Hà Nội 13 °C
TP Hồ Chí Minh 23 °C
Hải Phòng 12 °C
Đà Nẵng 20 °C
Yên Bái 10 °C
  • Hà Nội Hà Nội 13°C
  • TP Hồ Chí Minh Hà Nội 23°C
  • Hải Phòng Hà Nội 12°C
  • Đà Nẵng Hà Nội 20°C
  • Yên Bái Hà Nội 10°C

Những thần thú trong tâm thức Việt: Rùa trường thọ - hiện thân của đất trời

Hình sự & tố tụng hình sự
14/05/2020 14:05
Nam Hà
aa
Rùa là con vật biểu tượng cho sự trường thọ, sinh lực và sức chịu đựng. Rùa mang chiếc mai hình vòm trên lưng, biểu tượng cho bầu trời và phần mai phẳng dưới bụng biểu tượng cho mặt đất.


Anh130.

Rùa thần trong truyền thuyết về hồ Hoàn Kiếm

Sứ giả của miền sông nước

Đứng đầu trong các linh vật được người Việt tôn vinh là “tứ linh” gồm: long (rồng) - lân (kỳ lân) - quy (rùa) - phụng (chim phượng). Theo quan niệm của người xưa, loài vật trong tự nhiên được phân thành 5 loài: lông trần (đứng đầu là con người), lông vũ (đứng đầu là chim phượng), lông phủ (đứng đầu là kỳ lân), giống có vảy (đứng đầu là con rồng) và giống có mai (đứng đầu là con rùa).

Rùa là con vật duy nhất trong tứ linh có thật được nâng lên thành con vật “vũ trụ”, trong khi ba linh vật kia chỉ là huyền thoại, chỉ nghe nói, xuất hiện trong tưởng tượng chứ chưa ai từng thấy. Dường như ở rùa đã hội tụ đầy đủ những đặc tính linh thiêng mà không cần phải “lắp ghép” mỗi thứ một tý như linh vật khác. Rùa được cư dân Đông Nam Á thờ từ thời cổ đại, dường như gắn với tối thượng thần Vishnu và được đưa vào trong tâm thức người Việt từ khá sớm.

Anh131.

Hình ảnh Thần Kim Quy và thanh kiếm báu trao cho vua Lê

Nếu như tới thời Triệu Việt Vương (Triệu Quang Phục, 524-571) mới thấy xuất hiện bóng dáng của rồng theo thần nhân xuống trần thì rùa đã được mô tả như một linh vật ngay từ thời An Dương Vương (thế kỷ 2,3 TCN). So với long, phượng, kỳ lân, rùa ít gắn bó mật thiết với vương quyền mà gắn bó nhiều hơn với thần quyền, tín ngưỡng.

Trong tín ngưỡng của người Việt, rùa có một ví trị tâm linh cao. Hai câu chuyện “thần rùa” rõ rệt nhất trong kho tàng truyền thuyết của người Việt chính là truyện Thần Kim quy (rùa vàng) xây “loa thành” cho An Dương Vương và truyện mượn kiếm thần diệt giặc thời Lê Lợi (thế kỷ XV). Điều trùng hợp là ở hai câu chuyện, rùa luôn được xem là sứ giả của miền sông nước. Là “sứ giả của thần Thanh Giang” (giang nghĩa là sông lớn) đến giúp vua xây thành và là “sứ giả của Long quân” lên đòi lại gươm báu.

Cũng thật đặc biệt khi ở cả hai câu chuyện cổ trên, rùa lại luôn “đính kèm” với những bảo vật có sức mạnh thần thánh. Đó là “nỏ thần” một phát bắn hàng ngàn mũi tên khiến “kẻ địch dù đông cũng khó lòng sống sót”, là “gươm thần” Thuận Thiên “tung hoành trên mọi trận địa, làm cho quân Minh kinh hồn bạt vía”.

