Bày trí bàn thờ là một việc mà gia đình nào cũng phải làm trong ngày Tết. Những tưởng việc được làm mỗi năm sẽ đơn giản với mọi người nhưng ít ai biết về ý nghĩa cũng như những điều kiêng kị, nên tránh trong từng đồ được bày trên bàn thờ ngày Tết.
Bày trí bàn thờ là một điều quan trọng và không thể thiếu của mỗi gia đình để chuẩn bị đón Tết. Tuy nhiên, bày trí thế nào và cần kiêng kị, nên tránh những gì trong cách bày trí bàn thờ thì nhiều người vẫn chưa biết. Hầu hết mọi người bày trí theo cách được ông bà, cha mẹ dạy lại chứ chưa hiểu hết được ý nghĩa của từng vật, món đồ trên ban thờ.
Để giúp mọi người hiểu hơn về cách bày trí bàn thờ và giúp mọi người bày trí đẹp mắt, đúng với thế giới tâm linh nhất, PGS. TS Trần Lâm Biền đã có những chia sẻ của mình. Dưới đây là thông tin, ý nghĩa của cách bày trí bàn thờ và những điều cần biết trong cách bày trí bàn thờ gia tiên.
 |
| PGS. TS Trần Lâm Biền. |
Cách bày trí bàn thờ
Bàn thờ là tầng trời - nơi ở thần linh, tổ tiên. Một nguyên tắc đã là nơi tầng trời thì bàn thờ nhất định phải chay tịnh, chỉ có quyền được đặt đồ lễ, giới hạn để tạo nên một sự thiêng liêng.
Biểu hiện của tầng trời là mặt trời, mặt trăng được tượng trưng bằng hai cây nến hoặc hai cây đèn hai góc phía ngoài. Và tinh tú là những nén hương được thắp ở bát hương chính giữa và có hương vòng chạy ngược chiều kim đồng hồ.
Như vậy mặt trời ở bên trái của bàn thờ và mặt trăng ở bên phải, còn tinh tú là ở giữa.
Ngoài ra, ở bên cạnh sẽ có 2 lọ hương được gọi bộ ngũ sự. Nếu không có 2 lọ hương mà chỉ có 2 cây nến và bát hương thì được gọi là tam sự. Bàn thờ là tượng trương cho tầng trời nên phải phơi ra phía trước, không được đẩy bát hương lùi vào trong để hoa quả đồ lễ ra trước. Đó là chèn ép bầu trời, chèn ép thế giới của thần linh. Vì vậy, dứt khoát bát hương, 2 cây nến phải sát mép bàn thờ ngoài.
Bên cạnh đó, đi đằng sau của bát hương là 3 đài được đặt trên tam sơn (tam sơn là 3 cái núi đằng sau bát hương tượng trưng bằng đế 3 cấp để sinh sôi, phát triển và là gạch nối đem sinh lực của trời cha vào lòng đất mẹ cho muôn loài sinh sôi)
Khi người ta để 3 đài với 3 chén nước là tượng trưng cho ước vọng nông nghiệp, cầu cho mùa màng được tốt tươi, cầu cho phát triển kinh tế hay ước vọng của gia đình.
Không những vậy, đỉnh 3 chân ở đằng sau đó phải chú ý để 1 chân đưa ra đằng trước, 2 chân đặt đằng sau bởi đó là biểu tượng của chính nhân quân tử. Nếu đặt đỉnh có 2 chân đằng trước một chân đằng sau thì đó là biểu tượng của quỷ vương.
Ở trên đỉnh có con lân có ý nghĩa biểu tượng tầng trời, sức mạnh thần linh, trong sáng, thiêng liêng. Con lân ngồi đó là để kiểm soát tâm hồn kẻ hành hương.
Ở phía sau đỉnh thường đặt bài vị của tổ tiên. Nếu như ông tổ phong vương thì được đặt ngai còn ông tổ trong gia đình không được phong vương thì chỉ được đặt khám. Trên ngai và trong khám người ta đặt một bài vị đề tên người được thờ hay toàn bộ những vị thần đã có của gia đình nhà mình.
 |
| Bàn thờ phải để những đồ chay tịnh bởi bàn thờ tượng trưng cho tầng trời. |
Nguyên tắc bày trí bàn thờ
Điều mọi người cần chú ý đầu tiên là bàn thờ phải nhìn về hướng Nam. Đây là hướng tốt nhất vì hướng nam là hướng của trí tuệ, thần linh để diệt trừ mầm mống tội ác.
Thứ 2, trên bàn thờ, ở phía trái đặt một bình lớn và ở bên phải là đặt mâm ngũ quả. Bình lớn là biểu tượng cho tính chất, cốt lõi của đạo gia. Thường thường, bình lớn đó cả năm chỉ để không. Tuy nhiên, trong ngày Tết người ta có thể cắm được 9 cành huệ, theo quan niệm của người Việt Nam bởi hoa huệ là biểu tượng trí tuệ diệt mầm mống tội ác.
