Trước khi chinh phục ngọn đèo hiểm trở Hải Vân bằng việc xây dựng đường bộ và đường sắt, người Pháp từng qua đây và để lại những ghi chép tỉ mỉ; qua đó cho thấy sự hiểm nguy cùng nét đẹp hùng vĩ của ngọn đèo này, cũng như những tư liệu quý về lịch sử - văn hóa của 'Thiên hạ đệ nhất hùng quan'…
Qua Hải Vân quan phải trả phí
Vào đầu năm 1876, nhà địa lý, nhà thám hiểm người Pháp J. L. Dutreuil de Rhins tình nguyện phục vụ cho Hải quân Pháp đến Tourane (Đà Nẵng), từ đó ra Huế bằng đường bộ qua Hải Vân. Do từ năm 1842, vua Thiệu Trị cấm các lối tắt, nên đường qua đèo Hải Vân chỉ còn một lối chính.
Trong cuốn ký sự du hành “Vương quốc An Nam và dân An Nam” (NXB Đà Nẵng, 2023), Dutreuil de Rhins miêu tả đoạn đường lên đèo Hải Vân: “Trong vòng một cây số rưỡi, con đường, hay nói đúng hơn là lối mòn, quanh co bên sườn đỉnh phía nam, và con dốc vẫn chưa quá nhọc nhằn; nhưng chẳng bao lâu con đường biến mất dưới những bụi gai, cỏ cao quất vào mặt, và đá cuội lăn dưới chân tôi; rồi không còn dấu vết con đường nữa: tôi cố hết sức có thể đi tới giữa một khe núi có vẻ nằm ngoài bên phải và những vách đá cao nhất ở bên trái; tôi bò, bám vào các nhánh cây, các kẽ nứt của đá mà rễ cây lâu năm và mạnh mẽ đã trồi lên và lan ra tứ phía; tôi tìm một lối đi qua quanh những khối đá khổng lồ mà sức người không thể lay chuyển, tự hỏi sự xoay vần nào đã làm những mảnh khổng lồ này vỡ ra, giống như những lâu đài đổ nát chực lăn xuống vực thẳm, và tôi đến nơi, sau một giờ vật lộn”.
Sau khi nghỉ ngơi và giải khát bằng vài bát trà Huế, đoàn của nhà thám hiểm tiếp tục đi lên “gắng một lúc nữa, lúc sáu giờ rưỡi, chúng tôi đến được pháo đài đèo, được gọi là Ải Vân”.
Theo mô tả của Dutreuil de Rhins, “hai đỉnh núi khuất trong mây ở độ cao bốn, năm trăm mét, các bậc cấp sườn núi đến đây thì nhập với nhau. Lối đi qua rộng khoảng năm mươi mét, chặn bởi một bức tường đá đục bốn lỗ châu mai.
Chính giữa là một cổng ngõ đồ sộ có hai cánh, bọc những tấm sắt, mở ra cho chúng tôi đi qua, và đóng lại ngay. Ải Vân chỉ là một gạch nối giữa hai đỉnh núi; phía sau nó, mặt đất lại sụt xuống một lần nữa: mắt không thấy gì ngoài khoảng không, một vực thẳm với tường thành bao phủ bởi cây cối che đi độ dốc đáng sợ”. Cũng theo ghi chép này, trên “con đường liên lạc duy nhất được biết đến cho đến nay giữa hai tỉnh Quảng Nam và Huế, có khoảng năm mươi quân lính canh gác, trong đó, khoảng hơn chục người trú ở ba hoặc bốn căn nhà lân cận”.
