Nhà thơ Lữ Mai: Thơ đến khi chúng ta đủ lắng nghe, thấu cảm

Nhà thơ Lữ Mai

Pv: Tập thơ "Dắt nhau về cũ" được nhận xét giàu hình ảnh và cảm xúc, đưa người đọc đi qua nhiều vùng đất của Việt Nam với những hình ảnh, âm thanh, hương sắc đặc trưng. Qua đây, cho thấy chị thể hiện sự sâu sắc trong quan sát và tình yêu dành cho đất nước, con người Việt Nam. Phải chăng những vùng đất được chị viết là những vùng đất chị yêu nhất?

Nhà thơ Lữ Mai: Mỗi vùng đất hiện lên trong thơ đều là những nơi tôi từng yêu, từng nhớ, từng đi qua hoặc nghĩ ngợi, trăn trở với niềm rung động thật sự. Có khi là chuyến đi công tác ngắn ngủi, có khi là quãng thời gian gắn bó với những kỷ niệm... nhưng điều khiến tôi viết không phải chỉ là sự hiện diện vật lý, mà là cảm giác thân thuộc, là ấn tượng sâu xa của vùng đất để lại trong mình.

Với tôi, tình yêu đất nước không phân mảnh theo địa lý mà là mối yêu thương liền mạch trải dài theo chiều dài hình chữ S, gắn với từng con người, từng âm thanh, từng món ăn, từng điệu lý, câu hò. Những gì đi vào thơ, tự thân đã là phần tôi thương mến nhất.

Pv: Văn hóa, hay những nỗi niềm riêng của từng mảnh đất là cảm hứng cho chị viết tập thơ này?

Nhà thơ Lữ Mai: Tôi nghĩ cả hai đều là cảm hứng không thể tách rời. Văn hóa là lớp ký ức nền tảng, là tinh thần bất biến của từng vùng đất; còn nỗi niềm riêng là tiếng vọng nội tâm khi con người đối diện với quá khứ, với nỗi nhớ, với những biến thiên đời sống.

Nhà thơ Lữ Mai cho rằng, thơ đến khi chúng ta đủ lắng nghe, thấu cảm.

Khi viết "Dắt nhau về cũ", tôi muốn lắng nghe cả tiếng đất và tiếng người, muốn nối kết bản thân mình - một cá nhân đang sống giữa hiện đại - với dòng mạch văn hóa truyền đời ấy. Ở đó, có hoài niệm, có nỗi đau, nhưng cũng có sự hồi sinh, sự điềm nhiên và ánh sáng của hy vọng.

Pv: Mỗi bài thơ đều được chị nhắc một địa danh cụ thể và có nhắc đến những đặc trưng của nơi đó. Chị đã dành thời gian nghiên cứu hay trải nghiệm trực tiếp những vùng đất này để đưa được những nét đặc trưng ấy vào thơ một cách sống động như vậy?

Nhà thơ Lữ Mai: Tôi trải nghiệm và "sống" với nhiều nghĩa bởi thơ không thể là ghi chép khô khan mà cần sự cảm nhận riêng tư, lắng đọng: cảm vị mặn của biển, cái hanh hao của gió chuyển mùa, sự hoai mục mềm rêu của bậc đá vùng núi...

Tôi đi, tôi đến, lắng nghe, ngồi giữa chợ, nói chuyện với người bán hàng, cùng nông dân ra vườn, cùng ngư dân kéo lưới. Đôi khi, chỉ thoảng mùi hương bồ kết thoảng qua, câu hát ru thắc thỏm cũng khiến tôi bật lên cả bài thơ. Thơ đến khi chúng ta đủ lắng nghe, thấu cảm.

Pv: Chị đưa nhiều hình ảnh, chi tiết quen thuộc và dung dị của đời sống, như khăn rằn, đòn bánh tét, mùi bồ kết, tiếng rao, rễ đước, cây cọ… Chị có thể cho biết vì sao lại chọn những hình ảnh này?

Nhà thơ Lữ Mai: Bởi tôi tin vào vẻ đẹp bình dị. Những gì gần gũi nhất đôi khi lại là những thứ đi sâu nhất vào tâm hồn người Việt Nam. Đó vừa là vật dụng lại cũng là biểu tượng văn hóa, ký ức, biểu hiện của nhịp sống.

Tôi chọn những hình ảnh ấy để người đọc luôn cảm thấy gần gũi, được đánh thức, gợi nhớ và cảm được bằng mọi giác quan.

Pv: Trong tập thơ, cây cối, con sông, ngọn núi, gió, sóng... dường như đều có tâm hồn và biết “nói”, như "đất nói giọng cỏ","sông Thương thở qua vòm vải chín". Chị có chủ đích gửi gắm gì qua cách biểu đạt ấy?

Nhà thơ Lữ Mai: Tôi luôn tin rằng, thiên nhiên có tiếng nói. Và khi con người biết lắng nghe thiên nhiên, tức là họ đang lắng nghe chính mình. Khi tôi viết "đất nói giọng cỏ", hay "sông Thương thở qua vòm vải chín" với ý muốn gợi ra một trạng thái linh cảm, khi thiên nhiên và con người thấm vào nhau, hiểu nhau, trở thành một.

