Thầy Mỵ Duy Thọ - Người thầy của đổi mới sáng tạo

Chân dung Nhà giáo Mỵ Duy Thọ.

Trong không khí của ngày tháng tri ân thầy cô dịp 20/11, tôi tình cờ đọc được bài báo “Chất thi nhân trong hồn thầy giáo Toán” viết về thầy giáo Mỵ Duy Thọ đăng trên Báo Giáo dục và Thời đại. Mọi cảm xúc trong tôi bỗng ùa về, cùng với kỷ niệm những tháng ngày chúng tôi được nghe thầy Mỵ Duy Thọ giảng dạy trên kênh VTV2 Ban Khoa giáo Đài Truyền hình Việt Nam.

Hồi đó, những năm giữa thập niên 2000, phong trào thi đua học tập diễn ra sôi nổi, khi mà hệ thống internet, máy tính gần như là thứ xa xỉ đối với những học sinh vùng quê chúng tôi, thì ngoài kiến thực bài giảng trên lớp của giáo viên hay những buổi học nâng cao tại nhà thầy cô thì có lẽ, các buổi trực tuyến được học với các thầy giảng dạy trên kênh VTV2 Ban Khoa giáo Đài Truyền hình Việt Nam là những quảng thời gian bổ ích nhất. Và tôi đã liên lạc với các cựu học sinh của Trường Chuyên Lam Sơn Thanh Hóa để được gặp thầy Mỵ Duy Thọ.

Người thầy của những kỷ niệm

Tôi gặp PGS.TS Trung tướng Đồng Đại Lộc, nguyên Giám đốc Công an tỉnh Thanh Hóa, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục cảnh sát, một trong những học trò đầu tiên của thầy giáo toán Mỵ Duy Thọ. Trung tướng hồ hởi chia sẻ: Năm 1975, lúc đó tôi vào học lớp 8 cũng là thời điểm đế quốc Mỹ đánh phá điên cuồng, ác liệt ra miền Bắc. Khối chuyên trường cấp 3 Lam sơn buộc phải sơ tán lên xã Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc một vùng quê bên cạnh Sông mã. Thầy trò chúng tôi dạy và học trong chiếc lán trại rất đơn sơ, vật liệu là tre nứa, xung quanh đắp lũy bằng đất sét. Khi chiến tranh kết thúc, khối chuyên chúng tôi trở về trường và được nhà trường liên hệ ở trọ trong nhà dân, ăn bếp tập thể tại Làng Quảng, Đông vệ.

Tôi còn nhớ vào đầu năm học lớp 9, trong lúc lớp nghỉ giải lao học môn toán của thầy, thầy gọi tôi và bạn Viên Đình Phúc đến gặp. Thầy hỏi chúng tôi ở trọ trong Làng Quảng có chặt chội không? Có góc học tập không? Một lúc sau, thầy cười rất vui, thầy nói thầy đang ở nhà bác Ngọc Ấn trong phố Hoàng Văn Thụ, nhà rộng, đất rộng, thầy muốn hai em thu xếp về ở cùng với thầy cho vui, cho gần trường. Và thế là, ba cái tên Phúc Lộc Thọ đã ở với nhau.

Thầy Mỵ Duy Thọ đứng đầu tiên bên phải, ảnh chụp năm 1973.

Trong lúc trò chuyện cùng Trung tướng Lộc, cảm xúc của tôi như lắng đọng tôi thấy mình của khoảng 20 năm trước từ những câu chuyện kể của Trung tướng. Tôi cũng gọi là thầy Thọ, dù người thầy tôi chưa được gặp trực tiếp, mới chỉ nghe thầy giảng trên ti vi. Tôi có năng khiếu về văn thơ, yêu địa lý, hồi học cấp 2 từng đạt giải học sinh giỏi Văn cấp huyện; Toán học và các môn tư nhiên tôi không chú tâm nhiều. Nhưng khi học lên cấp 3, tôi bắt đầu thích môn Toán và đầu tư thời gian cho môn Toán nhiều hơn. Và có thể nói, người “tiếp lửa” cho tôi say mê môn Toán chính là thầy Mỵ Duy Thọ và những giờ dạy trực tuyến của thầy Mỵ trên sóng VTV2. Những bài giảng, những buổi học nâng cao và cả những buổi dạy toán, giải toán trực tuyến trên kênh VTV2 của thầy Mỵ đã giúp tôi cải thiện năng lực tư duy, kiến thức Toán học của tôi nâng lên rõ rệt. Đến năm lớp 12, tôi đã tự tin chọn thi Đại học khối A và đậu đại học với số điểm tương đối cao.