Hà Đồ, Lạc Thư và Bát Quái là ba họa đồ được truyền lại từ thời xa xưa có nguồn gốc từ các bộ tộc phía Nam sông Dương Tử cổ đại (là nơi phát tích của người Việt cổ) cũng gắn với rùa. Mỗi họa đồ được truyền tụng, phát triển, và sử dụng với nhiều mục đích khác nhau. Trong truyền thuyết khi vua Đại Vũ trị thủy, trên sông Lạc xuất hiện con rùa lớn (thần Quy), trên lưng rùa xuất hiện hoa văn tạo thành bức đồ hình, gọi là “Lạc Thư”.

Sự tích này nhắc tới sớm nhất trong kinh dịch, hệ từ thượng. Đây chính là khởi nguồn và là ý nghĩa của đồ án “Linh Quy phụ thư”. Rùa mang trên lưng các cổ đồ, “các ký hiệu cổ xưa”, được thể hiện qua một chồng sách thắt lại với các dải lụa, tượng trưng cho con rùa siêu nhiên mà Hoàng đế đã bắt gặp: từ miệng rùa sẽ thoát ra một ngọn nước, gọi là thủy ba.

Biểu tượng của sự trường thọ

Rùa thần không chỉ có sức mạnh thần thông quảng đại, trừ yêu diệt quái (như trong truyền thuyết Nỏ thần) mà còn được xem là vật trân bảo, tầm cỡ quốc bảo, bắt được rùa lớn bắt buộc phải cống nạp cho hoàng đế. Rùa là biểu tượng cho sự tài phú, giàu có.

Tuy nhiên, đặc điểm nổi trội nhất của loài vật này là sự trường thọ, “vì lẽ rùa sống đến cả ngàn năm hay hơn thế nữa”. Một con rùa đầy lông, mai rùa bám đầy rong tảo và rêu được xem là điềm báo sự trường thọ viên mãn nhất. Chính sự trường thọ đã khiến cho “trải qua bao thời đại, mai rùa, ném vào than hồng, đã luôn được xem là một phương thức để bói toán: các vết nứt mảnh rạn của mai rùa do lửa nóng sẽ chỉ ra những sự kiện trong tương lai” (L’Cadiere). Rùa như thế còn trở thành “sứ giả” của “ý trời”, báo trước điềm lành, điềm dữ…

Anh132.

Rùa đội bia tiến sĩ trong Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Phép bói giáp cốt bằng mai rùa chính là một trong những phép bói cổ xưa nhất, tương truyền có từ đời Thương (khoảng 1700 năm trước công nguyên). Tại sao lại dùng mai rùa? Tử Lộ hỏi Khổng Tử rằng: Thưa Thầy, xương vai heo, xương bả vai dê đều có thể [hơ nóng để tìm vết nứt mà] bói; cỏ hoan, cỏ vĩ, cỏ cao và cỏ mao cũng có thế bói xem số mệnh, việc gì mà phải dùng cỏ thi và mai rùa? Khổng Tử đáp: Không phải như vậy. Ấy bởi vì cái tên của chúng.

Nói chung, thi [cỏ thi] là gọi từ kỳ [bậc kỳ lão sống lâu], còn quy là gọi từ cựu [cố cựu, lâu đời]. Muốn hiểu rõ việc mình đang hồ nghi thì phải hỏi han người kỳ cựu vậy. Linh mục Larre trong bài thuyết trình tại Trung tâm Văn hóa Pháp (Saigon, 1965) về Đạo xử kỷ tiếp vật trong Kinh Dịch (Le savoir vivre dans le Livre des Mutations) bảo cổ nhân dùng mai rùa vì rùa là một vũ trụ thu nhỏ. Mai rùa khum tròn tượng trưng cho vòm trời, bốn chân tượng trưng cho đất. Ứng với thuyết “trời tròn đất vuông”. (Nhiều người khác cho rằng phần bụng phẳng (yếm rùa) mới là tượng trưng cho đất – NV).

