Theo quan niệm của người đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, tượng nhà mồ có vai trò như vị thần canh giấc ngủ ngàn thu cho người quá cố. Mỗi bước tượng mang hình thù, kiểu dáng khác nhau. Theo thời gian, thế hệ nghệ nhân lớn tuổi tạc tượng nhà mồ dần khuất núi.
NNƯT Ksor Hnao bên những bức tượng nhà mồ do ông sáng tạo ra.
Để gìn giữ bản sắc văn hóa cha ông, có một nghệ nhân đang ngày đêm miệt mài dạy con cháu tác tượng nhà mồ. Đó là NNƯT Ksor Hnao (người đồng bào Ja Rai, ngụ làng Kép, phường Đống Đa, TP Pleiku, tỉnh Gia Lai) - một bậc thầy hiếm có về tạc tượng nhà mồ ở tỉnh Gia Lai.
Thổi hồn vào những bức tượng
Theo nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Ksor Hnao, tượng nhà mồ được người còn sống tạc nên dùng cho lễ bỏ mả, thể hiện tình cảm quyến luyến, tưởng nhớ thân nhân xấu số. Tượng đóng vai trò như vị thần bảo vệ, che chở cho linh hồn chủ nhân không bị ma quỷ quấy phá.
Khắp các nhà mồ ở Tây Nguyên, nơi đâu cũng có những bức tượng muôn ngàn kiểu dáng của các tộc người Ja Rai, Ba Na, Ê Đê… Mỗi dân tộc dù có nét văn hóa khác biệt, quan niệm về việc tạc tượng nhà mồ không hoàn toàn đồng nhất nhưng gần như cùng ý nghĩa.
Gia đình không ai theo nghề tạc tượng nhưng ngay từ nhỏ, Ksor Hnao đã có niềm đam mê với nghề này. Khi mới lên 10, Hnao xin cha cho đi học tạc tượng với một nghệ nhân ở gần nhà nhưng cha kiên quyết không cho vì nghĩ con mình ốm yếu, không đủ sức cầm rìu. Tuy vậy, mỗi ngày sau khi cha lên rẫy, Hnao lại chạy đến nhà nghệ nhân trong làng học lén, rồi về đem rìu ra tự đẽo gọt các khúc gỗ phỏng theo các bức tượng. Nhiều lần, Hnao bị cha đánh đòn vì tội không nghe lời.
Lên 15 tuổi, Hnao không còn là đứa trẻ ốm yếu như xưa mà trở thành chàng trai rắn rỏi, nhanh nhẹn và nhiều lần theo những nghệ nhân trong làng lang thang khắp rừng già tìm gỗ về tạc tượng. Biết không thể phá bỏ niềm đam mê của Hnao, người cha rồi cũng chấp nhận cho cậu con trai của mình theo cái nghề này.
Qua bàn tay cần mẫn, sáng tạo, những bức tượng gỗ của Hnao ngày càng có sức sống. Rồi, chàng thanh niên trở thành nghệ nhân lành nghề từ lúc nào không hay. Những lần làm lễ bỏ mả, nhiều gia đình lại đón Hnao về tạc tượng giúp.
Những bức tượng nhà mồ do NNƯT Ksor Hnao tạc.
Theo NNƯT Ksor Hnao, để tạc được một bức tượng nhà mồ đẹp, có hồn, người nghệ nhân phải biết thổi hồn mình vào bức tượng để những vật vô tri vô giác đó trở nên sống động. Đối với những nghệ nhân dày dặn kinh nghiệm chỉ cần nhìn qua vân và thớ gỗ, chú ý độ đậm nhạt thì có thể chọn gỗ phù hợp với ý tưởng định khắc họa. Nghệ nhân nào tinh tế, chau chuốt hơn nữa thì dùng sắc độ của cây gỗ để tạo mảng miếng đậm miếng nhạt trên tác phẩm.
Được biết, hầu hết những bức tượng điêu khắc gỗ Tây Nguyên được trưng bày ở Làng Văn hoá Đồng Mô (Sơn Tây, Hà Nội) đều do một tay ông làm ra.