Người thầy của sự đổi mới sáng tạo

Sau cuộc trò chuyện với Trung tướng Đồng Đại Lộc, tôi được Trung tướng đưa đến gặp Thầy Mỵ Duy Thọ theo lịch đã hẹn, trong một buổi sáng trời thu Hà Nội, trong những ngày rộn ràng chào mừng kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam. Đối với tôi, đó là một cảm xúc thật sự khó tả. Thầy đã già đi so với hình ảnh gần 20 năm trước tôi xem trên truyền hình, nhưng vẫn còn đó là ánh mắt thông minh, tác phong và sự chỉn chu đúng chất của một nhà giáo.

Giải thưởng Nhân tài Đất Việt với tác phẩm đánh công thức bằng Text Word (MyEQText) cho tác giả Mỵ Duy Thọ.

Vào thăm nhà thầy Thọ, tôi thực sự khâm phục và tự hào trước các “bảng vàng” thành tích, khen thưởng vinh danh thầy: Bảng ghi danh Nhân Tài Đất Việt năm 2007 trong lĩnh vực công nghệ thông tin, truyền thông của Hội Khuyến học Việt Nam chứng nhận; Giải thưởng Nhân tài Đất Việt với tác phẩm đánh công thức bằng Text Word (MyEQText) cho tác giả Mỵ Duy Thọ.

Thầy Thọ đưa tôi đọc mấy tờ báo tin học “Làm bạn với máy tính”, “Echíp” và thầy chia sẻ, thực tiễn soạn bài, soan giáo án trên giấy còn nhiều bất cập, nhất là việc cập nhật, bổ sung kiến thức là luôn cần thiết. Kể cả việc mới soạn giáo án xong nhưng sau một vài buổi giảng dạy, cần bổ sung thêm kiến thức để phục vụ cho giảng dạy sau thì rất khó. Chính vì thế, thầy mong muốn được thực hiện việc soạn bài trên máy tính. Nhưng quá trình soạn bài trên máy tính, thầy thấy khó khăn nhất, có lẽ khó khăn chung cho các nhà giáo là viết công thức Toán học trên máy tính.

Theo Thầy, để chèn một công thức Toán học vào Word thường sử dụng công cụ Equation Editor. Tuy nhiên, việc soạn thảo và chèn mất rất nhiều thời gian, làm chậm quá trình soạn thảo kể cả đối với người thuần thục. Mỗi lúc cần sửa chữa hay đồng bộ theo các text trong Word càng khó khăn. Thầy tìm mãi các nơi mà không thấy có các phần mềm viết công thức mong muốn. Tìm hiểu kỹ trong word thầy nảy ra tia hy vọng là có cách hình thành việc viết công thức được trong Word và thầy đã dày công học hỏi tin học và xây dựng nên phần mềm MyEqText này. Ban đầu thầy đặt tên là phần mềm MyEQTeacher, khi thầy đã viết trong thời gian 4 năm, với 5 lần viết xong nhưng thầy chưa ưng nên lại phải viết lại. Đến lần thứ 6 mới cơ bản mới yên tâm. Sau này thầy còn một chút vướng bận luyến tiếc, đó là việc các giáo viên cấp 1, cấp 2 viết hàng cộng trừ nhân theo cột hay bị lệch, thầy chưa kịp làm trong phần mềm này, vì đã tung đi khắp nơi cho mọi người dùng miễn phí qua mạng rồi.

Thầy cho biết: Khi có phần mềm MyEQText thì việc soạn bài nhanh lắm, nhàn hơn cho các giáo viên. Nhiều sinh viên soạn luận văn, luận án thấy rất thích. Đối với thầy, đây là sản phẩm tinh thần mà thầy quý nhất trong đời, vì nó giúp ích được cho nhiều người. Bốn năm đó thầy gần như không đi đâu, thầy ấp ủ và thực hiện. Việc viết phần mềm chỉ mong từng lệnh chạy đúng, viết sai một dấu phẩy thôi là máy không chạy lại lo xét lại từng hàng.

Lướt qua qua các báo tin học, tôi thấy nhiều mỹ từ ca ngợi hết lời phần mềm này: “MyEqText có nhiều ưu điểm nổi trội mà một số phần mềm cùng chức năng ngay cả công cụ MS Equation 3.0 có sẵn cũng không so kịp. Với MyEqText bạn có thể soạn thảo các công thức toán học, lấy các ký tự đặc biệt (Symbol) hoàn toàn đơn giản và nhanh chóng như khi soạn thảo văn bản dạng text thông thường. Mặt khác công thức tạo ra lại luôn đồng bộ với các text khác, cùng định dạng một lúc với các text khác như kiểu chữ, nghiêng, đậm, tô màu vv . Thậm chí với MyEqText, bạn còn có thể đồng thời vừa soạn thảo công thức toán học vừa cho ra kết quả tính toán; hỗ trợ trực tiếp các phép toán từ đơn giản đến phức tạp, kể cả giải hệ phương trình.

