29 người canh giữ gần 40.000ha rừng
Nhóm nhân viên của Ban Quản lý Rừng phòng hộ Lâm Bình (tỉnh Tuyên Quang) bảo tôi rằng, ở chốn thâm sơn này đặc sản là rừng. Bởi, những cánh rừng già nơi này đã chứng kiến bao thế hệ đi qua, chúng là những cánh rừng cấm, vì không ai được động vào, ở đây không có gì ngoài cây cối cả.
Còn những người ngày đêm canh giữ để chúng tồn tại cũng chính là những anh em nhân viên của Ban Quản lý Rừng phòng hộ Lâm Bình. Đơn vị được giao bảo vệ cả một vùng rộng lớn với diện tích 39.751,62 ha, nhưng chỉ với vỏn vẹn 29 con người, bao gồm cả lãnh đạo.
Anh Quan Văn Hùng - nhân viên bảo vệ rừng bảo với tôi, vì kinh phí ít nên đơn vị chỉ bố trí được chừng đó con người (14 viên chức và 15 hợp đồng lao động). Nhưng không vì thế mà nản, mà không nhận nhiệm vụ, càng khó khăn anh em lại càng phải sáng tạo. Trong đó, cách giao khoán để các hộ dân vừa nuôi cá lồng làm kinh tế vừa bảo vệ rừng là một phương án hay, hiện đang mang lại hiệu quả rõ rệt.
Trường hợp của anh Nguyễn Văn Tùng được giao bảo vệ rừng ở khu vực Phủng, xã Thượng Lâm là một trong những điển hình như thế. Anh Tùng thực tế là người dân lao động bình thường, vì nhận giao khoán 30ha thành thử anh cũng thành nhân viên bảo vệ rừng của Ban Quản lý Rừng phòng hộ.
Anh Tùng cho biết: “Những năm gần đây, tình trạng chặt phá rừng ở khu vực anh quản lý gần như không còn. Ngoài nhận được tiền khoán bảo vệ rừng mà nhà nước chi trả, tôi còn nuôi thêm cá lăng chấm, trắm đen…hàng năm thu nhập khoảng 300-400 triệu đồng”.
Anh Quan Quốc Hùng kể, trước đây dọc lòng hồ thủy điện Tuyên Quang chạy dọc từ Na Hang lên xã Thượng Tân, huyện Bắc Mê (Hà Giang) đều có người dân sinh sống. Hồi đó đồng bào lấy gỗ làm nhà, làm chuồng, phát nương làm rẫy những ngọn núi ở đây nay là những hòn đảo nhỏ đều rất ít cây cối.
Nhưng kể từ năm 2012, Ban Quản lý Rừng phòng hộ Lâm Bình được thành lập, công tác bảo vệ rừng được thắt chặt, những hòn đảo này đã khoác lên mình chiếc áo màu xanh. Những ngọn núi xưa kia lác đác cây cối cũng được nhân viên bảo vệ rừng trồng thêm phủ kín.
Nỗi niềm của nhân viên bảo vệ rừng
Để hiểu rõ hơn về sinh hoạt đời thường của những “người lính xanh” đang ngày đêm canh giữ nhất quyết không cho rừng “chảy máu”, tôi đã xin theo chân các anh vài ngày. Anh Nguyễn Hữu Tình – Giám đốc Ban quản lý Rừng phòng hộ Lâm Bình hỏi tôi, anh muốn đi bộ hay đi thuyền để tuần rừng cùng anh em, tôi nói tôi muốn đi cả 2.
Anh Tình gọi anh em trong ban chuẩn bị thuyền để 7h sáng hôm sau xuất phát, điểm đến của chúng tôi là Trạm bảo vệ rừng Khuôn Phay. Hôm đó, chiếc thuyền gầm gừ chạy bằng máy nổ đi hơn 2h mới đến nơi, ở trạm lúc này anh em đi tuần rừng hết chỉ một mình ông Nguyễn Văn Ánh – nhân viên kỳ cựu nhất ở đây trông coi.
Theo ông Ánh, ông gắn bó với rừng năm nay là năm thứ 25, mọi đắng cay của núi rừng ông đều đã nếm. Địa bàn mà Ban Quản lý có 8 trạm kiểm soát lâm sản thì ông Ánh đã đi công tác hết cả, mỗi nơi là những cảm xúc không giống nhau.
