Sống chậm ở làng chài cổ bên vịnh Lan Hạ

Làng quê Bắc bộ hồn hậu giữa trùng khơi

Chỉ chưa đầy một giờ trên cano, qua vịnh Lan Hạ đẹp như tranh, chúng tôi đã đặt chân đến làng cổ Việt Hải (huyện đảo Cát Bà, Hải Phòng)… Từ bến tàu có dịch vụ xe điện để di chuyển tới trung tâm của làng Việt Hải, với khoảng cách tầm 3km. Qua ba đoạn dốc núi, có chỗ đi dưới những tán cây rừng, có chỗ đi qua hang vòm mát lạnh, làng Việt Hải hiện ra lọt thỏm giữa biển khơi, được bao bọc bốn bề là những cánh rừng già và núi đá vôi cao chót vót như hàng trăm kim tự tháp xanh bao bọc bốn xung quanh.

Với du khách ưa thích mạo hiểm có thể băng rừng nguyên sinh, xuyên Vườn quốc gia Cát Bà, theo con đường mòn cheo leo qua nhiều dốc đá. Từ cầu tàu đi vào, có hai con đường vào đảo. Theo người dân ở đây, lối rẽ xuyên qua núi là con đường do thiên nhiên tạo ra, hình thành từ lâu lắm rồi. Bao thế hệ đã đi bằng con đường đó, cung đường này tạo cảm giác như bước vào rừng cổ tích. Không khí mát rượi, rễ đa, cành đa phủ bóng hai bên đường khiến cảnh quan huyền diệu hơn. Tuy nhiên, cứ đến mùa mưa bão, nước biển dâng, lối đi bị nước dâng bịt kín. Để thuận lợi cho người dân trong xã đi lại, huyện Cát Hải và thành phố Hải Phòng đã xây dựng thêm một con đường men theo núi.

Làng Việt Hải nằm ở phía Đông của huyện Cát Hải gồm 87 hộ với 295 nhân khẩu 15.000m2. Là một đảo nhỏ, chính vì vậy, không gian làng Việt Hải càng thêm yên bình, hoang sơ và sạch đẹp. Trước mắt chúng tôi là một không gian nguyên sơ, thanh bình và hiền hậu. Nơi đây những cổng, cửa nhà không khóa, xe đạp, xe máy người dân có thể tự mượn lấy đi rồi trả lại chỗ cũ. Bạn có thể ghé qua bất cứ ngôi nhà nào và trò chuyện như một người làng đi xa về. Điều đặc biệt ở nơi này, đó là dẫu ở giữa trùng khơi, nhưng ngôi làng với những nếp nhà cổ “nhà tranh, vách đất” nguyên bản một làng quê Bắc bộ xưa…

Xã Việt Hải có 87 hộ dân với 292 nhân khẩu.

So với nhiều làng chài khác, làng chài Việt Hải có diện tích nhỏ hơn. Tuy nhiên, nơi đây sở hữu hệ sinh thái rất phong phú bao gồm cả núi non, rừng biển. Bởi nằm sâu trong vườn Quốc gia Cát Bà, làng chài Việt Hải cũng được biết tới với đặc thù “đảo trong đảo”…

Theo người dân địa phương, làng chài Việt Hải được gọi là làng cổ vì đã có bề dày lịch sử khoảng hơn 100 năm. Trước đây, khi những ngư dân đi đánh cá trên vịnh Lan Hạ gặp phải bão lớn nên lánh vào làng chài trú nạn và bất ngờ phát hiện ra nguồn nước ngọt. Họ đã định cư luôn tại đây và từ đó, làng chài cổ Việt Hải dần dần được xây dựng, hình thành.

Tại làng chài Việt Hải, khung cảnh thiên nhiên hiện lên như một bức tranh sơn thủy hữu tình. Nơi đây vẫn còn có những ngôi nhà được lợp từ mái rạ, vách nhà được xây dựng bằng đất hay gỗ và những căn bếp nấu bằng củi, những cánh đồng cỏ thênh thang, những giếng nước ngọt trong vắt…

Ngày trước, người dân làng Việt Hải chủ yếu làm nghề chài lưới và nông nghiệp. Khoảng 10 năm trở lại đây, khi làng Việt Hải bắt đầu có điện và du lịch dần phát triển, các hộ chuyển sang làm dịch vụ Homestay, hoặc làm hướng dẫn viên, kinh doanh xe điện đưa đón khách du lịch. Nhờ thế, cuộc sống của người dân cũng có nhiều thay đổi, thu nhập ổn định hơn trước. Làng tuy có diện tích nhỏ nhưng nay hệ thống điện, đường, trường, trạm đầy đủ, khang trang…

Ở Việt Hải nhà không cần khóa cửa cũng không lo mất trộm. Nhà ai có việc thì cả làng đến giúp. Việt Hải gần như “sạch” hoàn toàn với tất cả các loại tệ nạn xã hội. Người dân ở ngôi làng nhỏ hoang sơ nằm giữa khu dự trữ sinh quyển thế giới, rừng Quốc gia Cát Bà vẫn sống hồn hậu như thế, như từ xưa.