Theo ghi nhận, từ 150 năm trước, trên đỉnh đèo Hải Vân hoang sơ, không chỉ có lính canh tại các công trình phòng thủ, mà có cả những nhà dân ở: “Cuối cùng, lúc bảy giờ, chúng tôi đến được một nơi trú chân: đường mòn rộng ra một chút, và ở mỗi bên có khoảng nửa chục căn nhà hiện ra trước mắt”. Được biết, từ năm 1837, vua Minh Mạng cho mộ dân lập xóm trên đèo Hải Vân. Từ đó, cung đường nguy hiểm này có dân ở để sửa sang đường sá, giúp người đi đường, làm phu dịch…
Trong cuốn “Du ký Trung kỳ theo đường cái quan” (NXB Hồng Đức, 2021), Camille Paris - người Pháp chịu trách nhiệm xây dựng đường điện báo Trung kỳ (giai đoạn 1886-1888) cũng ghi nhận: “Sâu trong một thung lũng nhỏ tạo thành bởi sự cao thấp của nhiều đồi núi, chúng tôi gặp một ngôi chùa và vài căn nhà bỏ hoang. Đây là chốn thơ mộng nhất trên cả con đèo. Chúng tôi tới đó bằng một chiếc cầu tre bắc ngang dòng suối trong vắt. Thôn xóm này chắc phải có người ở, nhưng dân làng có lẽ đã bỏ chạy khi chúng tôi đến bởi trong nhà còn vương vãi hạt óc chó, lá trầu và nồi đất”.
Qua ghi chép của Dutreuil de Rhins, được biết thêm, 150 năm trước, một số người phải xin giấy phép và trả phí khi đi qua Hải Vân quan: “Đằng kia có một vài viên quan nhỏ lười biếng ngủ trong kiệu, và các thương lái người Hoa bắt chước họ. Những người hầu An Nam, ca hát khi gánh những kiện hàng đong đưa ở hai đầu một đòn tre trên vai. Tất cả những người này phải xin giấy phép để đi qua Ải Vân và phải trả một đồng bạc mỗi người”. Và 10 năm sau, năm 1886, Camille Paris tái khẳng định điều này: “Mọi người đều phải trả tiền, nghèo cũng như giàu, kẻ nào chống lại thì ăn roi. Người giàu trả từ 8 đến 10 xu, người nghèo từ 1 đến 2 xu. Người buôn dầu thì phải đổ đầy dầu cho đèn của trạm, người buôn rượu chính là con mồi của đám dân binh. Nếu không trả bằng tiền thì hiện vật”.
Người Pháp bắt tay làm đường qua Hải Vân
Ngày 15-1-1886, đoàn của Charles-Esdouard Hocquard - thiếu tá quân y trong quân đội viễn chinh Pháp được 34 người phục vụ, đi bộ qua đèo Hải Vân.
Trong tác phẩm “Một chiến dịch ở Bắc kỳ” (NXB Đà Nẵng, 2019), Thiếu tá Charles-Esdouard Hocquard mô tả: “Ra khỏi làng, chúng tôi thấy một ngọn núi dốc mà chúng tôi sẽ leo lên theo con đường mòn chạy giữa vực thẳm, cây bụi và cỏ cao... Tám giờ, chúng tôi lên tới đỉnh núi. Con đường men theo một vực sâu bao quanh là núi đá dựng đứng; con đường ngoằn ngoèo không dứt, chúng tôi có cảm giác như trở đi trở lại cùng một chỗ vậy”.
Khi lên đến đỉnh đèo, Hocquard gặp công trình bố phòng của triều đình nhà Nguyễn: “Bỗng dưng sau một khúc quanh của đường mòn hiện ra một bức tường gạch nhỏ chắn lối đi; trên tường trổ một cánh cửa lớn và nhiều lỗ châu mai, cửa dẫn vào một pháo đài An Nam có khoảng ba mươi lính bản địa thuộc quân đội triều đình đóng ở đây. Chúng tôi đang ở vị trí được gọi là Cổng Sắt (là một công sự nhỏ nằm trên mỏm đá nhô ra vịnh Nam Chân); đồn nhỏ này có nhiệm vụ bảo vệ con đường dẫn đến kinh đô; đồn được đặt ở một vị trí đắc địa để hoàn thành mục đích của nó: bên phải và bên trái cửa ải là những vực thẳm mênh mông, dưới đáy vực là những thác nước dữ dằn; người ta không thể tiến lên mà không đi qua đồn này…”.
