Thạch mộc trăm triệu năm tuổi trên núi Chư A Thai

Thủ tướng Chính phủ dự lễ kỷ niệm 90 năm thành lập tỉnh Gia Lai

Thủ tướng Phạm Minh Chính làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Lai

Gia Lai: Triển lãm thương mại và giới thiệu sản phẩm OCOP khu vực Tây Nguyên – Gia Lai

Gia Lai: Nhiều hoạt động chào mừng 47 năm ngày giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước

Công bố Tuần lễ các sự kiện chào mừng 90 năm ngày thành lập tỉnh Gia Lai

Hàng trăm triệu năm trước khi chưa có dấu chân của loài người, khu rừng rậm tại núi Chư A Thai thuộc huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai ngày nay đã bị vùi lấp dưới bùn đất do các kiến tạo địa chất, trải qua thời gian dài những cây gỗ đã trở thành đá.

Gỗ hóa thạch có mặt khắp quả núi

Cách trung tâm tỉnh Gia Lai hơn 70 km về hướng Đông Nam, xã Chư A Thai thuộc huyện Phú Thiện nằm sát bên núi Chư A Thai. Ngọn núi này là nơi duy nhất ở Gia Lai tìm thấy gỗ hóa thạch.

Gỗ hóa thạch hay còn gọi là gỗ hóa đá, gỗ đá. Chúng là những cây gỗ tự nhiên từ hàng trăm triệu năm trước bị chôn vùi trong bùn đất. Sau đó, những khoáng chất trong lòng đất đã tôi luyện chúng thành đá. Trải qua hàng triệu năm với các hoạt động địa chất, lớp vỏ trái đất bị phong hóa, bào mòn khiến những cây gỗ hóa thạch bắt đầu trồi lên mặt đất và được con người tìm thấy.

Theo những người chơi đá giới thiệu, chúng tôi tìm về làng Dlâm (xã Chư A Thai), nơi có nhiều người đi đào gỗ hóa thạch nhất. Nhiều năm trước, khi người dân làng Dlâm làm nương, họ phát hiện ra những cục đá có hình dạng như thân gỗ, có màu xanh như ngọc, nên đào mang về nhà trưng cho đẹp. Lời đồn về khu rừng hóa đá, hóa ngọc cứ thế được truyền tai nhau xa mãi, từ đây nhiều dân chơi đá liền tìm tới. họ mua lại những cục đá, hòn ngọc đá với giá cao để về làm cảnh, chế tác ra nhiều hình thù đẹp mắt.

Theo anh Lê, một người gắn bó với nghề này cả chục năm trời cho hay: “Có những cây đá được bán với giá vài trăm triệu, có gốc được hét giá lên đến cả tỉ đồng tùy theo màu sắc và các thớ vân gỗ. Cũng từ đây, những ngôi làng ngay dưới chân núi Chư A Thai bắt đầu một nghề mới, nghề săn gỗ đá và buôn bán đá”.

Theo một thợ chế tác làm tại cơ sở của anh Lê cho biết, nghề đào gỗ hóa thạch của người dân ở đây rộ lên từ hơn 20 năm trước. Ngày ấy người dân chỉ cần ra vườn là thấy những tảng đá giống thân cây. Có người đào móng xây nhà cũng tìm thấy gỗ đá. Khi biết thứ đá này có giá trị, nhiều thương lái kéo đến thu mua rầm rộ.

“Hồi đó họ mua theo từng thân gỗ lớn. Giá cao nhất là gỗ hóa ngọc. Những thân cây càng lớn, vân càng đẹp thì càng có giá trị. Những loại nhỏ thì thương lái mua xô, mỗi ký như vậy có giá dao động từ 3.000 - 5.000 đồng. Có người chỉ bán một thân cây với giá cả tỉ bạc rồi đổi đời. Cũng có người bán cả ruộng vườn để đi tìm gỗ đá, sau khi đổi đời họ liền rời đi nơi khác. Người dân địa phương và các tỉnh lân cận nghe tiếng cũng tìm về đào bới, lùng sục. Đến giờ, ở cái núi Chư A Thai này gỗ hóa thạch đã hiếm lắm rồi. May lắm thì còn những khúc gỗ nằm sâu dưới lòng đất”, người thợ đá chia sẻ.