Và làm du lịch từ chính cuộc sống dung dị hàng ngày

Và rồi, người Việt Hải cũng tỏ ra khá nhạy bén khi bắt tay làm du lịch. Làng quyết định cử một nhóm người về Hà Nội, vào tận TP HCM để học cách làm du lịch về áp dụng cho làng. Những chiếc xe đạp leo núi được mua tận trong phố Hải Phòng theo đò đưa về làng, phục vụ khách Tây đạp xe ngắm làng, leo núi. Cũng có vài người vừa làm ruộng vừa kiêm luôn dịch vụ tài xế xe ôm đưa khách đi tham quan làng.

Từ những buổi ban đầu, nhiều già làng, thanh niên trong làng tình nguyện đứng ra làm “hướng dẫn viên du lịch” cho khách, các già làng cũng đã chọn ra được gần chục chàng trai, cô gái địa phương gửi về Cát Bà để “cập nhật” tiếng Anh thông dụng. Người dân Việt Hải háo hức làm du lịch với ước mơ biến ngôi làng của mình thành một “đảo du lịch” riêng có…

Bà Nguyễn Ngọc Hà, Chủ tịch Hội Nông dân xã Việt Hải cho biết, khoảng 15 năm trở về trước, người dân xã Việt Hải chủ yếu làm ruộng, chăn nuôi gia súc, gia cầm. Cuộc sống vô cùng khó khăn. Ngày nay, cùng với thành quả của quá trình xây dựng nông thôn mới, du lịch đã có điểm tựa để phát triển. Nếu như năm 2015 trên địa bàn cũng chỉ có 1 cơ sở lưu trú (Homestay), lượng khách du lịch đến Việt Hải chỉ đạt khoảng hơn 9.000 lượt khách, thì đến nay, lượng khách du lịch đến Việt Hải đã tăng gần 10 lần. Từ năm 2019, thu nhập từ ngành du lịch chiếm khoảng 70 – 80% tổng thu nhập toàn xã.

Tại làng chài Việt Hải, khung cảnh thiên nhiên hiện lên như một bức tranh sơn thủy hữu tình.

Thời gian đầu, xã có 16 hộ kinh doanh dịch vụ và buôn bán nhỏ lẻ, làm ăn tự phát, manh mún, hiệu quả kinh tế không cao. Từ thực tế đó, Hội Nông dân xã đã triển khai mô hình “Câu lạc bộ (CLB) Nông dân làm du lịch”, mục tiêu là liên kết, hỗ trợ các thành viên trong hoạt động kinh doanh dịch vụ, cùng nhau xây dựng thương hiệu du lịch Cát Hải: chuyên nghiệp, mến khách, thân thiện với môi trường.

CLB cũng thường xuyên tổ chức và phát động Nhân dân trên địa bàn xã tham gia các hoạt động dọn vệ sinh, bảo vệ môi trường biển. 100% các thành viên CLB thực hiện tốt việc xử lý chất thải, không xảy ra tình trạng mất vệ sinh an toàn thực phẩm; kinh doanh văn minh, không có hiện tượng chèo kéo, chặt chém du khách. Nhiều hộ thành viên sau khi tham gia CLB, kinh doanh phát triển, đã mạnh dạn đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng dịch vụ, thêm những dịch vụ mới đáp ứng nhu cầu thị hiếu của du khách. Các thành viên CLB đã tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động tại địa phương với thu nhập trung bình từ 5 - 8 triệu đồng/tháng.

Đặc biệt, khi Lan Hạ được UNESCO vinh danh, những tuyến tàu của du khách từ Hạ Long ghé qua ngày càng đông. Tuy nhiên, theo bà Hà, dù lượng khách nước ngoài qua Việt Hải đông, nhưng họ ít lưu trú, mà chỉ đi trải nghiệm trong ngày, nên thu nhập của người dân ở đây chưa cao so với tiềm năng du lịch.

Làm sao để phát triển gìn giữ?