Từ công trình này, vị thiếu tá quân y ghi lại quang cảnh ngoạn mục: “Con đường đã đưa chúng tôi từ biển lên đây chạy xuyên qua rừng rậm, giữa rừng là những thác nước dữ dội, lúc thì biến mất sau lớp rêu và cây bụi, lúc lại tuôn trào từ những núi đá thành những dòng chảy ồn ã; những con bướm khổng lồ to bằng hai bàn tay mở rộng, bay dọc theo đường đi; trông chúng như những bông hoa di động, màu sắc đa dạng và rực rỡ. Bên dưới chúng tôi, những con đại bàng tuyệt đẹp sải cánh, và trên những thân cây cổ thụ rêu phong đứng bên đường, lũ kền kền to lớn đang vươn những cái cổ xác xơ”.
Sau khi vượt đèo Hải Vân, đoàn của bác sĩ Hocquard gặp Đại úy công binh Besson đã ở Lăng Cô được 3 ngày để làm một con đường mới nối Huế với Đà Nẵng theo chỉ thị của tướng Prud’homme - Tư lệnh quân viễn chinh Pháp tại Trung kỳ.
Con đường này, theo Camille Paris ghi chép lại cùng thời gian đầu năm 1886: “Người ta đã thấy một dải màu đen ngoằn ngoèo, nghiêng nghiêng so với con đường cũ, cắt khối núi ngay giữa vùng cây cỏ theo phương nằm ngang và men theo những gấp khúc. Con đường này mới chỉ được phát quang bụi rậm… Ta vẫn có thể nhận ra những đoạn đường mòn nối đường cũ với đường mới của anh… Chúng ta thấy con đường phôi thai này là một kiệt tác của sự cần mẫn và lòng kiên cường vì những yếu tố thời gian và địa điểm của nó”.
Tuy nhiên, sau đó, Đại úy Besson cùng 6 thuộc cấp bị quân Nghĩa hội dưới sự chỉ huy của Lãnh binh Hồ Học - một người con đất Hòa Vang, tấn công, tiêu diệt khi đồn trú tại trạm Chơn Sảng vào tối 28-2, rạng sáng 1-3-1886.
Theo các tài liệu, sau cái chết của Đại úy Besson, những người Pháp như Nicod, Clavez, Le Blond, De Bay… tiếp tục nghiên cứu, tổ chức làm đường qua đèo Hải Vân. Nhưng mãi đến năm 1897, khi Paul Doumer lên giữ chức Toàn quyền Đông Dương, mới tái khởi động và tiến hành mở đường bộ qua đèo Hải Vân; năm 1902 triển khai làm đường sắt và đến cuối năm 1906, hoàn thành tuyến đường sắt nối Đà Nẵng với Huế.
Đến năm 2005, công trình trọng điểm quốc gia - hầm đường bộ Hải Vân dài gần 6,3km - hầm đường bộ dài nhất Đông Nam Á chính thức khánh thành, trở thành tuyến giao thông thứ ba qua đèo Hải Vân, góp phần xua tan nỗi lo “Đi bộ thì khiếp Hải Vân…” ám ảnh bao đời trên con đường thiên lý Bắc Nam…
Link gốc: https://baodanang.vn/channel/5433/202305/nguoi-phap-qua-deo-hai-van-150-nam-truoc-3944580/
Ngày 3/7, Đội Cảnh sát Hình sự Công an huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng cho biết đang tạm giữ Thái Văn Vũ (SN 1984, trú Thái Cẩm, Điện Tiến, Điện Bàn, Quảng Nam) để điều tra, xử lý về hành vi dâm ô với trẻ em.
Một đường dây chuyên sản xuất, buôn bán sách giáo khoa giả quy mô lớn tại thành phố Đà Nẵng vừa bị lực lượng chức năng triệt phá, thu giữ 600.000 cuốn sách giáo khoa giả và 1 triệu con tem.
Giám đốc sở Du lịch Đà Nẵng, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai đã ký các quyết định tặng Giấy khen cho nữ điều dưỡng Đặng Thị Hạ vì đã có nghĩa cử cao đẹp, kịp thời cứu sống du khách Ấn Độ bị ngừng tim tại một nhà hàng.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký Quyết định số 1212/QĐ-TTg ngày 18/10/2024 ban hành Kế hoạch thực hiện Quy hoạch tỉnh Đắk Lắk thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Bộ Công an đã đề xuất thời hạn đăng ký kiểm tra kiến thức pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ đối với trường hợp giấy phép lái xe bị trừ hết điểm.
