Trong quá trình khảo sát, sưu tầm các loại hình văn tự cổ Hán - Nôm trên địa bàn huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh), các cán bộ chuyên môn của Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh đã phát hiện tấm bia đá cổ tại thôn Khang Ninh, xã Đức Nhân, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.
Tấm bia đá được xem xét là có từ thời Hậu Lê (Vua Lê Ý Tông, năm 1735 - 1740)
Địa điểm phát hiện tấm bia đá cổ nằm tại trước khuôn viên của ngôi nhà bỏ hoang nằm dưới chân đê La Giang về phía nam, cách trụ sở UBND xã Đức Nhân 500m về hướng bắc, thuộc thôn Khang Ninh, xã Đức Nhân, huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh).
 |
| Tấm bia cổ có từ thời nhà Lê nay mới được phát hiện. |
Theo người dân địa phương cho biết, nơi đây trước kia là nhà Văn Thánh của xã, nay đã bị hư hỏng, hiện nay tấm bia được đặt trước khuôn viên của hai dãy nhà cổ đã bị xuống cấp. Từ trước tới nay cư dân bản địa thường gọi là bia Văn thánh.
Toàn bộ bia là khối đá màu xanh đen nguyên khối gồm 4 mặt hình chữ nhật, bao gồm: Bệ bia, thân bia và trán bia. Bệ bia có kích thước cao 27cm, rộng 58cm, dài 97cm. Thân bia cao 98cm, rộng 68cm, dày 3cm, trán bia cao 48cm. Xunh quanh diềm bia được trang trí các hoạ tiết hoa văn hình dắc cách điệu, đầu trán bia hình mái vồ vuốt lên đỉnh đầu bia. Bốn mặt bia, mặt trước, sau và hai bên đều khắc chữ Hán cổ còn nguyên vẹn rõ và sắc nét.
 |
| Địa điểm phát hiện tấm bia gần ngôi nhà bỏ hoang. |
Qua nghiên cứu của bảo tàng Hà Tĩnh, mặt trên trán bia được khắc nổi 4 chữ Hán cổ: Tạo thánh vũ bi. Mặt sau thân bia ghi niên đại xây dựng: Vĩnh Hựu nguyên niên tạo tác (niên hiệu Vĩnh Hựu năm thứ nhất, dưới triều vua Lê Ý Tông 1735-1740) thời hậu Lê. Nội dung hai mặt bên văn bia tạo khắc các khoản đóng góp Hưng công của làng xã về vật chất, đất đai hương hoả để xây dựng văn thánh để khói hương thờ phụng quanh năm của làng xã dưới triều Lê.
Đây là tấm văn bia đá cổ thời Lê quý hiếm hiện nay còn tồn tại hầu như rất hiếm trên vùng đất Hà Tĩnh, là một loại hình tư liệu hán nôm có giá trị lịch sử cao trong việc góp phần nghiên cứu các tư liệu cổ về làng xã xưa của Việt Nam.
