Nguyễn Ngọc Hạnh và những câu thơ thổn thức hiếu đạo

Nói lại câu rất cũ: “văn là người” rất đúng với anh. Khuôn mặt thi nhân thể hiện qua văn bản. Đọc Nguyễn Ngọc Hạnh, chắc chắn không riêng tôi, hẳn nhiều người phát hiện ra rất nhiều giọt nước mắt. Tất nhiên, đó là nước mắt thi nhân. Nước mắt lấp lánh.

“Bể trần này ai sắp bày ra/ Mà giọt lệ cứ lặng thầm rơi xuống”, (Cha). Đó là giọt nước mắt của người con khi nhớ về người cha, cũng có thể trong một lần nhà thơ đứng trước mộ người đã “Cả một đời lội suối trèo non/ Cha gánh hết muôn phần khổ nhọc” vì anh và người thân trong gia đình.

Rất dễ đồng cảm với anh, bởi anh nói hộ bao người. Không phải tự nhiên, bắt đầu từ tín ngưỡng Công giáo, thế giới có “Ngày của Cha”, để tôn vinh những người làm cha, tôn vinh cương vị làm cha, mối quan hệ với người cha và ảnh hưởng của người cha trong xã hội. Không phải tự nhiên, trong Phật giáo có Lễ Vu Lan, được tổ chức vào ngày rằm tháng 7 (Âm lịch) hàng năm. Lễ Vu Lan là truyền thống lâu đời của người Việt Nam. Đây là ngày lễ để con cái báo đáp công ơn sinh thành của cha mẹ, tìm về cội nguồn yêu thương. Không phải tự nhiên, ca dao Việt Nam có câu “Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”.

Những giọt nước mắt mặn chát

Giọt đầy vơi nhỏ xuống đêm thâu

Chưa nếm trải nỗi đau nào hơn thế

Chưa biết còn day dứt đến bao lâu!

(Nước mắt)

Nhà thơ hỏi mình và tự trả lời bằng dấu “chấm than” cuối câu thơ. Rõ ràng là nỗi đau đơn côi khi bố mẹ mình mất theo suốt đời, thành dấu lặng suốt đời. “Giọt lệ nào đọng giữa câu thơ/ Chảy suốt một đời mẹ cha khốn khó”, (Nước mắt).

Trong bài thơ “Chạm đáy sông” – trích trường ca, Nguyễn Ngọc Hạnh viết: “giấc mơ/ về ngày mẹ sinh tôi/ trong vườn lá chuối khô thô ráp/ tiếng khóc chạm tiếng ve”. Chắc chắn ngày mẹ anh trở dạ, sinh ra anh trong một hoàn cảnh đặc biệt: “cha đi rồi/ lều tranh một mái/ mẹ một mình/ sinh nở những niềm đau/ giọt nước mắt đắng cay/ ngày mẹ tôi trở dạ...”. Đó chắc chắn là một ngày lam lũ, đói khát, người cha vì một lý do nào đó “đi rồi”, không có mặt bên cạnh người vợ lúc lâm bồn.

Thành ngữ Việt Nam có câu: “Đàn ông vượt sông có bầu có bạn, đàn bà vượt cạn chỉ có một mình”, hoặc “Cửa sinh là cửa mả”, vừa đau vừa nguy hiểm. Điều kiện y tế những năm tháng gian khó, bây giờ khó có thể hình dung. Vì thế, nhà thơ ao ước: “Bất chợt nhớ ngày xưa đến lạ/ mơ được một ngày làm mẹ để sinh con”. Câu thơ của nhà thơ Nguyễn Ngọc Hạnh bất ngờ. Phải yêu mẹ đến thế nào, anh mới nghĩ ra mơ ước ấy. Chắc chắn nếu được như thế, mới cảm hết hạnh phúc cũng như cơ cực mà những người mẹ phải chịu đựng một mình khi sinh ra những đứa con.

Gửi lại em chỗ ướt mẹ nằm

Gửi ngọn gió lùa kẽ phên đêm trở dạ

Giá rét trên từng manh chiếu vá

Mẹ chừa bên ráo để con lăn.

(Chỗ mẹ nằm)

Tình mẹ con, tình cảm vô cùng thiêng liêng, cao quý. Tất cả mọi người mẹ trên cõi đời này đều thương yêu con của mình, đấy là bản tính, là thiên tư của người phụ nữ. Chính nhờ tình thương của mẹ mà người con được lớn lên, được trưởng thành. Tình thương yêu của mẹ đã giúp cho người con lớn lên một cách bình thường và quân bình về các phương diện tâm sinh lý.

Dù cho mẹ có thế nào đi nữa, miễn là mẹ còn trên cõi đời này và vẫn còn có ý thức thì mẹ vẫn thương yêu con, nghĩ về con, chăm sóc cho con và dõi theo từng bước chân con đi. Trong kinh Báo ân cha mẹ, Đức Phật diễn tả: “Mẹ già hơn trăm tuổi, còn thương con tám mươi, ân ái có đoạn chăng chỉ hơi thở cuối cùng”. Thế đấy! Do vậy mà rất hiểu, dẫu con mình lớn lên rồi, phải xa vòng tay mẹ, lòng mẹ vẫn rơm rớm:

Đêm xa làng

Đong đầy nước mắt

Đâu biết lòng mẹ đau như cắt

Tôi cứ lơ ngơ như đàn trâu mỗi lúc chiều về.

(Chạm đáy sông đầy)

Vì thế, Nguyễn Ngọc Hạnh khi viết về mẹ, ông luôn có những câu thơ chạm đến trắc ẩn của con người:

Tảo tần đời mẹ chân quê

Bao năm lặn lội đi về triền sông

Nón che không hết mùa đông

Phố che không hết nỗi buồn trần gian

(Lục bát qua sông)

Nhà thơ Thanh Quế khi đọc thơ Nguyễn Ngọc Hạnh, nhận xét rằng: “Hầu hết những sáng tác từ thơ về quê hương, về tuổi thơ, về cha mẹ, tình bạn, về cuộc sống xung quanh mình, từ nông thôn đến thành thị, ở đâu người đọc cũng gặp một Nguyễn Ngọc Hạnh bơ vơ, lẻ loi, hiu quạnh, trơ trọi, hoài nhớ”.

Nguyễn Ngọc Hạnh luôn trăn trở, day dứt về nghĩa sinh thành. Nỗi buồn chảy từ trái tim ra mà thành thơ. Kinh Tạp Bảo Tạng Phật dạy “đối với cha mẹ dù làm một chút điều bất thiện cũng chịu tội báo rất khổ, cúng dường cha mẹ dù một chút ít cũng được phước báu vô lượng, đối với cha mẹ phải hết lòng siêng năng phụng dưỡng cha mẹ”. Không hiếu đạo với bố mẹ, những người con khó lòng lớn lên, khó lòng nhân ái với cuộc đời./.