UBND tỉnh Bắc Giang vừa có văn bản chấn chỉnh, yêu cầu sau ngày 30/03/2025, nhà ở nhiều tầng, kết hợp cho thuê trọ, cơ sở kinh doanh không đảm bảo về PCCC sẽ phải tạm đình chỉ và dừng hoạt động.
Ông Lý Vỹ Triều Dương - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bạc Liêu thông tin, 9 tháng đầu năm 2024, ngành du lịch tỉnh tiếp tục phát triển với tổng thu ước đạt khoảng 3.420 tỷ đồng, đạt 82,9% kế hoạch, tăng 9,1% so cùng kỳ.
Chiều 17/10, Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức chương trình gặp mặt, tri ân các cá nhân, tập thể, doanh nghiệp cùng đồng hành với Báo trong hành trình hỗ trợ các tỉnh phía Bắc bị thiệt hại bởi bão số 3.
Bác sĩ (BS) Đỗ Doãn Bách - Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội luôn tâm niệm, phải học cách yêu thương con người trước khi trở thành một BS, khi đó sẽ có vô vàn cách thức để cứu chữa người bệnh.
Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, ngôi nhà chung ngành Y chứa biết bao trái tim, khối óc nhân ái, tài năng, luôn tràn đầy nhiệt huyết, tận tâm vì nghề, cùng nhau hướng tới mục tiêu nâng cao sức khỏe người dân cả về thể chất và tinh thần; Viết tiếp những kỳ tích của nền y học nước nhà.
Hơn 1.000 bạn trẻ TP Hồ Chí Minh tham gia các hoạt động ra quân Tháng Thanh niên 2024 chủ đề "Thanh niên xung kích tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng".
Tối nay (26/2), tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội) sẽ diễn ra chương trình tôn vinh Thầy thuốc Việt Nam và trao giải cuộc thi viết "Sự hy sinh thầm lặng" lần VI.
(PLM) - Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng vẻ vang của mình, nhất là trên cương vị Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Quân ủy Trung ương, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã dành tình cảm đặc biệt đối với cán bộ, chiến sĩ Hải quân. Tổng Bí thư luôn kịp thời quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đánh giá cao sự nỗ lực, quyết tâm của cán bộ, chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam trong khắc phục khó khăn, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc; xây dựng Hải quân nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và hiện đại.
(PLM) - Dù còn 3 ngày nữa mới diễn ra Quốc tang, nhưng tại một số địa điểm tại Hà Nội cũng như trên cả nước đã treo cờ rủ để tưởng nhớ cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
(PLM) - Trải qua nhiều cương vị quan trọng do Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó, như: Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng từ khoá VII đến khóa XIII; Uỷ viên Bộ Chính trị từ khoá VIII đến khóa XIII; Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; Bí thư Thành uỷ Hà Nội; Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Chủ tịch Quốc hội; Chủ tịch nước; Tổng Bí thư từ khoá XI đến khóa XIII, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã có nhiều cống hiến to lớn, quan trọng cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta, nhất là trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
(PLM) - Hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng không ngừng nghỉ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã cống hiến hết mình, trọn một đời đóng góp cho Đảng, cho nhân dân. Hình ảnh vị lãnh đạo kiên trung, trí tuệ và mẫu mực, tận trung với Đảng, hết lòng vì dân sẽ luôn sống trong trái tim của mỗi người dân Việt Nam.
(PLM) - Sáng ngày 18/7/2024, Tại Hội trường Đa năng - Bộ Tư Pháp đã diễn ra Tọa đàm đánh giá, rút kinh nghiệm về Chỉ số cải cách hành chính năm 2023 và đánh giá việc thực hiện Đề án 06 trong 06 tháng đầu năm, nhiệm vụ, giải pháp từ nay đến cuối năm 2024 của Bộ tư Pháp.