Còn Charles Poncé thì bảo rùa là vật mang sự minh triết, không những biết được những bí mật dưới đáy biển mà còn ôm ấp những bí mật ấy trong bụng. Rùa sống được dưới nước lẫn trên đất, nó dung hòa hai hành tương khắc trong ngũ hành là thủy (nước) và thổ (đất).

Lên đình cõng hạc, xuống chùa đội bia

Rùa là một hợp thể trong quan hệ đối đãi của trời cha – mẹ đất. Với ý nghĩa ấy, trên nhiều đồ thờ, người ta đã thể hiện rùa cuốn thủy (phun nước) như để cầu no đủ, rồi rùa đội hạc để cầu sự thanh cao. Trên kiến trúc gỗ, rùa đã có mặt từ cuối thế kỷ 17. Đó là rùa trên ván nong đình Thổ Hà, chùa Bút Tháp, đội hạc ở đình Hoàng Xá (Hà Nội).

Anh133.

Rùa cõng hạc được thờ trong các đình, đền

Đến thế kỷ 18, rùa được thể hiện dưới dạng tứ linh trên chiếc khánh đồng chùa Đại Bi (Hoài Đức, Hà Nội). Với hình thù lớn khối, rùa cho cảm giác về sự vững chắc, với sự trường thọ, rùa là biểu tượng cho sự trường cửu, bất biến. Có nơi, người ta tôn thờ rùa như là con vật bảo hộ cho đê điều nhưng hình ảnh phổ thông, thường thấy nhất của rùa chính là việc vận dụng hình tượng rùa để dựng bia. Đặt rùa làm đế cho bia sẽ tạo cho bia sự vững bền ổn định lâu dài.

Mỗi mùa thi, hàng ngàn sĩ tử chen chúc sờ đầu “cụ rùa” để mong đỗ đạt “vinh quy bái tổ” ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám nhưng không mấy ai biết rằng, hình tượng “rùa đội bia” tại đây cũng có sự thăng trầm theo thời gian. Họa sĩ Trần Hậu Yên Thế đã có một sự khảo sát công phu về các cụ rùa tại đây qua cuốn sách “Nét Việt – Trên bia Tiến sĩ Văn Miếu – Quốc Tử Giám”. Ông viết: “…Tạo hình rùa đội bia ở mỗi giai đoạn rất khác nhau, không phải chỉ riêng cái đầu mà còn cả tư thế toàn thân. Nếu không phải là các nhà nghiên cứu mỹ thuật, không mấy ai biết rằng những con rùa thời kỳ đầu (thời Lê Sơ) không hề đội bia nằm bất động – mà dường như chúng đang bơi một cách khoan thai.

Càng về sau, những tư thế cửu vạn càng rõ, đầu rùa không còn ngẩng cao đầy kiêu hãnh, chân rùa giờ đây đã xòe các ngón bám chặt lấy nền, thể hiện sức nặng của tấm bia đá chất trên lưng. Đúng như câu ca: “Thương thay thân phận con rùa – Lên đình cõng hạc, xuống chùa đội bia”.

Rùa là một biểu tượng trong đời sống văn hoá của người Việt. Trường hợp rùa Hồ Gươm thì gắn với tính chất hoà bình, mang tính chất là sống chung với lũ lụt, và được huyền thoại hoá thành truyền thuyết trả gươm cho rùa. Còn đối với người thiểu số thì rùa là biểu tượng cho nhà sàn, mai rùa khum khum tượng trưng cho trời (mái nhà), bụng nó bằng phẳng tượng trưng cho đất (sàn nhà), chân nó là biểu tượng cột nhà. Sống trong nhà sàn là sống trong dòng sinh khí của trời đất, âm dương, nên nó luôn gắn với hạnh phúc”- PGS. TS Trần Lâm Biền. "

bài liên quan
Hy hữu bé trai chào đời còn nguyên trong bọc ối

Hy hữu bé trai chào đời còn nguyên trong bọc ối

Theo thông tin Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An, ngày 3/2/2025, ekip các bác sĩ của bệnh viện đã chào đón thành công bé trai nặng 2800gr sinh ra khi còn nằm nguyên trong bọc ối (bọc điều nặng hay en caul. Birth).
TP HCM: Rộn ràng Lễ hội “Khai hạ - Cầu an” đầu năm mới