Theo Giáo sư Trịnh Dánh (nguyên Giám đốc Viện Bảo tàng địa chất) cho hay: “Gỗ hóa thạch ở Chư A Thai có niên đại từ 120 đến 125 triệu năm trước. Trước đây, Chư A Thai là một rừng nguyên sinh. Trong quá trình hoạt động địa chất, cả cánh rừng bị nhấn chìm trong bùn đất . Sau đó, phần hữu cơ của gỗ bị phân hủy. Sau nhiều triệu năm gỗ hóa thạch được hình thành”.

Miếng mồi ngon cho dân đào gỗ đá

“Khi mùa mưa đến, những lớp đất mặt trên núi bị cuốn trôi, dấu vết gỗ hóa thạch bắt đầu lộ ra, người dân liền rủ nhau lên núi. Họ đi từng nhóm, cơm đùm gạo bới, dựng lán ở cả tháng trên núi. Khi nào đào được những cây gỗ lớn họ mới gọi xe lên kéo về”, anh Lê (39 tuổi ở gần làng Dlâm) một người có tay nghề cao trong chế tác “Thạch mộc” nhớ lại khung cảnh của hàng chục năm trước.

Theo anh Lê, cái nghề tìm gỗ hóa thạch này cũng “hên xui” thôi. Có khi cả tuần đào tìm không thấy nhưng nếu gặp may thì mỗi hố cũng kiếm được vài tạ đá. Còn như tìm được những khối còn nguyên dạng cây hoặc gốc rễ thì trúng đậm. Những năm ấy, thấy người dân thi nhau đi đào đá, anh Lê cũng vài lần vác xà beng lên núi tìm vận may. Nhưng sau nhiều ngày đào bới chẳng kiếm được khúc gỗ nào anh đành trở về tay trắng.

Anh Lê chia sẻ “cách đây 5 năm, có người đàn ông tên Dũng không biết từ đâu đến lùng đá. Lúc phát hiện cây đá lớn, ông này phải thuê người lên núi đào cả tháng mới xong. Đến khi đem đá về nghe đâu bán được gần tỉ bạc. Thỉnh thoảng có vài nhóm cũng kiếm được những khối đá lớn có giá trị đến vài trăm triệu đồng, rồi xây nhà mua xe.

“Giới đi săn đá thường mang theo cuốc và xà beng, khi phát hiện những mảnh vụn của hóa thạch to bằng ngón tay, họ cứ lần theo dấu vết đó để tìm đào. Họ đào lở cả núi. Đôi khi họ đào những hố sâu đến 20 m. 4 năm trước có người lên núi tìm đá. Lúc đào sâu vào bất ngờ khối đá đổ sập chôn luôn cả người trên núi. Có những nhóm đào được những khối đá lớn, khi mang về thì bị chính quyền địa phương đến lập biên bản, thu giữ tang vật, vậy là thành công cốc. Sau này, giới săn đá thường lén lút lên núi chứ không rầm rộ như trước nữa”, anh Lê cho hay.

Sau nhiều năm gỗ hóa đá ở núi Chư A Thai bị khai thác ồ ạt, gần như cạn kiệt. Dọc quốc lộ 25 đường giao thương giữa tỉnh Gia Lai với Phú Yên đoạn đi qua đầu huyện Phú Thiện cách đó vài ki lô mét, nhan nhản những cửa hàng bán gỗ hóa thạch. Những khối gỗ hóa thạch nhỏ từ 1 - 3 kg có giá từ 500.000 đến vài triệu đồng. Những khối trung bình nặng vài tạ có giá đến vài trăm triệu đồng. Cũng có những cây đá lớn, hóa ngọc được hét với giá cả tỉ đồng.