Phía bên phải của ban thờ đặt mâm ngũ quả tượng trưng hạnh phúc ở 5 cung. Mâm ngũ quả ở miền Bắc cúng tổ tiên phải đạt được chuẩn như nhiều hạt, nhiều mắt, nhiều múi, chum quả, nhiều tay,… để biểu hiện cho sự sinh sôi phát triển. Trong đó, màu sắc cũng phải đạt được cho cả ngũ dương, ngũ hành. Ví dụ: nải chuối xanh tượng trưng cho hành mộc, quả bưởi vàng tượng trưng cho hành thổ, quả màu trắng tượng trưng cho hành kim, quả màu đỏ tượng trưng cho hành hỏa.
Theo đó, hàm ý mà con người muốn nhắn gửi cho thần linh qua mâm ngũ quả mong muốn hạnh phúc sẽ viên mãn tròn đầy trong cả năm.
Thứ 3, trên bàn thờ người ta còn đặt lọ hoa ngày Tết bởi vậy lọ hoa đó phải có một bông hoa chủ. Bông hoa chủ sẽ tượng trưng cho mặt trời màu đỏ hoặc màu vàng, còn màu trắng cho mặt trăng. Các hoa nhỏ xung quanh là tượng cho tinh tú. Vì thế, 2 lọ hoa ấy như muốn xin các thần linh về với gia đình cả ngày cả đêm.
Điều cần lưu ý là trên bàn thờ chỉ được đặt đồ chay tịnh, đó là hương, hoa, đăng (trà), oản xôi không phải oản khảo không được đặt đồ mặn. Nếu đặt đồ mặn phải có một bàn thờ thấp hơn bàn thờ chính và đặt một bát hương làm bằng mẩu thân chuối hay cốc gạo bởi chúng không phát sinh phát triển nữa, và gắn với thế giới thần linh.
Thêm nữa, hai bên phải có 2 cây mía lá xum xuê, có rễ bởi đây tượng trưng cho mây trời, các đốt tượng trưng cho bậc thang đi về của thần linh. Cây mía không được chặt rễ mà rửa cho sạch vì theo quan niệm đó là ân huệ mà các ngài ăn xong để lại cho các con cháu.
Điều tối kị đặc biệt nên tránh là trên bàn thờ hay mâm ngũ quả không được đặt đồng tiền bởi đó là tiền của thế gian. Việc làm này sẽ được coi như hối lộ với thần linh.
Cách thắp hương vòng
Trên bàn thờ ngày Tết, chúng ta phải thắp thêm một nén hương vòng, trong đó cột hương sơn màu đỏ không được sơn màu vàng và thắp hương vòng ngược chiều kim đồng hồ. Điều này có ý nghĩa vô cùng quan trọng bởi nén hương vòng chạy ngược chiều kim đồng hồ là biểu hiện cho mặt trời để hội tụ sinh lực lên đầu cột hương vòng và chuyển xuống thế gian thông qua trục ấy. Còn cột hương vòng màu đỏ có ý nghĩa là mang sinh khí cho gia đình.
Ở giữa không được làm chữ phúc mà phải làm chữ thọ cổ vì khi gấp lại có âm dương dối đãi mới phát sinh phát triển.
 |
| Hương vòng thắp ngược chiều kim đồng hồ. |
Cách thắp hương
Vào đúng lúc giao thừa, người ta thường thắp 3 nén hương với mong muốn cầu cho năm mới tốt hơn năm cũ. 3 nén hương cũng là lời chúc thần linh bởi vào những ngày cuối năm ,vào những ngày đầu năm mới con người, tâm linh con người, linh hồn tổ tiên thường hay gần lại với nhau.
Trong những hình thức này chúng ta nên hiểu 1 điều khi thắp hương phải có nguyên tắc, không phải thắp cả bó là được gần gũi thần linh hơn. Nếu có lòng thành với thần linh, tổ tiên thì chúng ta chỉ thắp một nén hương và biểu hiện lòng thành bằng tâm hương ấy, không cầu cúng. Đó được gọi là nén tâm hương.
Ở nhà chùa nén tâm hương tượng trưng cho ngũ hương. Nhưng ở trong bàn thờ gia tiên thì nén tâm hương là lòng kính thuận của con cháu đối với tổ tiên.
Khi chúng ta thắp 3 nén là chúng ta cầu cho sự thay đổi, cầu cho được hạnh phúc tốt hơn, cầu cho năm mới tốt hơn năm cũ. Cho nên đúng giao thừa, gia đình chỉ ra mở hé cửa cho khí thiêng ngoài trời vào trong nhà và lúc đó người cao tuổi nhất trong nhà hay người quan trọng nhất trong nhà thắp 3 nén hương lên bàn thờ cầu tổ tiên về.
Chúng ta phải thắp hương, thắp nến bởi vì các thần linh ở bên trên còn chúng ta ở bên dưới không thể nào với lên các thần linh được nên việc thắp hương trong ngày Tết là để nhờ khói hương chuyển lời cầu của con người lên đến thần linh.
Điều tối kị là không được sử dụng hương nến điện trên bàn thờ bởi đó là sự đùa giỡn với thần linh, đùa giỡn với tổ tiên. Ngày tết phải có hương nến có khói, không có khói không thể làm lễ thông linh, tiếp cận với tổ tiên được.
26 °C
33 °C
28 °C
