Phân loại rác, rồi sao nữa?

Nhưng nhìn lại hai năm sau khi phát động phân loại rác tại nguồn, không ít người đặt câu hỏi về hiệu quả của luật mới đối với công tác phân loại rác.

Phân loại rác rồi cũng như không

Chị Oanh (quận Bình Tân) đặt bao rác hữu cơ vào thùng trước nhà. Trong thùng có lẫn một vài ly nhựa. Xe rác đến, đổ tất cả mọi thứ trong thùng rác vào một xe.

“Nhà kế bên có lớp học thêm buổi tối. Tụi nhỏ hay vứt mấy ly nhựa hay khăn giấy vào thùng đựng rác chung của hai nhà. Tới lúc người ta đổ rác thì đổ chung một xe, bất kể đó là ngày thu rác còn lại hay rác hữu cơ” – chị Oanh cho hay.

Kể từ khi phường chị gửi văn bản đến từng nhà để triển khai phân loại rác, chị đã mua thêm 2 thùng rác. Chị cũng tuân thủ theo lịch thu gom từng loại rác như đã được quy định. Nhưng rồi mọi chuyện thành công cốc khi người thu gom rác dồn chung tất cả lên xe.

TPHCM hiện phải xử lý khoảng 9.000 tấn rác mỗi ngày. Với sự phát triển như hiện nay, mỗi năm lượng rác thải ra tăng 10% nên các bãi chôn lấp đã quá tải. Sau khi người dân phàn nàn về mùi hôi thối từ các bãi rác như Đa Phước, chính quyền thành phố đã kêu gọi đầu tư công nghệ xử lý rác mới. Các chính sách về phân loại rác cũng được thực hiện nhằm mang lại nguồn rác chất lượng cho nhà máy xử lý. Sau hai năm triển khai phân loại rác tại nguồn, một số quận huyện vẫn còn nhiều bất cập

Chị Dung (quận 10) cho biết gia đình không còn phân loại rác nữa vì làm rồi cũng thành không. “Ban đầu nhà chị cũng phân loại, nhưng thấy người ta gom chung một xe nên giờ không riêng gì nhà chị mà cả xóm cũng không ai phân loại”.

Trên thực tế, văn bản hướng dẫn phân loại rác đã có quy định về việc thu gom các loại rác theo ngày. Đồng thời thành phố cũng có chính sách kêu gọi, hỗ trợ các đơn vị thu gom, vận chuyển rác thải thay đổi phương tiện để phù hợp với chủ trương thành phố.

Tuy nhiên khi được hỏi, chị Dung cho biết chị không biết về việc thu gom rác theo ngày, nên ngày nào cũng đổ các loại rác, người thu gom cũng không nói gì. Còn theo chị Oanh, đơn vị thu gom khu nhà chị vẫn chưa chuyển đổi phương tiện, dung một xe cho tất cả các loại rác.

Không giải pháp nào "đứng một mình"

Hà Nội từ khoảng 15 năm trước cũng đã thí điểm phân loại rác tại nguồn ở một số phường và thất bại với cùng những vấn đề như TPHCM hiện tại. Các thành phố lớn trong khu vực như Jakarta (Indonesia) hay Kuala Lumpur (Malaysia) cũng đối mặt với những vấn đề tương tự trong xử lý rác thải.

Tuy nhiên, Singapore lại có thể được xem là một nước đi đầu trong xử lý rác. Các nhà máy đốt rác giải quyết đến 41% lượng rác thải rắn trên đảo quốc này. Nhiệt năng sinh ra từ quá trình này còn cung cấp khoảng 3% nhu cầu năng lượng của Singapore.

Việt Nam cũng đã thành công trong mô hình xử lý rác ở Hà Tĩnh. Nhà máy có quy mô xử lý rác là 120 tấn/ ngày với dây chuyền công nghệ của Bỉ đã được cải tiến, lắp đặt thêm một số thiết bị để có thể phân loại rác. Phần hữu cơ ủ đi rồi phân loại lần nữa để làm phân vi sinh, phần vô cơ đi đốt và tro xỉ thu được chuyển về dây chuyền sản xuất gạch không nung. Công ty này phụ trách toàn bộ phần chỉnh trang đô thị nên phân bón có thể được dùng để chăm sóc cây xanh, gạch được sử dụng cho các công trình tạo nên một hệ kinh tế tuần hoàn thu nhỏ.

Lý giải cho thành công này, PGS.TS. Tăng Thị Chính (Viện Công nghệ môi trường, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam), người phụ trách nghiên cứu công nghệ của dự án cho biết do công ty ở Hà Tĩnh phụ trách toàn bộ quy trình xử lý rác. Trong khi đó, quy trình thu gom, vận chuyển và phân loại xử lý ở các tỉnh khác thường do các đơn vị khác nhau đảm nhận nên các công đoạn khó hỗ trợ được cho nhau.

Hai nhà máy đốt rác phát điện đang được thi công ở TP.HCM cũng hứa hẹn sẽ là một mô hình tiềm năng trong xử lý rác thải đô thị. Nhưng công nghệ chỉ là một rất nhỏ trong bài toán xử lý rác.

Để xử lý bài toán này, theo bà Chính, cần đi một cách đồng bộ từ cơ chế, chính sách về quản lý, thu gom, vận chuyển và xử lý. Trong đó công đoạn phân loại rác là yếu tố quyết định. Vẫn còn quá sớm để có thể nói TP.HCM liệu có thành công trong quản lý chất thải rắn hay không.

Luật bảo vệ môi trường sửa đổi sắp được áp dụng được kỳ vọng sẽ điều chỉnh hoạt động phân loại rác của người dân, từ đó cung cấp rác cho các công nghệ xử lý mới.

Khi được hỏi về việc sắp tới có thể sẽ bị phạt hoặc từ chối thu gom rác nếu không phân loại, chị Oanh cho biết không cảm thấy có gì khó khăn. “Nhà chị đã bắt đầu phân loại từ khi phường có chủ trương nên cũng đã quen rồi. Nhưng nếu quy trình không đồng bộ như hiện tại thì chị phân loại cũng không có ý nghĩa, luật có phạt cũng như không. Nếu có cả quy định xử phạt đối với các đơn vị thu gom vận chuyển để họ thay đổi cho phù hợp với việc phân loại rác nữa thì quy trình mới hiệu quả”.