Trong thế giới đó, sự im lặng cũng có ngôn ngữ, những điều sâu kín nhất, đôi khi lại được bộc lộ qua tiếng gió, qua cành cây khẽ nghiêng mình trong chiều.

Pv: Dường như tập thơ là nỗi buồn man mác. Nỗi buồn này có phải là nỗi buồn chung của một thế hệ, hay là cảm xúc cá nhân của riêng chị khi nhìn về quá khứ và hiện tại?

Nhà thơ Lữ Mai: Có lẽ, là cả hai. Tôi cảm thấy mình vừa khao khát hiện đại hóa, vừa mang trong mình những vết lặng quá khứ. Những vết lặng ấy không hẳn là bi thương, mà là nỗi trầm tư khi nhìn lại.

Tập thơ "Dắt nhau về cũ" của nhà thơ Lữ Mai

Chúng ta nhìn vào sự mất mát của thiên nhiên, văn hóa, nhìn vào những điều đang dần bị lãng quên. Nhưng tôi không bi lụy. Nỗi buồn trong thơ là để nhắc nhớ, để níu lại, để truyền trao. Như một cách giữ gió lại trong bàn tay, dẫu biết là mong manh nhưng vẫn cố gắng để gió không biến mất.

Pv: Tập thơ cũng cho thấy những hy vọng, những khát vọng mãnh liệt ẩn chứa trong từng câu chữ. Điều gì đã nuôi dưỡng những khát vọng và niềm tin ấy trong chị?

Nhà thơ Lữ Mai: Từ những con người bình dị mà tôi gặp trong đời. Những điều đó không phải cố sức diễn giải mà chúng tự có khả năng thắp sáng tâm hồn người khác và lan tỏa trong cuộc sống..

Pv: Thông điệp chị muốn gửi gắm đến độc giả qua tập thơ "Dắt nhau về cũ" là gì?

Nhà thơ Lữ Mai: Rằng mỗi chúng ta đều có một "quê nhà" trong tim, dù ta có đi đâu, làm gì. Và khi ta biết quay về, không nhất thiết là về mặt địa lý, mà là quay về với cội rễ, với giá trị văn hóa, với yêu thương thật thà, thì đó chính là lúc ta tìm lại được chính mình.

"Dắt nhau về cũ" không cổ súy sự hoài niệm khép kín, mà là một hành trình nhìn về quá khứ để bước ra tương lai. Ta không nên quên những điều giản dị của gốc rễ, vì chính từ đó, sự lớn lao được bắt đầu.

Pv: Trân trọng cảm ơn chị!

Nhà thơ Lữ Mai sinh năm 1988, quê Thanh Hoá, hiện công tác tại Ban Văn hóa - xã hội Báo Nhân dân. Chị là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Hội viên Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, Hội viên Hội Nhà văn Hà Nội, Hội viên Hội Nhà báo Việt Nam.

Chị đã xuất bản hơn 20 tác phẩm chính đa dạng về thể loại: Thơ, truyện ngắn, tản văn, tùy bút… trong đó nổi bật có thể kể tới 4 trường ca về các đề tài lớn: “Ngang qua bình minh” (NXB Văn học, 2020) đề tài chủ quyền biển đảo; “Chư Tan Kra mây trắng” (NXB Hội Nhà văn, 2021), đề tài chiến tranh cách mạng; “Hồi sinh” (NXB Hội Nhà văn, 2022) đề tài về đại dịch Covid-19; "Lũ" (NXB Hội Nhà văn, 2024) đề tài về thiên tai.

Một số giải thưởng: Giải thưởng Văn học đề tài Biên giới, hải đảo giai đoạn 1975 - nay của Hội Nhà văn Việt Nam cho trường ca “Ngang qua bình minh”; Giải thưởng Văn học Nghệ thuật, Báo chí giai đoạn 2016 - 2020 của Bộ Tư lệnh Hải quân cho bộ sách “Nơi đầu sóng”, “Mắt trùng khơi”; Giải thưởng của Tổng Cục chính trị QĐND Việt Nam cho tác phẩm “Nơi đầu sóng”; Giải thưởng truyện ngắn của Quỹ nhà văn Lê Lựu; Giải Nhất cuộc thi “Cùng giữ màu xanh của biển”, Bộ Tài Nguyên và môi trường tổ chức năm 2022; giải Nhì cuộc thi “Sáng tác văn học nghệ thuật về đề tài Hình tượng người chiến sĩ cảnh vệ CAND” của Bộ Tư lệnh Cảnh vệ năm 2023; Giải thưởng cuộc thi Thơ Huế, Tạp chí Sông Hương; Giải thưởng Khát vọng Dế Mèn 2024; Giải thưởng Văn học nghệ thuật, báo chí về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng giai đoạn 2020-2025 của Bộ Quốc phòng…