Nhiều chuyển biến tích cực trong công tác điều tra, xử lý tội phạm

Tiếp tục phiên họp thứ 26, sáng 13/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các báo cáo công tác năm 2023 của Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao; các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật và công tác thi hành án năm 2023.

Thẩm tra báo cáo của Chính phủ liên quan đến công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án năm 2023, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) Nguyễn Mạnh Cường cho biết, UBTP nhận thấy, năm 2023, Chính phủ đã triển khai nhiều giải pháp, bảo đảm phát triển kinh tế, ổn định đời sống người dân và đấu tranh có hiệu quả đối với các vi phạm pháp luật và tội phạm.

Lực lượng Công an đã triển khai nhiều biện pháp để phát hiện, xử lý nhanh chóng những điểm nóng; kịp thời truy bắt các đối tượng khủng bố, chống chính quyền nhân dân; xử lý nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp; tổng số vụ án được phát hiện tăng so với cùng kỳ; một số loại tội phạm được kiềm chế và kéo giảm như: Số vụ phạm tội có tổ chức giảm 26,92%; số vụ dâm ô với người dưới 16 tuổi giảm 5,62%. Về tình hình an toàn giao thông, giảm cả 3 tiêu chí: Số vụ tai nạn, số người chết và số người bị thương.

UBTP cơ bản tán thành với nhiều nhận định, đánh giá của Chính phủ về công tác phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, UBTP cho rằng, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng tổng thể chung, tội phạm gia tăng cả về số vụ, số người chết và thiệt hại tài sản do tội phạm gây ra. Trong đó một số loại tội phạm tăng mạnh, như giết người; cướp tài sản; cướp giật; lừa đảo chiếm đoạt tài sản; cho vay lãi nặng; gây rối trật tự công cộng...

Công tác quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực còn một số bất cập, dẫn đến các đối tượng lợi dụng để phạm tội, như đăng kiểm phương tiện giao thông, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy phép khai thác khoáng sản, cấp phiếu lý lịch tư pháp,... Xuất hiện tình trạng lợi dụng danh nghĩa doanh nghiệp, công ty luật dưới hình thức mua bán nợ để cưỡng đoạt tài sản với các thủ đoạn đe dọa, khủng bố bằng tin nhắn, điện thoại gây hoang mang trong dư luận.

Về công tác phát hiện xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và chính quyền các cấp, công tác phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm đã đạt được nhiều kết quả tích cực và đạt chỉ tiêu Quốc hội giao. Thanh tra, Kiểm toán đã phát hiện nhiều vi phạm, kiến nghị thu hồi cho ngân sách nhà nước hàng trăm nghìn tỷ đồng, chuyển nhiều vụ việc có dấu hiệu hình sự sang cơ quan điều tra.

Tuy nhiên, số vụ tội phạm ma túy phát hiện tăng 18,42%; số ma túy tổng hợp thu giữ tăng đặc biệt cao (1.484,19%), cho thấy diễn biến hết sức phức tạp của tội phạm ma túy. Tình trạng sử dụng trái phép ma túy, nhất là ma túy tổng hợp diễn ra ở nhiều địa phương; xuất hiện một số loại ma túy núp bóng thuốc lá điện tử, đồ uống, thực phẩm,... gây tác hại nhiều mặt đến thanh, thiếu niên.

Công tác điều tra, xử lý tội phạm tiếp tục có chuyển biến tích cực, chất lượng công tác điều tra đã được nâng lên, một số chỉ tiêu tại Nghị quyết số 96 của Quốc hội đã đạt và vượt như: Tỉ lệ khám phá tội phạm xâm phạm trật tự xã hội rất nghiêm trọng đạt 92,5%, án đặc biệt nghiêm trọng đạt 95,65%; Công an xã chính quy đã triển khai thực hiện thẩm quyền về xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, góp phần giảm tải cho Cơ quan điều tra cấp huyện.

UBTP ghi nhận sự cố gắng của Chính phủ trong việc chỉ đạo Bộ Công an và các bộ, ngành liên quan tập trung rà soát, phân loại, xử lý các vụ việc, vụ án tạm đình chỉ điều tra và đã đạt được một số kết quả tích cực. Tuy nhiên, số vụ việc, vụ án tạm đình chỉ đã giải quyết chưa nhiều; một số vụ việc, vụ án tạm đình chỉ đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự chưa ra quyết định xử lý làm ảnh hưởng quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

Về công tác thi hành án dân sự, năm 2023, hoạt động của Cơ quan thi hành án dân sự đã có nhiều chuyển biến tích cực. Kết quả thi hành xong về việc và về tiền đều tăng; các vụ án về kinh tế, tham nhũng đã thu tăng hơn 9.490 tỷ đồng so với cùng kỳ; công tác phối hợp tổ chức thi hành nghĩa vụ tài sản đối với phạm nhân tại các trại giam đạt kết quả tích cực.

Tuy nhiên, số lượng án có điều kiện thi hành tồn đọng chuyển kỳ sau còn ở mức cao; việc thu hồi khoản nợ cho các tổ chức tín dụng còn chậm, kết quả thi hành xong thấp hơn so với cùng kỳ; còn nhiều trường hợp ra quyết định thi hành án không đúng quy định của pháp luật dẫn đến phải thu hồi, hủy bỏ; kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân thấp hơn so với cùng kỳ.

Về công tác thi hành án hành chính, UBTP đánh giá, thời gian qua, Chính phủ tích cực chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương đề cao trách nhiệm trong việc thi hành Luật Tố tụng hành chính; tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác thi hành án hành chính ở địa phương; đã thi hành xong 423/1.213 bản án, quyết định hành chính.

Tuy nhiên, kết quả thi hành án hành chính mới đạt 34,87%; nhiều trường hợp người phải thi hành án là cơ quan, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước không tự nguyện thi hành, dẫn đến Tòa án phải ra quyết định buộc thi hành.

Qua thẩm tra UBTP kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan tiếp tục rà soát, làm rõ những bất cập trong công tác quản lý nhà nước, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, minh bạch hóa các quy trình, thủ tục trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực. Xác định rõ hơn nữa trách nhiệm từng cấp, từng ngành, từng cá nhân trong từng lĩnh vực nhằm khắc phục tình trạng đùn đẩy, sợ trách nhiệm, không dám làm.