Theo đúng với phong tục ngày xưa, muốn làm một bức tượng cho nhà mồ, phải lên rừng cúng một ghè rượu và 1 con gà rồi mới được chặt cây về tạc. Người nghệ nhân giỏi phải làm ra bức tượng khiến vui lòng linh hồn người chết. “Nếu người đàn bà chết thì mình làm tượng đàn ông, như thế thì linh hồn người chết mới vui được”, NNƯT Ksor Hnao chia sẻ.
Bây giờ, nhiều người tạc tượng nhà mồ bằng bào, cưa, giấy nhám, đó là họ có đổi mới. Nhưng xưa thì làm bằng rìu, rựa, dao nhọn. Làm bằng vật dụng như xưa thì không được đẹp, nhưng mà nó có giá trị. Và tượng nhà mồ chỉ làm khi có người chết, với mong muốn những bức tượng được bầu bạn với người chết khi về thế giới bên kia. Còn bây giờ, đa phần tượng được làm bằng bào và không chỉ để ở những nhà mồ mà còn để làm cảnh trong nhà, để trưng bày ở các lễ hội.
Theo NNƯT Ksor Hnao, cái hay và độc đáo nhất khi theo nghề này là thông qua tượng nhà mồ có thể hình dung được cuộc sống mà người nghệ nhân muốn truyền đạt. Qua tác phẩm, cũng hiểu được một phần nào nội tâm của người nghệ nhân gửi gắm trong đó. Bởi, tượng nhà mồ ngoài yếu tố là một loại hình điêu khắc dân gian độc đáo của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên, nó còn chứa đựng khát vọng nhân sinh của con người: buồn, vui, hạnh phúc, khổ đau... Những biểu cảm ấy không chỉ có ở người sống mà vẫn lưu lạc, tiếp diễn ở thế giới bên kia.
Mở lớp dạy tạc tượng nhà mồ
Rít một điếu thuốc rê, nhả ra một làn khói đặc quánh, NNƯT Ksor Hnao chậm rãi kể, trước đây ở vùng này có cả trăm người biết đẽo tượng nhà mồ. Mỗi lần có gia đình làm lễ bỏ mả thì người ta đẽo hàng chục tượng. Bây giờ những người biết đẽo tượng đã già, mắt mờ tay run không cầm nổi cái rìu để đục đẽo, lớp trẻ cũng không ai mặn mà với nghề tạc tượng này.
Thấy dân làng ngày càng xa rời với tượng nhà mồ, Hnao ăn không ngon, ngủ không yên, lúc nào trong người cũng bồn chồn, lo lắng. Sau nhiều đêm trằn trọc suy nghĩ, ông quyết tâm vận động dân làng học tạc tượng nhà mồ. Trong các cuộc họp, ông luôn dành thời gian nói về ý nghĩa của tượng nhà mồ và khuyên dân làng nên duy trì việc chôn tượng nhà mồ trong lễ bỏ mả.
Một học trò người Pháp tạc tượng nhà mồ (ảnh cắt từ clip).
NNƯT Ksor Hnao trầm ngâm: “Cuộc sống bây giờ đã khác, người biết tạc tượng nhà mồ đang thưa thớt dần. Tôi buồn và lo sợ khi những người già như tôi về với Yàng (trời) thì sẽ không còn ai biết tạc tượng nhà mồ nữa. Thế hệ chúng tôi, dù phải sinh hoạt vật chất, ăn uống khổ cực hơn bây giờ nhưng về lĩnh vực văn hóa tinh thần hết sức phong phú. Tôi tự nghĩ phải làm tất cả để đánh thức lòng tự hào nguồn cội nơi con cháu”.
Ngày đầu mới mở lớp, NNƯT Ksor Hnao đến từng hộ tư vấn, khuyên bảo con cháu đến lớp học. Đến nay, số thanh niên theo học Hnao lên đến hàng trăm người nhưng ông không có ý định giới hạn. Ông bảo, việc tạc tượng tưởng chừng như đơn giản nhưng lại rất khó khăn, nó đòi hỏi sự tỉ mỉ và hết sức kiên trì.