TP HCM: Rộn ràng Lễ hội “Khai hạ - Cầu an” đầu năm mới

Sáng 4/2 (mùng 7 Tết Ất Tỵ), UBND quận Bình Thạnh, TP HCM phối hợp với Ban Quản lý Di tích Lịch sử văn hóa Quốc gia Lăng Lê Văn Duyệt tổ chức Lễ hội “Khai hạ - Cầu an”.
Phục dựng giếng cổ làng Yên Tôn Thượng

Phục dựng giếng cổ làng Yên Tôn Thượng

Mới đây, người dân làng Yên Tôn Thượng, xã Vĩnh Yên, huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hóa) hân hoan khánh thành công trình phục dựng, tôn tạo giếng cổ làng Yên Tôn Thượng, gắn liền với Đình làng Yên Tôn Thượng - thuộc cụm Di tích lịch sử cấp Quốc gia, Di sản văn hoá Thế giới Thành Nhà Hồ.
Pharmacity - Đầu tư vào nhân sự, kiến tạo giá trị bền vững

Pharmacity - Đầu tư vào nhân sự, kiến tạo giá trị bền vững

Sáng 09/01/2025, CTCP Dược phẩm Pharmacity và trường đại học Tây Đô (Cần Thơ) chính thức ký kết Biên bản Ghi nhớ Hợp tác (MOU), đánh dấu lần thứ 25 Pharmacity hợp tác với các trường đại học/cao đẳng đào tạo về lĩnh vực Y - Dược trên cả nước. Sự kiện thể hiện cam kết mạnh mẽ của doanh nghiệp trong việc đầu tư vào nguồn nhân lực nhằm mở rộng mạng lưới chiến lược với các cơ sở đào tạo khối ngành sức khỏe, góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường dược phẩm.
Pharmacity đồng hành cùng Công ty Dược phẩm GSK nâng cao kiến thức và kỹ năng cho dược sĩ về các bệnh lý hô hấp thường gặp

Pharmacity đồng hành cùng Công ty Dược phẩm GSK nâng cao kiến thức và kỹ năng cho dược sĩ về các bệnh lý hô hấp thường gặp

Vào ngày 09/12/2024 vừa qua, Pharmacity đã phối hợp cùng Công ty Dược phẩm GSK Việt Nam và trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch tổ chức buổi hội thảo với chủ đề “Tiếp cận toàn diện các bệnh lý hô hấp thường gặp - Từ kiến thức đến thực hành”.
Mới nhất
Đọc nhiều
Hà Nội dự kiến phê duyệt thành lập các sở mới trước ngày 20/2

Hà Nội dự kiến phê duyệt thành lập các sở mới trước ngày 20/2

UBND Thành phố Hà Nội vừa có Công văn số 362/UBND-NC triển khai nhiệm vụ sắp xếp tổ chức bộ máy.
Tỉnh Quảng Nam có 443 người xin nghỉ hưu trước tuổi và nghỉ thôi việc

Tỉnh Quảng Nam có 443 người xin nghỉ hưu trước tuổi và nghỉ thôi việc

Ngày 8/2, lãnh đạo tỉnh Quảng Nam cho biết, đến nay toàn tỉnh có 443 người làm đơn xin nghỉ hưu trước tuổi, nghỉ thôi việc, trong đó 23 người diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy quản lý.
Ngày hội việc làm tại Khu công nghiệp VSIP Nghệ An đợt 1, năm 2025

