Nhiều hãng truyền thông đưa tin cho biết Mỹ đã yêu cầu Chính phủ Cuba cắt giảm 15 nhân viên tại Đại sứ quán nước này ở Washington. Sự kiện này diễn ra chưa đầy 1 tuần sau khi Mỹ cắt giảm nhân viên ngoại giao tại La Habana sau hàng loạt cáo buộc về những vụ tấn công bí ẩn nhằm vào các quan chức Mỹ ở Cuba.
 |
| Vũ khí phi sát thương LRAD của Hải quân Mỹ. |
Theo hãng tin AP, Mỹ sẽ yêu cầu Cuba rút 60% số nhân viên của họ ở Washington, trong khi tờ Miami Herald và hãng tin Reuters cho biết chính quyền Donald Trump sẽ yêu cầu Cuba phải giảm 2/3 nhân viên sứ quán.
Đánh đòn ngoại giao
Trước đó ngày 29/9, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố sẽ rút tất cả nhân viên ngoại giao không thiết yếu ra khỏi Cuba để đáp lại “các cuộc tấn công gây hại cho sức khỏe” đối với 21 nhà ngoại giao Mỹ ở La Habana. Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson khẳng định Washington vẫn duy trì quan hệ ngoại giao với La Habana dù số lượng nhân viên ngoại giao Mỹ tại đây được giảm thiểu.
Ông nói: “Cho đến khi Chính phủ Cuba có thể đảm bảo an toàn cho các nhà ngoại giao Mỹ tại Cuba, Đại sứ quán Mỹ sẽ giảm thiểu số lượng nhân viên để hạn chế đến mức thấp nhất số lượng những nhà ngoại giao có nguy cơ bị tổn hại về sức khỏe. Mọi công việc ngoại giao vẫn diễn ra như thường lệ”.
Trong nhiều tháng qua, bắt đầu từ cuối năm ngoái, các nhân viên ngoại giao Mỹ báo cáo họ gặp phải nhiều triệu chứng về sức khỏe, bao gồm mất thính giác, chóng mặt, bị các vấn đề về nhận thức và khó ngủ. Hiện các nhà điều tra chưa thể xác định nguyên nhân của những vấn đề sức khoẻ này hoặc ai là người chịu trách nhiệm.
Một quan chức Mỹ cấp cao nói với hãng tin CNN rằng ước tính có khoảng 50 vụ tấn công nhằm vào các nhà ngoại giao Mỹ. Giới chức Cuba cho biết các nhà điều tra Mỹ đã tới đảo quốc này tới 3 lần. Trong khi đó, Cục Điều tra Liên bang (FBI) cho đến nay vẫn chưa tìm thấy bất kỳ thiết bị khả nghi nào tại nhà riêng hay khách sạn mà các nhà ngoại giao đã lưu trú.
Canada hiện cũng đang cân nhắc xem liệu có phải các nhà ngoại giao nước này cũng là nạn nhân của các vụ tấn công tương tự hay không sau khi có nhiều nhà ngoại giao cùng gia đình tại La Habana có những triệu chứng sức khỏe tương tự.
 |
| Sóng siêu âm có thể dùng là vũ khí để tấn công con người. |
Cuba phủ nhận cáo buộc
Cho đến nay, Mỹ chưa chính thức cáo buộc Cuba đứng đằng sau các vụ tấn công này, nhưng Bộ Ngoại giao Mỹ đã trục xuất hai nhà ngoại giao Cuba vào tháng 5, sau lần đầu tiên có thông tin công khai về các cuộc tấn công này, với lý do cho rằng Cuba không bảo vệ được sự an toàn cho các nhà ngoại giao trên lãnh thổ Cuba.
Cuba phủ nhận việc can dự vào các vụ tấn công này và nói rằng đang hợp tác với cuộc điều tra của Mỹ. Ngoại trưởng Cuba Bruno Rodriguez Parrilla cho biết ông sẽ phản đối yêu cầu của Mỹ, điều mà ông cho là “thiếu công bằng, chưa từng diễn ra và không thể chấp nhận được”.