Nán lại uống nước ở trạm xong, nhóm nhân viên của Ban quản lý rừng đưa tôi cùng đi tuần, dĩ nhiên trước khi đi, anh em phải nấu cơm gói sẵn, có lẽ vì có tôi là khách nên anh em đã nướng sẵn thêm vài con cá tối hôm trước đánh vó được mang đi. Còn rau cỏ, họ bảo trên rừng không thiếu.
Để xe bên bờ hồ Thủy điện Tuyên Quang, chúng tôi đi vào sâu trong rừng, đường đi hầu hết có lối mòn bởi nhân viên của Ban thường xuyên đi tuần. Giữa đại ngàn, những cây gỗ Nghiến nguyên sinh có tuổi đời hàng trăm năm vẫn đứng sừng sững.
Giữa trưa, chúng tôi quyết định chọn một địa điểm có địa hình bằng phẳng để nán lại ăn trưa. Người phụ trách nhóm bếp, người phụ trách đi hái thêm rau rừng để cải thiện bữa ăn. Mệt mỏi là thế, nhưng ngồi bên bếp lửa trò chuyện anh em đều vui vẻ nói về cuộc sống riêng của mình.
Tôi hỏi anh Nguyễn Văn Lâm – nhân viên bảo vệ rừng có thâm niên của Ban về lương, phụ cấp. Anh Lâm bảo, 25 tuổi anh bắt đầu gắn bó với công tác bảo vệ rừng cho đến nay đã gần 20 năm, nhưng hiện tại lương của anh chỉ mới được hơn 5 triệu đồng một tháng và vẫn chỉ được hưởng lương dạng hợp đồng.
“Nói thật với anh càng làm lâu, tự dưng lại cảm thấy mình yêu rừng nhiều hơn, lúc đó không còn quá nặng nề là phải đòi hòi phụ cấp nữa, vì có đòi cũng chỉ được thế, quỹ hạn hẹp mà. Nhưng nhiều khi nghĩ cũng éo le, vì đi nửa tháng mới về một lần. Có hôm về vợ dỗi thì lại mất công tìm cách nịnh”. Nói xong, anh Lâm cười xòa.
Chuyến đi tuần tra rừng thực tế giúp tôi thấy được hiện thực khó khăn trong những chuyến đi, nguy hiểm vì Rắn, Rết. Ngay cả khi về đến Trạm họ vẫn chưa dám xác định tính mạng của mình liệu có bị đe dọa, như than thở của ông Nguyễn Chí Kiên – nhân viên bảo vệ rừng ở Trạm Thôm Côm nói: “Có hôm ở trạm, mưa gió bão bùng, rất nhiều lần chết hụt rồi. Nhiều lúc, chỉ mong thời gian trôi nhanh để được nghỉ hưu, về sống vui vẻ với gia đình”.
Trao đổi với Báo Pháp luật Việt Nam, ông Nguyễn Hữu Tình – Giám đốc Ban quản lý Rừng phòng hộ Lâm Bình cho biết, thời gian qua đơn vị luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Tuyên Quang, lãnh đạo huyện Lâm Bình; sự đồng tình ủng hộ, giúp đỡ, phối hợp trong công tác quản lý bảo vệ rừng của các cơ quan liên quan, của chính quyền các xã, thị trấn và nhân dân tại địa phương. Diện tích được giao quản lý đã được cắm mốc ranh giới trên thực địa, có hồ sơ chi tiết thuận lợi cho công tác quản lý, bảo vệ.
Về hạn chế, ngoài khó khăn do nhân lực ít, đơn vị cũng chưa được đầu tư xây dựng trụ sở làm việc (trụ sở đang làm việc là Trạm bảo vệ và phát triển rừng Lăng Can); chế độ đãi ngộ về lương của lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng còn thấp, trách nhiệm lớn trong khi quyền hạn được giao theo quy định còn hạn chế (theo Nghị định 01/2019/NĐ-CP ngày 01/01/2019 của Chính phủ về Kiểm lâm và Lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng); 02 Trạm, Chốt bảo vệ rừng khu lưu vực hồ thủy điện Tuyên Quang đi lại khó khăn, nhất là những ngày trời mưa gió, thông tin liên lạc rất khó khăn (điện thoại phải treo để dò sóng).
Đơn giá dịch vụ môi trường rừng còn thấp; các Trạm, Chốt bảo vệ rừng đầu tư xây dựng từ lâu đã xuống cấp (đều được xây dựng trước năm 2010, đơn vị nhận bàn giao lại từ Ban Quản lý rừng phòng hộ Na Hang năm 2012), đơn vị rất khó khăn về kinh phí sửa chữa.