Đến Việt Hải, du khách có thể dạo bộ trên cánh đồng rộng trước làng hay đạp xe hoặc thuê xe điện men theo con đường từ bến thuyền chạy vòng quanh làng, hoặc thực hiện chuyến trekking xuyên rừng quốc gia Cát Bà... để cảm nhận hết được những giá trị của sự mộc mạc, thuần túy, tinh khiết của nơi này. Khi mỏi chân, khách phương xa có thể ngồi thư giãn bên suối cá massage chân…

Đặc biệt, ở Việt Hải hiện còn nhiều nhà dân giữ được nếp nhà truyền thống, cột gỗ, nấu bếp bằng củi… Và nữa, người dân ở đây còn duy trì được nghề nấu rượu theo phong cách truyền thống từ ngàn xưa của cha ông để lại.

Nhiều ngôi nhà trong Làng Việt Hải là nhà tranh tre, vách đất: rơm nhào với bùn đắp lên những ô nứa mắt cáo thành tường vách che mưa, ngăn gió… trên mái nhà lợp cỏ gianh qua thời gian và được nắng mưa chải chuốt thường xuyên trở nên phẳng phiu óng mượt sạch sẽ và yên bình... Những ngôi nhà tranh vách đất này là một hình ảnh điển hình của đồng bằng Bắc Bộ xưa đã trở nên xa ngái.

Chưa đầy một giờ trên cano, qua vịnh Lan Hạ đẹp như tranh, du khách đã đặt chân đến làng cổ Việt Hải.

Anh Tuấn - chủ một ngôi nhà cổ, sinh năm 1974 cho biết, khi anh sinh ra, đã ở trong ngôi nhà từ thời ông bà để lại. Gần đây, gia đình anh đã cải tạo lại cho sạch đẹp để du khách có thể ghé qua lưu trú cùng gia đình, hoặc chỉ là thăm thú nếp nhà xưa và lưu ảnh kỷ niệm.

Cùng đó, một số hộ dân trong làng đã phục dựng những ngôi nhà xưa theo nếp thuần nông để du khách ghé thăm, uống trà, hoặc ăn nhẹ trong những nếp nhà đơn sơ xưa…. Với khách nước ngoài đến làng Việt Hải có thể thử trải nghiệm nấu cơm bằng bếp củi, trồng rau, gặt lúa… Những năm gần đây, hoạt động du lịch tại làng chài Việt Hải đã được đầu tư phát triển hơn, cung cấp nhiều dịch vụ đa dạng cho du khách lựa chọn. Về lưu trú, du khách có thể lựa chọn nghỉ trong ngày hoặc qua đêm tại các nhà sàn, nhà gỗ, Homestay hoặc bungalow tùy theo nhu cầu.

Trong thời gian khám phá nơi đây, bên cạnh các hoạt động vui chơi thú vị, du khách còn bị thu hút bởi nền ẩm thực đa dạng, có nhiều món ăn ngon được chế biến từ hải sản tươi sống như nhum nướng mỡ hành, bề bề hấp, chả mực, cá song hấp xì dầu...Ngoài ghé thăm làng Việt Hải, du khách tới Cát Bà cũng có thể kết hợp trải nghiệm vịnh Lan Hạ, đi du thuyền, tham gia các hoạt động ngoài trời như chèo kayak, tắm và lặn biển, câu mực đêm...

Hiện nay, du lịch sinh thái tại đảo Cát Hải vẫn đang ở những bước đi đầu tiên. Tuy nhiên, người dân nơi đây cũng đã nhanh nhạy triển khai mô hình Homestay, nhà sàn, nhà gỗ... cho du khách nghỉ qua đêm. Những khu vực này được trang bị đầy đủ điện, nước, Internet, sóng điện thoại... để phục vụ nhu cầu của khách hàng. Điều đó cho thấy, chính người dân tại đây cũng đã nhận ra tiềm năng du lịch của quê hương mình và họ đã chủ động thu hút du khách, tạo nguồn thu cho địa phương từ tài nguyên của mình.

Với thế mạnh từ thiên nhiên, con người, đảo Việt Hải hoàn toàn có khả năng trở thành điểm đến nổi bật trên bản đồ du lịch sinh thái Việt Nam. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp khai thác du lịch cũng cần chú trọng bảo tồn sinh cảnh của đảo Việt Hải. Bởi du khách khi đến với Việt Hải, ngoài vẻ đẹp và những luyến lưu gợi nhớ những ngôi nhà Bắc bộ xưa, chính là sự hồn hậu, chân chất của con người giữa trùng khơi…