Tuy nhiên, nhà ngoại giao hàng đầu Cuba cũng tránh những tuyên bố hay lời đe dọa mang tính trả đũa: “Với những hành động có mục đích chính trị và thiếu hợp lý này, chính phủ Mỹ sẽ phải chịu trách nhiệm về sự tổn hại đã và đang diễn ra trong mối quan hệ song phương”.
Tờ Bussiness Insider dẫn lời giới chức Cuba phủ nhận liên quan tới vấn đề này, đồng thời khẳng định không bao giờ chấp nhận việc để lực lượng an ninh của mình tiến hành một cuộc tấn công bí mật. Trước đó chính phủ Cuba đưa ra một tuyên bố nhấn mạnh: “Cuba chưa bao giờ và sẽ không bao giờ chấp nhận để diễn ra trên lãnh thổ của mình bất kỳ hành động nào nhằm vào các nhà ngoại giao và gia đình họ, không hề có bất kỳ ngoại lệ nào”.
Một quan chức Mỹ đề nghị giấu tên cho biết những nhà ngoại giao Cuba, “những người không được chào đón”, bị chính quyền Mỹ yêu cầu phải rời đi trong vòng 7 ngày. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định yêu cầu của Washington không đồng nghĩa với “kết luận Cuba đứng đằng sau vụ việc”.
Trong khi đó, các nhà ngoại giao Mỹ dự kiến sẽ rời Cuba vào cuối tuần này, và Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đã trao cho phía Cuba danh sách những nhà ngoại giao Washington muốn trục xuất. Hoạt động cấp visa Mỹ tại La Habana đã bị đình chỉ trong khi giới chức Mỹ khuyến cáo người dân hạn chế tới quốc đảo này.
Bussiness Insider dẫn lời nhiều chuyên gia cho rằng trên thế giới khó có thể có những thiết bị tấn công sử dụng âm thanh đủ sức gây tổn hại cho sức khỏe. Ông Seth Horowitz, một nhà khoa học thần kinh, tác giả cuốn “Giác quan Vũ trụ: Thính giác Định hình Suy nghĩ”, viết: “Không có bất kỳ loại âm thanh nào có thể gây ra các triệu chứng này”. Ông lý giải rằng không có bất kỳ thiết bị nào phát ra những âm thanh mà tai thường không nghe thấy, hoặc không bị phát giác, có thể có những khả năng tương tự cái gọi là vũ khí sóng âm như vậy.
Cũng theo ông Horowitz, việc mỗi người lại nói rằng họ nghe thấy những âm thanh khác nhau, và triệu chứng của mỗi người cũng khác nhau càng khiến mọi chuyện trở nên phức tạp hơn. Ông Horowitz cho biết vũ khí sóng âm có tồn tại, song đều rất dễ bị phát hiện hoặc ngăn chặn, và hiện chưa có bất kỳ thiết bị nào có thể được che giấu một cách tinh vi như người ta đồn đoán.
Trong khi đó, chuyên gia về tâm thần và thính giác Joseph Pompei, từng làm việc cho Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nói: “Tổn thương hay chấn động não bộ là điều phi lý. Nếu có những thương tổn như vậy thì nạn nhân hẳn đã ở trong một môi trường với các thiết bị khuếch đại hay truyền phát sóng âm cực mạnh”.
Ông Toby Heys, Giám đốc trung tâm nghien cứu Công nghệ Tương lai thuộc Đại học Manchester Metropilitan, cho rằng các thiết bị sóng âm, hoạt động trên tần số âm thanh mà con người nghe thấy, có tồn tại và có thể gây tổn hại cho thính giác, song chỉ khi chúng được nhằm thẳng vào lỗ tai con người.
 |
| Sóng siêu âm có thể dùng là vũ khí để tấn công con người. |
Âm mưu ngầm chia rẽ?