Ban đầu học trò chưa quen nên những đường tạc rất cứng nhắc và các bộ phận trên khuôn mặt cũng không đều. Làm mãi không được, nhiều người nản chí, định bỏ không học nữa nhưng ông động viên nên họ trụ lại và giờ đã thành thợ.
Thật đặc biệt khi học trò của NNƯT Ksor Hnao có cả người nước ngoài. Đó là Francois Bourgineau, người Pháp. Francois Bourgineau rất mê tượng nhà mồ vì thế hễ ở đâu có tượng nhà mồ đẹp, ông đều chụp lại rồi nhờ người tạc theo. Nhà ông tận nước Pháp cũng có một khu bảo tàng nhà mồ thu nhỏ do ông sưu tâm. Vậy nên khi đến Gia Lai du lịch, ông muốn được học và tự tạc tượng theo ý thích.
Kể về cậu học trò đến từ nước Pháp, NNƯT Ksor Hnao cười hiền: “Hồi tháng 3 năm trước, qua một công ty du lịch, Francois Bourgineau đến chỗ tôi để nhờ dạy cách tạc tượng nhà mồ. Tôi lo sợ vì bất đồng ngôn ngữ không dám nhận. Tuy nhiên, thông qua hướng dẫn viên, Francois Bourgineau nài nỉ xin cho ở lại để được học. Sau đó, tôi mới nhận ra dạy tạc tượng nhà mồ cho người nước ngoài là cách để quảng bá văn hóa truyền thống dân tộc”.
“Francois Bourgineau quả là người có năng khiếu, rất sáng tạo. Chỉ sau 10 tháng miệt mài học tập, Francois Bourgineau đã thành một thợ giỏi về tạc tượng nhà mồ. Đó là một trong những người học trò tôi yêu quý”, ông vừa nói vừa mở lại clip quay về người học trò này cho chúng tôi xem như một niềm tự hào.
Ngoài tạc tượng, NNƯT Ksor Hnao còn biết làm các loại đàn bằng tre, nứa như: ting ning (goong), kơni hay t’rưng và chơi thành thạo các nhạc cụ này. Với năng khiếu sẵn có và đôi tai thẩm âm khá tốt, năm 1999, ông được Viện Âm nhạc Việt Nam mời biểu diễn đàn ting ning để ghi băng làm tư liệu giảng dạy, nghiên cứu. Năm 2015, ông được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu NNƯT ở loại hình Tri thức dân gian.
Theo phòng Nghiệp vụ Văn hóa, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai, cho biết: “Tượng nhà mồ Tây Nguyên là những tác phẩm điêu khắc độc đáo, chứa đựng một nền nghệ thuật dân gian mà không phải nơi đâu cũng có được. Chính sự tài hoa, sáng tạo và cái tâm của những nghệ nhân tạc tượng đã thổi hồn cho khúc gỗ vô tri trở nên muôn hình vạn trạng. Hiện nay trên địa bàn tỉnh Gia Lai số lượng nghệ nhân tạc tượng nhà mồ rất ít, những nghệ nhân giỏi thì càng hiếm hoi hơn. NNƯT Ksor Hnao là một trong số ít nghệ nhân xuất sắc còn lưu giữ được nét văn hóa truyền thống này”.
Ngày 8/11, Tổng biên tập Báo Pháp luật Việt Nam, cùng các cán bộ, phóng viên, nhà tài trợ, tiếp tục đến với xã Liên Minh - Phú Thọ, để trao tặng hai căn nhà cho hộ dân còn gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng, thượng tôn pháp luật không chỉ là nền tảng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, mà còn là động lực thúc đẩy đổi mới, kiến tạo phát triển bền vững.
Tối qua ngày 5/11/2025, Lễ kỷ niệm 10 năm ra mắt Chuyên trang truyền thông Pháp luật + (Pháp luật Plus) – Báo Pháp luật Việt Nam đã diễn ra tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế, Ba Đình (Hà Nội) trong không khí trang trọng, ấm áp và đầy cảm xúc.