Theo một chủ tiệm chuyên buôn bán, chế tác gỗ hóa thạch ở xã Chư A Thai, cho hay “hiện tiệm của anh thu mua tất cả các loại gỗ hóa thạch rồi chế tác và bán lại với giá cao. Trong tiệm của anh còn lưu giữ một gốc cây hóa thạch đường kính 0,6 m, cao 1,5 m. Cây đá này được anh Sơn rao bán với giá 250 triệu đồng”.

Khu rừng gỗ hóa đá trăm triệu năm đang chảy máu

Trao đổi với PV ông Phùng Chung Toàn, Chủ tịch UBND xã Chư A Thai, cho biết: “Khi người dân phát hiện ra gỗ hóa thạch vào khoảng năm 1998 cũng là lúc nghề săn đá phát triển. Lúc bấy giờ tôi mới học cấp ba. Những buổi đi học về ngang qua núi Chư A Thai tôi hay gặp cảnh hàng chục người mang lỉnh kỉnh vật dụng, nhu yếu phẩm lên núi tìm gỗ hóa đá. Lúc bấy giờ trung tâm huyện thì ở xa không quản lý được việc người dân khai thác đá. Và có thể cũng chưa có một nghiên cứu nào liên quan đến gỗ hóa thạch nên những khoáng sản quý hiếm này cứ bị người dân lên đào đem về bán. Rộ nhất là những năm 2005 - 2006. Bây giờ gỗ hóa thạch lộ thiên gần như không còn nữa”.

Ông Toàn cho biết thêm: “Vì đây là khoáng sản quý hiếm cần được bảo vệ, nên địa phương đang duy trì lệnh nghiêm cấm, đồng thời cho cán bộ liên tục tuần tra các khu vực gần chân núi Chư A Thai để bảo vệ tài nguyên này”.

Cùng với đó, chính quyền địa phương thường xuyên tuyên truyền, nghiêm cấm và xử lý nhiều trường hợp khai thác gỗ hóa thạch. Tuy nhiên, trong hơn 20 năm qua nguồn tài nguyên này đã bị khai thác đến cạn kiệt. Qua đây, ông Toàn cũng cảnh báo, vì gỗ hóa thạch ở Chư A Thai đã có tiếng nên có nhiều người đem gỗ hóa thạch ở nơi khác trà trộn để bán được giá cao để trục lợi.

Theo Giáo sư Trịnh Dánh, nguyên Giám đốc Viện Bảo tàng địa chất, cho biết: “Chúng tôi đã kiến nghị rất nhiều lần về việc bảo vệ gỗ hóa thạch. Khi còn chưa nghỉ hưu, tôi có làm đề án bảo vệ các di sản địa chất, trong đó có gỗ hóa thạch của Chư A Thai. Tôi đã kiến nghị các ngành chức năng cần phải bảo vệ, giữ nguyên trạng núi Chư A Thai để làm bảo tàng thiên nhiên. Số gỗ hóa thạch từ xưa đã nằm như thế nào thì bây giờ phải giữ nguyên như thế. Sau này có thể biến ngọn núi này thành công viên phục vụ du lịch, tham quan. Thế nhưng nguồn gỗ hóa thạch trên núi Chư A Thai bây giờ đã bị khai thác đến cùng kiệt”.

Theo như Giáo sư Dánh tất cả mọi người yêu gỗ hóa thạch, yêu nơi này đều mong muốn nơi đây sớm trở tahnhf Công viên địa chất toàn cầu để được đầu tư, được bảo tồn và gìn giữ.

Sau đây là một số hình ảnh PV Pháp luật Plus ghi nhận:

Những cành nhánh của thân cây nhỏ đã hóa đá được cưa ra và người thợ mài tạo nên những tác phẩm từ đá.

Gỗ hóa thạch hay còn gọi là thạch mộc đã được thiên nhiên kiến tạo từ hằng trăm triệu năm trước, đây không những là những tác phẩm thiên nhiên mà còn là tài nguyên có giá trị. Những nhà khoa học, nhà quản lý mong muốn những nhà quản lý ở địa phương phải biết quản lý, tạo ra giá trị cho chính nơi này.