trên khắp các con sông Hoạt, sông Tam Điệp, các con kênh quanh vùng và vùng đồng chiêm trũng… Đây chính là con tép làm nên thương hiệu mắm tép tiến vua nức tiếng gần xa.
Mỗi ngày có tới gần trăm người đi đánh tép. Chỉ tính riêng thôn 3, Đình Trung đã có khoảng 30 người sinh sống bằng nghề đánh tép. Công việc bắt tép đòi hỏi phải theo mùa, khi tép ngon và béo nhất. Thời gian này, tháng 11-12 âm lịch hàng năm là cả làng ra đồng đánh tép.
 |
| Con tép ngon và nhiều thường sống ở vùng rong rêu. |
Dụng cụ đánh tép là cái nhủn được làm thủ công bằng tre và nứa, được đẩy trong nước vợt tép. Ngoài ra còn có rổ để đãi, giỏ đựng tép… Con tép ngon và nhiều thường trú ở chỗ có nhiều rong rêu.
 |
| Đây là chiếc nhủn, dụng cụ để đánh tép. |
Bắt đầu một ngày làm việc, những phụ nữ thường đi từ rất sớm từ 5-6 giờ sáng. “Vợ chồng chị đi lúc 5h. Mỗi ngày đánh được khoản 4kg tép. Nghề này vất vả lắm, nắng mua, đông hè gì cũng phải đi. May là thu nhập khá nên quanh năm gắn bó với nghề kiếm sống nuôi con” – chị Trần Thị Oanh ở thôn 3, Đình Trung cho biết.
 |
| Một mẻ tép phải được đãi hàng tiếng đồng hồ để phân loại ốc và tép. |
Để đánh được 4kg tép, hàng ngày những người phụ nữ này phải ngâm mình trong nước từ 6-8 tiếng đồng hồ kể cả thời tiết mùa đông khắc nghiệt. Hai tay đẩy nhủn đi lòng vòng từ đoạn sông này sang đoạn khác khoảng 2 tiếng rồi đổ tép vừa đánh đó vào một cái rổ lớn, sau đó chao chao đãi đãi cho rác và bùn ra ngoài. Dưới đáy rổ sẽ còn lại rất nhiều ốc và tép. Người đánh tép tiếp đãi hàng tiếng đồng hồ để phân loại riêng tép và ốc.
| |
| Một mẻ tép phải được đãi hàng tiếng đồng hồ để phân loại ốc và tép. |
Những con tép mới đánh được đựng trong chiếc rỏ lớn, có màu xanh trong. Cách chế biến mắm tép cũng rất công phu. Những con tép phải rửa thật sạch, tươi xanh, để ráo nước rồi cho muối và thính (gạo rang nghiền nhỏ) rồi trộn đều vào tép theo tỉ lệ thích hợp để con tép không bị nát. Để góp phần làm nên lọ mắm tép thơm ngon thì tép phải được ủ trong vại bằng sành.
 |
| Những con tép riu xanh trong là công sức lao động vất vả cả ngày trời của người làm nghề đánh tép. |
Việc muối tép tùy vào mùa và thời gian muối xổi hoặc muối lâu. Chị Hiền (thôn 3 Đình Trung), người đã gắn bó với nghề làm mắm tép từ bao đời nay cho biết: “Tép ngon nhất là khoảng thời gian tháng 11-12. Lúc này con tép béo ngậy. Tùy thuộc vào thời gian muốn ăn nhanh hay lâu mà cho muối và thính phù hợp. Muối sổi thì 1 tháng sẽ được ăn. Mắm tép để càng lâu ăn càng ngon”.
Mắm tép ăn ngon nhất với cà muối xổi, thị ba chỉ luộc… Mắm tép Hà Yên vừa thơm ngon lại bổ dưỡng. Nhiều hộ gia đình đã sinh sống bằng nghề làm mắm, khách hàng chủ yếu là người dân trong vùng theo tính chất đặt hàng và những khách mua nhỏ lẻ. Được biết, ở Hà Yên có khoảng 20 cơ sở sản xuất mắm tép như gia đình chị Liên Lít, chị Huyền, chị Dung…
 |
| Vại tép thơm ngon trước khi được đóng vào chai, lọ. |
“Tháng 12 đang là mùa làm mắm tép. Khách đặt hàng chuẩn bị cho tết rất nhiều nhưng lượng tép bây giờ khan hiếm nên chúng tôi vẫn không thể đáp ứng hết các đơn đặt hàng” – Chị Liên, một hộ làm mắm kinh doanh thôn Đình Trung cho biết.
Mắm tép Hà Yên là một trong những đặc sản ngon nức tiếng xứ thanh. Nhu cầu thị trường ngày càng nhiều. Dù hiện nay, sản phẩm này bán ra thị trường đều được đựng vào chai, lọ nhưng không có nhãn mác, xuất xứ sản phẩm. Đây chính là khó khăn mà các hộ kinh doanh mặt hàng này chưa quan tâm xây dựng thương hiệu cho sản phẩm.
19 °C
27 °C
20 °C