Ca sĩ Phương Nhung đánh dấu cột mốc 20 năm hoạt động nghệ thuật bằng đêm nhạc mang tên “Mắt Nhung” - nơi đôi mắt như lời tự tình chứa đựng những cung bậc của cảm xúc, dấu ấn và tâm sự của một hành trình dài bền bỉ với âm nhạc.
Không chỉ là dịp nhìn lại chặng đường phát triển đầy nỗ lực của một chuyên trang báo chí trẻ trung, hiện đại mà còn khẳng định vị thế, vai trò và trách nhiệm của Pháp luật Plus trong bối cảnh truyền thông số phát triển mạnh mẽ.
Theo cơ quan công, Trịnh Bá Thảo vừa chấp hành xong án phạt tù trở về địa phương vào tháng 10/2025, lại “ngựa quen đường cũ” gây ra hoàng loạt vụ trộm cắp.
Phó Thủ tướng Mai Văn Chính ký Quyết định số 2640/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Kết luận số 84-KL/TW ngày 21/6/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về “tiếp tục xây dựng v
Công an tỉnh An Giang cho biết đã tống đạt Quyết định tạm giam đối với Nguyễn Thanh Duy để điều tra về hành vi “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép”.
An Giang đã hưởng ứng mạnh mẽ Phong trào thi đua “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước trong năm 2025” với tinh thần trách nhiệm và quyết tâm cao độ.
Liên quan đến nữ giáo viên tại Tuyên Quang bị một nhóm học sinh có hành vi thiếu chuẩn mực, Bộ GD&ĐT yêu cầu xử lý nghiêm khắc theo đúng mức độ vi phạm đối với các cá nhân và tập thể có liên quan.
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang vừa ký Công điện số 1300/CĐ-TTg ngày 5/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông dịp Tết Dương lịch, Tết Nguyên đán Giáp Thìn và Lễ hội xuân 2024.
Bảo đảm an sinh xã hội (ASXH), chuyển từ hỗ trợ nhân đạo sang bảo đảm quyền an sinh của công dân là một trong những điểm nhấn được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu ra tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết 42-NQ/TW của TW8, khóa XIII. Đó là một trong những thành tựu sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW của TW15, khóa XI.
Bộ Giao thông vận tải, vừa ban hành Thông tư số 34/2023/TT-BGTVT điều chỉnh khung giá dịch vụ vận chuyển hành khách trên các đường bay nội địa. Thông tư này có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 03 năm 2024.
Sáng nay, ngày 5/12, Kỳ họp thường lệ cuối năm (Kỳ họp thứ 14) HĐND TP Hà Nội khoá XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 chính thức khai mạc. Theo dự kiến, kỳ họp diễn ra từ ngày 5 đến 8/12 để xem xét, thông qua 67 nội dung gồm 25 báo cáo và 42 nội dung ban hành nghị quyết.
Ngày 4/6, Tổng Bí thư Tô Lâm và Đoàn công tác Trung ương đã có buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Kiên Giang và Thường trực Tỉnh ủy An Giang về tình hình triển khai các nghị quyết, kết luận của Trung ương; công tác tổ chức bộ máy; quốc phòng, an ninh
Công an tỉnh Tiền Giang đang tiến hành điều tra, làm rõ vụ một chủ doanh nghiệp kinh doanh lúa gạo nghi bị lừa đảo trên không gian mạng với số tiền trên 420 tỷ đồng.
Gần 1 tháng nay trên tuyến tỉnh lộ 337 và Quốc lộ 279 đoạn từ xã Thống Nhất đến cảng Làng Khánh (TP Hạ Long), thường xuyên xuất hiện hàng chục xe tải lớn chở đất chạy rầm rập suốt ngày đêm, cuốn theo bụi mù mịt.
Chiều 17/3, Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc bổ nhiệm đồng chí Nguyễn Thanh Tú, Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế giữ chức Thứ trưởng Bộ Tư pháp.