Ngày hội việc làm tại Khu công nghiệp VSIP Nghệ An đợt 1, năm 2025

Đây là dịp để người lao động làm ăn xa về quê nghỉ Tết Nguyên đán Ất Tỵ có dịp được nắm bắt, tìm hiểu trực tiếp môi trường làm việc tại quê nhà, từ đó có thêm sự lựa chọn vị trí, việc làm phù hợp, giúp người lao động "ly nông, bất ly hương".
Tin bài khác
Thủ tướng yêu cầu điều tra, làm rõ nguyên nhân vụ tai nạn nghiêm trọng tại Phú Yên

Thủ tướng yêu cầu điều tra, làm rõ nguyên nhân vụ tai nạn nghiêm trọng tại Phú Yên

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 12/CĐ-TTg ngày 08/02/2025 về khắc phục hậu quả vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng trên địa bàn tỉnh Phú Yên.
Mở đợt cao điểm kiểm tra ma túy đối với lái xe các công ty, khu công nghiệp tại Thị xã Phú Mỹ

Mở đợt cao điểm kiểm tra ma túy đối với lái xe các công ty, khu công nghiệp tại Thị xã Phú Mỹ

Ngày 7/2, Công an thị xã Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đã triển khai kế hoạch ra quân thực hiện đợt cao điểm kiểm tra ma túy đối với lái xe hoạt động trong các công ty, kho bãi, bến cảng và khu công nghiệp trên địa bàn.
Nghi ngờ bị đánh bạc bịp, các đối tượng rút súng đe doạ rồi cướp tài sản ở Thanh Hoá

Nghi ngờ bị đánh bạc bịp, các đối tượng rút súng đe doạ rồi cướp tài sản ở Thanh Hoá

Quá trình đánh bạc, Cao Văn Linh nghi ngờ T.T.N đánh bạc bịp nên đã rút trong người ra khẩu súng côn quay để đe doạ. Sau khi lấy hết số tiền trên chiếu bạc (khoảng hơn 32 triệu đồng) các đối tượng đã yêu cầu L.V.D và T.T.N phải trả lại số tiền 380 triệu đồng thắng trước đó thì mới được về.
Bộ Công an khởi tố 2 Phó Giám đốc Sở Tài nguyên – Môi trường Bình Thuận

Bộ Công an khởi tố 2 Phó Giám đốc Sở Tài nguyên – Môi trường Bình Thuận

Bộ Công an đã khởi tố bị can đối với 2 Phó Giám đốc Sở TN-MT tỉnh Bình Thuận và 1 Phó Trưởng phòng liên quan đến vụ án vi phạm quy định về khai thác tài nguyên.
Công an Bình Dương khuyến cáo người dân cảnh giác với tội phạm sử dụng AI và Deepfake

Công an Bình Dương khuyến cáo người dân cảnh giác với tội phạm sử dụng AI và Deepfake

Trong thời gian gần đây, tội phạm trên không gian mạng đã có những diễn biến phức tạp với nhiều phương thức và thủ đoạn tinh vi, đặc biệt là việc sử dụng công nghệ AI và Deepfake để thực hiện các hành vi lừa đảo và cưỡng đoạt tài sản. Công an tỉnh Bình Dương đã phát đi cảnh báo tới người dân về những mối nguy hiểm này.
Bắt

Bắt 'thầy bói online' trừ vong, cúng giải hạn thu lợi tiền tỷ

Nữ 'thầy bói online' Trịnh Phương Mai dẫn dắt nhiều chuyện tâm linh không có thật để lấy một tỷ đồng cúng giải hạn, trừ vong...
“Nghịch tử" sát hại mẹ rồi tự vẫn bất thành

“Nghịch tử" sát hại mẹ rồi tự vẫn bất thành

Công an tỉnh Hà Giang đang điều tra, làm rõ vụ việc một nam thanh niên giết mẹ ruột rồi tự sát nhưng không thành.
Khởi tố đối tượng lừa đảo đầu tư tiền điện tử chiếm đoạt hơn 2 tỷ đồng

