Tạo sự chủ động linh hoạt hơn trong quản lý, quyết toán ngân sách nhà nước

Tạo sự chủ động linh hoạt hơn trong quản lý, quyết toán ngân sách nhà nước. (Ảnh minh họa)

Nhằm cụ thể hóa các nội dung Quốc hội giao Chính phủ quy định chi tiết, kịp thời cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Dự thảo cũng được kỳ vọng sẽ giải quyết các vấn đề thực tiễn và bối cảnh phát triển mới, tạo sự chủ động, linh hoạt hơn cho các cấp, ngành, địa phương trong quản lý NSNN.

Theo Bộ Tài chính, việc ban hành Nghị định này không chỉ đáp ứng các yêu cầu về mặt pháp lý mà còn hướng tới việc tháo gỡ kịp thời các vướng mắc phát sinh khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đặc biệt là trong việc xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Dự thảo Nghị định dự kiến sẽ áp dụng đối với các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; các đơn vị sự nghiệp công lập; cùng các tổ chức và cá nhân có liên quan đến NSNN.

Dự thảo Nghị định tập trung vào việc sửa đổi, hoàn thiện các quy định hiện hành và bổ sung những nội dung mới nhằm tăng cường hiệu quả quản lý, điều hành ngân sách.

Dự thảo đề xuất điều chỉnh cách xác định bội chi ngân sách trung ương (NSTW) và bội chi ngân sách địa phương (NSĐP) cấp tỉnh, nhấn mạnh vào việc loại trừ khoản trả nợ gốc và vay. Đặc biệt, NSĐP cấp tỉnh được phép bội chi khi đáp ứng các điều kiện chặt chẽ: được Quốc hội quyết định trong dự toán hằng năm, chỉ sử dụng để đầu tư các dự án thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn đã được Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tỉnh quyết định, và không phát sinh nợ quá hạn tính đến ngày 31 tháng 3 năm hiện hành.

Về tổ chức chi NSNN, dự thảo điều chỉnh quy trình, theo đó Thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách sẽ lập đề nghị chi gửi Kho bạc Nhà nước để thanh toán hoặc tạm ứng. Kho bạc Nhà nước sẽ kiểm tra hồ sơ và đối chiếu với dự toán để thực hiện thanh toán trực tiếp cho người thụ hưởng.

Bổ sung thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh và Chính phủ

Một trong những điểm mới đáng chú ý là việc bổ sung thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh trong việc quyết định chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách địa phương, kèm theo các nguyên tắc cụ thể để HĐND cấp tỉnh thực hiện thẩm quyền này.

Dự thảo cũng quy định rõ thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ trong việc giao dự toán thu, chi ngân sách cho từng Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ương, và nhiệm vụ thu, chi, bội chi, vay, mức bổ sung từ NSTW cho từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Đồng thời, Bộ Tài chính sẽ có thẩm quyền giao chi tiết nhiệm vụ thu, chi NSNN theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ và để thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý ngành.

Ngoài ra, dự thảo bổ sung quy định về trình tự, thủ tục phân bổ vốn cho các chương trình, nhiệm vụ, dự án ngoài kế hoạch đầu tư công trung hạn từ nguồn dự phòng ngân sách, nguồn tăng thu so với dự toán, và dự toán còn lại của cấp ngân sách. Việc quản lý các nguồn tài trợ, đóng góp tự nguyện thuộc nguồn NSNN cũng được quy định mới, với các nguyên tắc và quy trình tiếp nhận, quản lý, sử dụng rõ ràng.

Để tinh gọn và cập nhật các quy định, dự thảo đề xuất bỏ các quy định liên quan đến số kiểm tra và Kế hoạch tài chính - NSNN 03 năm. Các quy định về khoản phí do cơ quan nhà nước thu nộp NSNN được khấu trừ chi phí hoạt động, các nguyên tắc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và quan hệ giữa các cấp ngân sách trong thời kỳ ổn định ngân sách, tổng mức hỗ trợ vốn đầu tư phát triển hằng năm của NSTW cho NSĐP tối đa không vượt quá 30% tổng chi đầu tư xây dựng cơ bản của NSTW, và thẩm định của cơ quan tài chính các cấp (thay bằng kiểm tra, tổng hợp quyết toán NSNN đơn vị dự toán cấp I) cũng sẽ được loại bỏ.

Phân cấp, phân quyền trong quản lý NSNN

Dự thảo đặc biệt chú trọng đến việc tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý NSNN. Các quy định cụ thể về trình tự, thủ tục điều chỉnh nhiệm vụ thu, chi trong quá trình chấp hành NSNN được làm rõ.

Điều chỉnh dự toán thu, chi: Trong trường hợp điều chỉnh dự toán thu, chi của các Bộ, cơ quan trung ương và một số tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nhưng không làm tăng tổng mức vay, bội chi NSNN, Bộ Tài chính sẽ chủ trì xây dựng phương án trình Chính phủ quyết định. Đối với NSĐP, cơ quan tài chính địa phương sẽ chủ trì xây dựng phương án trình UBND cùng cấp quyết định.

Ứng trước dự toán ngân sách năm sau: Quy định rõ thẩm quyền của Chính phủ (trên cơ sở đề nghị của Bộ Tài chính) đối với NSTW, và của UBND cấp tỉnh, UBND cấp xã đối với ngân sách cấp mình.

Sử dụng tăng thu, dự toán còn lại: Bộ Tài chính chủ trì xây dựng phương án cho NSTW, và cơ quan tài chính địa phương chủ trì xây dựng phương án cho NSĐP, trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Thưởng vượt dự toán thu: Bộ Tài chính tổng hợp, xác định số tăng thu và mức thưởng dự kiến, trình Chính phủ quyết định. Sau đó, UBND cấp tỉnh sẽ báo cáo HĐND cùng cấp quyết định phương án sử dụng số được thưởng vượt thu.

Dự thảo Nghị định được kỳ vọng sẽ tạo ra một khuôn khổ pháp lý linh hoạt và hiệu quả hơn cho việc quản lý NSNN, góp phần thúc đẩy sự chủ động của các cấp chính quyền và nâng cao trách nhiệm giải trình trong sử dụng ngân sách công. Các ý kiến đóng góp từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan sẽ là cơ sở quan trọng để Bộ Tài chính hoàn thiện dự thảo trước khi trình Chính phủ ban hành.