Năm 2016, khi những người Mỹ ở La Habana bắt đầu đổ bệnh, trở thành nạn nhân của những vụ tấn công vô hình và kỳ lạ, các nhà điều tra bắt đầu đặt ra một nghi vấn quan trọng: Ai là kẻ có động cơ chia rẽ Mỹ và Cuba? Gần một năm sau, Mỹ vẫn chưa làm sáng tỏ được điều bí ẩn này. Tuy nhiên, bất kể chủ mưu là ai, thì âm mưu này dường như đã phát huy tác dụng.
Mỗi nước sẽ sớm có một sự xáo trộn trong các cơ quan ngoại giao đại diện tại thủ đô của nước kia, điều chưa từng xảy ra trong những năm gần đây. Mỹ, do lo ngại về sự an toàn của các nhà ngoại giao, sẽ chỉ để lại một số lượng nhân viên nhất định để đối phó các tình huống khẩn cấp. Còn Cuba, vốn bị yêu cầu rút 15 nhân viên ngoại giao, sẽ chỉ duy trì khoảng chục nhân viên tại Washington.
Đối với khoảng 2 triệu người Mỹ gốc Cuba và họ hàng của họ vẫn ở quê nhà, khoảng cách giữa hai nước bỗng trở nên xa xôi hơn nhiều so với 90 dặm hải lý chia cách hai bên. Thủ tục cấp thị thực sẽ bị tạm ngừng đối với 20.000 người Cuba xin định cư ở Mỹ, và hàng nghìn người xin thăm thân tại Mỹ mỗi năm. Carlos Sierra, một nhân viên 31 tuổi làm việc tại một nhà hàng ở La Habana, phàn nàn: “Điều duy nhất tôi có thể làm là chờ đợi”. Hy vọng của Sierra về một tấm thị thực đoàn tụ gia đình để có thể hội ngộ cha mẹ ở Mỹ dường như đã tiên tan.
Theo các quan chức trong chính quyền ông Trump, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson và các nhà lập pháp Mỹ khác đã tranh cãi rất nhiều về cách thức đối phó các vụ tấn công. Đã có một sự trừng phạt bất đắc dĩ đối với Cuba khi mà Mỹ còn chưa chính thức kết tội bất cứ ai. Mark Feierstein, cựu quan chức Nhà Trắng từng dẫn dắt cuộc "phá băng" với Cuba trong những năm cuối của chính quyên Obama, nhận định: “Đây là một quyết định chệch hướng. Rõ ràng đang có một số nhân tố ngoài kia muốn phá hoại mối quan hệ giữa hai nước, và không may thay, chúng đã thành công”.
Đối với Cuba, La Habana đã thể hiện đủ thiện ý khi cho phép Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) tiến hành điều tra trên mảnh đất của mình, điều lần đầu tiên xảy ra trong hơn 50 năm qua. Ngày 3/10, nhiều giờ sau khi Mỹ trục xuất các nhà ngoại giao Cuba, La Habana bắt đầu phản công.
Trong một bản tuyên bố dài đọc trước báo giới tại La Habana, Bộ trưởng Ngoại giao Bruno Rogriguez đã nêu chi tiết tất cả những điều mà đất nước ông đề xuất để hỗ trợ giới chức Cuba điều tra: Khai báo khẩn cấp các vụ tấn công, tiếp cận với những người Mỹ bị bệnh và các bác sĩ của họ, và những số liệu kỹ thuật về loại vũ khí có khả năng là hung khí.
Ông lập luận rằng nếu Cuba không được cung cấp thông tin, thì làm sao có thể kỳ vọng họ xử lý được tội ác này?. James Williams, chủ tịch nhóm luật sư Engage Cuba, đặt câu hỏi: “Nếu chúng ta không bao giờ tìm ra được chân tướng sự việc, mọi chuyện sẽ ra sao?".