Khởi tố đối tượng lừa đảo đầu tư tiền điện tử chiếm đoạt hơn 2 tỷ đồng

Phòng An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Công an TP Huế (tỉnh Thừa Thiên Huế) vừa khởi tố Hoàng Trung Nghĩa (34 tuổi, ở xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, TP Huế) về hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông và phương tiện điện tử để chiếm đoạt tài sản.
Tỉnh Đắk Nông chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp điều tra vụ phá rừng quy mô lớn

Tỉnh Đắk Nông chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp điều tra vụ phá rừng quy mô lớn

UBND tỉnh Đắk Nông vừa chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẩn trương hoàn tất hồ sơ vụ khai thác rừng trái pháp luật dọc tuyến đường tuần tra biên giới khu vực Đồn Biên phòng Bu Cháp (huyện Tuy Đức) để bàn giao Công an điều tra, xử lý theo quy định pháp luật.
Quản trị viên “Hội bố mẹ đơn thân Đắk Lắk Tây Nguyên” bị công an triệu tập

Quản trị viên “Hội bố mẹ đơn thân Đắk Lắk Tây Nguyên” bị công an triệu tập

Công an tỉnh Đắk Lắk phát hiện trên mạng xã hội Facebook lan truyền thông tin sai sự thật, gây hoang mang dư luận.
cong nhan tp phu quoc la do thi loai i truc thuoc tinh kien giang

Công nhận TP Phú Quốc là đô thị loại I trực thuộc tỉnh Kiên Giang

Ngày 21/1, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà vừa ký quyết định về việc công nhận TP Phú Quốc là đô thị loại I trực thuộc tỉnh Kiên Giang.
tong bi thu nguyen phu trong trong cong cuoc bao ve chu quyen bien dao cua to quoc

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong công cuộc bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc

(PLM) - Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng vẻ vang của mình, nhất là trên cương vị Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Quân ủy Trung ương, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã dành tình cảm đặc biệt đối với cán bộ, chiến sĩ Hải quân. Tổng Bí thư luôn kịp thời quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đánh giá cao sự nỗ lực, quyết tâm của cán bộ, chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam trong khắc phục khó khăn, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc; xây dựng Hải quân nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và hiện đại.
ha noi nhieu noi treo co ru truoc ngay quoc tang tong bi thu nguyen phu trong

Hà Nội: Nhiều nơi treo cờ rủ trước ngày Quốc tang Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

(PLM) - Dù còn 3 ngày nữa mới diễn ra Quốc tang, nhưng tại một số địa điểm tại Hà Nội cũng như trên cả nước đã treo cờ rủ để tưởng nhớ cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
tong bi thu nguyen phu trong nha lanh dao ly luan xuat sac

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng – Nhà lãnh đạo, lý luận xuất sắc

(PLM) - Trải qua nhiều cương vị quan trọng do Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó, như: Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng từ khoá VII đến khóa XIII; Uỷ viên Bộ Chính trị từ khoá VIII đến khóa XIII; Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; Bí thư Thành uỷ Hà Nội; Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Chủ tịch Quốc hội; Chủ tịch nước; Tổng Bí thư từ khoá XI đến khóa XIII, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã có nhiều cống hiến to lớn, quan trọng cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta, nhất là trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
tinh cam dac biet cua nhan dan voi tong bi thu nguyen phu trong

Tình cảm đặc biệt của nhân dân với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

(PLM) - Hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng không ngừng nghỉ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã cống hiến hết mình, trọn một đời đóng góp cho Đảng, cho nhân dân. Hình ảnh vị lãnh đạo kiên trung, trí tuệ và mẫu mực, tận trung với Đảng, hết lòng vì dân sẽ luôn sống trong trái tim của mỗi người dân Việt Nam.