Tôi bất giác nghĩ đến câu nói của Thủ tướng Phạm Minh Chính nhân dịp Ngày hội Đổi mới sáng tạo Việt Nam diễn ra tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Khu Công nghệ cao Hòa Lạc: "Đổi mới sáng tạo là một quá trình không ngừng nghỉ, không giới hạn, phải luôn bắt kịp đến cùng. Việt Nam cần vươn lên trong quá trình đổi mới sáng tạo của thế giới, nhân loại hiện nay"

Tôi nhận thấy rằng, đất nước cần đi tắt đón đầu, cần vươn mình thì mỗi một người dân cũng phải thay đổi, vươn mình đứng dậy. Trong công tác giáo dục lại cần vươn mình mạnh mẽ hơn, đi trước đón đầu hơn. Để làm được điều đó, cần nhiều, thật nhiều những nhà giáo như thầy Thọ và nhiều nhà giáo khác, thay đổi vì bản thân, thay đổi một lĩnh vực, góp sức vào sự vươn mình của dân tộc.

Chất thi nhân trong hồn thầy giáo Toán

Thầy Mỵ Duy Thọ sinh 1947, tuổi Đinh Hợi, người làng Si, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ngày bé thầy yêu sinh vật học và vật lý, khi vào trường đại học vì điểm môn toán cao và hay có tên trên báo Toán học và Tuổi trẻ và có giải trên báo nên thầy được phân vào khoa toán và thầy bén duyên với toán từ đó. Thầy là một trong những sinh viên xuất sắc nhất của khoa Toán ĐHSP Vinh khóa 9 và là một trong những giáo viên đầu tiên dạy các lớp chuyên Toán của tỉnh Thanh Hóa. Thầy được học sinh và đồng nghiệp nhớ đến không chỉ bởi kiến thức uyên thâm về môn Toán, mà còn ở khả năng khác như thơ, tin học, một người thầy tài ba, nghĩa tình và nhân ái.

Một số tập thơ của Nhà giáo Mỵ Duy Thọ đã được xuất bản.

Tôi xem kỹ bài viết trên báo Giáo dục và Thời đại càng thấy yêu quý thầy Thọ hơn ở một mặt khác. Khi được gặp thầy, khi được thầy tặng mấy tập thơ của NXB Văn học, NXB Hội nhà văn làm tôi càng bất ngờ. Thầy đã xuất bản 7 tập thơ trong đó tôi thích nhất các tập thơ thiếu nhi đã xuất bản và đang còn bản thảo của thầy

Thỏa mãn sự tò mò của tôi, thầy đọc bài thơ được thầy sáng tác từ năm 1968

Sao ơi! Toán cũng đầy tình như Thơ

Liềm trăng cắt cỏ vườn sau

Tiếng con chim hót tận đâu rừng ngoài

Sao Hôm như ánh mắt ai

Nhìm qua khe cửa song cài lưa thưa.

Sao ơi có phải đòi thơ

Hẹn sao lát nữa đang giờ Nhập Môn.(*)

Xôn xao ánh mắt đường tròn

Ngược dòng toạ độ parabol uốn mình.

Con đường quỹ tích xinh xinh

Sao ơi! Toán cũng đầy tình như Thơ!

(*) : Nhập Môn là môn học chuẩn bị kiến thức cho toán học cao cấp và hiện đại

Cảm ơn bài “Chất thi nhân trong hồn thầy giáo toán” viết về Thầy Mỵ Duy Thọ trên Báo Giáo dục và Thời đại, cảm ơn Thầy đã cho tôi những cảm xúc để viết bài báo này trong những ngày Nhà Giáo Việt Nam để chúng tôi được nhớ về những người thầy kính yêu.

Trong tâm trí tôi như vang lên giai điệu của ca khúc Người Thầy của nhạc sĩ Nguyễn Nhất Huy như dẫn dắt tôi về với ký ức tuổi học trò, với những kỷ niệm đẹp đẽ nhất trong đời. Giai điệu bài hát khiến tôi khắc ghi công ơn những thầy giáo, cô giáo của mình, những người đã chắp cánh ước mơ cho lớp lớp học trò chúng tôi hiện thực hóa những bến bờ khát vọng...

Nguyễn Tuấn