Mặc dù cây cao su được trồng 10 năm, nhưng đến nay phía công ty mới tiến hành triển khai ký hợp đồng góp đất với người dân.
Chậm làm hợp đồng với người dân
Theo tìm hiểu của phóng viên, thực hiện chủ trương trồng cây cao su, diện tích đất góp để trồng cao su từ những năm 2007 – 2008 tại Sơn La chiếm rất lớn tổng diện tích đất canh tác.
Làm việc với phóng viên, ông Lường Văn Hạnh, Phó Chủ tịch UBND xã Tông Lạnh, Thuận Châu cho biết, toàn xã có 425, 25ha diện tích trồng cây cao su, trong đó đã đưa vào khai thác 198,11ha.
Điều đáng nói, dù người dân góp đất với Công ty để trồng cao su từ năm 2007-2008, công ty hoàn toàn không có hợp đồng với người dân cho đến gần đây cuối năm 2018 đầu năm 2019 mới “rục rịch” thực hiện hợp đồng ký kết với bà con trước sự chứng nhận của UBND xã.
 |
| Ông Lường Văn Hạnh, Phó Chủ tịch UBND xã Tông Lạnh, Thuận Châu. |
Theo người dân, bắt đầu từ khoảng tháng 6/2018 người của Công ty cao su mới đi xuống một số bản, triệu tập các hộ ra nhà văn hóa thôn, đọc danh sách các hộ và “yêu cầu” các hộ ký 3 bản hợp đồng, sau đó hợp đồng sẽ được chuyển ra UBND xã chứng nhận.
Ở một số bản khác thuộc huyện Thuận Châu (Sơn La), Công ty thực hiện điều này trước và sau Tết âm lịch vừa qua. Như bản hợp đồng của anh Lò Văn Tiếp và chị Quàng Thị Phiển ở xã Bó Mười (Thuận Châu -Sơn La) mới được UBND xã sở tại chứng nhận vào ngày 24/01/2019. Ngoài ra còn rất nhiều hộ dân khác trên địa bàn huyện Thuận Châu chưa ký hợp đồng. Tuy nhiên, sau khi kí hợp đồng thì công ty lại giữ toàn bộ 3 bản hợp đồng của các hộ dân.
Ông Hồ Anh Đức – TGĐ Công ty Cao su Sơn La nói: “Vì ngày trước các hộ không rõ diện tích, không có sổ đỏ, hợp đồng thì phải cụ thể, chi tiết. Trước đây thống nhất trồng xong quay lại đo theo mật độ cây tính tạm thời diện tích, khi đó mới ký hợp đồng”.
 |
| Sau 10 năm trồng và chăm sóc đến nay nhiều diện tích trồng cây cao su ở Sơn La vẫn chưa cho thu hoạch. |
“Hiện nay còn nhiều hộ đã đo mà chưa có sổ thì công ty vẫn đang chờ đợi. Hợp đồng cũng ghi rõ diện tích và nói khi nào hoàn thiện sổ đỏ thì sẽ có giá trị hợp đồng. Phòng đăng ký đất đai của huyện giữ sổ, cả công ty và người dân không được cầm cố sổ đó. Hợp đồng cũng ghi rõ là không bên nào được phá hợp đồng”.
Lợi ích từ cây cao su chẳng đáng là bao?
Được biết, ban đầu bà con góp đất chỉ ghi vào danh sách, sau đó diện tích trồng cao su được cấp sổ đỏ theo Luật đất đai. Sau khi có sổ đỏ thì phía Công ty Cao su mới tiến hành ký kết hợp đồng với người dân. Và toàn bộ sổ đỏ được cấp hiện do Chi nhánh Văn phòng quản lý đất đai của Sở Tài nguyên và Môi trường ở các huyện nắm giữ, bảo quản.
Trao đổi với PV, ông Nguyễn Văn Thắng, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La cho biết: “Làm sổ đó nguồn gốc quá trình phức tạp, làm sớm thì năm 2010, hoặc 2012 nhưng nhớ không chính xác, khi bắt đầu góp đất trồng cao su có mấy loại đất, loại không có sổ, loại có sổ, loại có sổ nhưng không chính xác”.
 |
| Ông Nguyễn Văn Thắng, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La. |
“Nếu nguồn gốc quá trình sử dụng đủ điều kiện thì cấp, sau đó người dân làm hợp đồng với Công ty Cao su. Tuy nhiên, nhà có 3ha nhưng nói có 1ha, nên chỗ có bìa chỗ không. Từ khi trồng cao su đến nay không biết cấp bao nhiêu ha nhưng tất cả diện tích trồng cao su trên địa bàn huyện Thuận Châu đã được cấp sổ” – ông Thắng nói.
Do người dân không được tiếp cận với hợp đồng, họ hoàn toàn không biết nghĩa vụ và quyền lợi của mình là gì. Chỉ biết thông qua các cuộc họp miệng mà công ty, xã họp với dân và thông báo rằng đất hộ góp tương đương 10% giá trị đầu tư cho 1 ha và khi cao su đến tuổi khai thác, hộ dân sẽ được hưởng 10% lợi nhuận. Họ cũng được thông báo cây cao su sẽ cho thu mủ 8 năm sau trồng và chu kỳ khai thác khoảng 20 năm.
Trong khoảng 3 năm đầu khi cây cao su chưa khép tán, các hộ dân được Công ty cho trồng xen (sắn, ngô, đậu) vào các diện tích trồng cao su. Tuy nhiên từ sau đó trở đi, hộ không được trồng xen, hoặc không thể trồng xem vì cây đã khép tán.
Theo nhiều hộ dân, đến nay, sau 10 năm tính từ khi trồng, hầu hết các hộ không có lợi ích từ các vườn cao su. Lý do bởi mức giá mủ cao su trên thị trường thấp, Công ty chưa thu mủ ở hầu hết các diện tích. Một số nơi Công ty đã thu, tuy nhiên chưa chia lợi ích với người dân nhưng lợi ích chia không đáng kể, một số hộ chỉ được vài nghìn, hộ nhiều nhất được vài trăm nghìn đồng...
Cũng theo ông Hồ Anh Đức, TGĐ Công ty Cao su Sơn La thì Tập đoàn Cao su đầu tư ra Sơn La không phải vì lợi nhuận mà vì bà con. Tổng các hộ dân tham gia góp đất trồng là hơn 7.300 hộ, với chính thức là hơn 2.100 công nhân, thu nhập của công nhân tạm ổn.
Khi được hỏi về sản lượng, thu nhập từ cây cao su, ông Đức cho rằng: “Những năm đầu cạo sản lượng sẽ ít, thu nhập chưa cao được, nhưng năm thứ 3 trở đi sản lượng cao hơn”.
Việc một số hộ gia đình thu hoạch mủ cao su nhưng được hưởng rất ít ông Đức cho rằng: “Lương khai thác trung bình 2-3 triệu. Họ so sánh trồng ngô nhưng không tính vốn giống, công chăm ngô; không tính lương tháng...3 năm nay người dân ở Củ Pe không chịu đưa cây vào khai thác, trong khi cứ kêu không có việc làm, không có thu nhập. Hơn 300 ha mà không khai thác thì thiệt hại của công ty là rất lớn”.
