Một nghịch lý vẫn tồn tại đến hiện nay là dù giá dầu thế giới giảm mạnh nhưng giá xăng dầu thành phẩm nhập về Việt Nam vẫn ở mức cao khiến giá bán lẻ trong nước giảm chưa tương xứng, người tiêu dùng chịu thiệt.
Giá xăng cao vì gánh nặng thuế phí ?
Nếu so sánh với diễn biến giá dầu thô trên thị trường thế giới, giá xăng dầu trong nước vẫn giảm chưa tương xứng.
Theo tính toán, giá dầu thô đã giảm tới hơn 40% trong năm 2015 nhưng giá xăng bán lẻ trong nước chỉ giảm khoảng 12% và giá dầu giảm 30%.
Lý giải về về nguyên nhân hiện giá dầu thô trên thị trường thế giới lao dốc xuống chỉ còn trên dưới 30 USD/thùng nhưng giá xăng không giảm nhiều, đại diện nhiều doanh nghiệp (DN) cho rằng, điều này phụ thuộc vào cung cầu trên thị trường, không phải cứ dầu thô giảm thì xăng giảm và ngược lại.
Bên cạnh đó, giá xăng trong nước còn phụ thuộc nhiều vào chính sách thuế phí của Nhà nước. Đây được xem là một trong những nguyên nhân khiến giá xăng dầu vẫn ở mức cao cho dù giá thế giới đã giảm.
Cụ thể, theo Bảng giá cơ sở do Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam công bố ngày 18/1, tỷ lệ thuế phí trong các mặt hàng xăng dầu hiện rất cao.
Với giá xăng A92 thế giới bình quân 15 ngày ở mức 48,593 USD/thùng, chi phí bảo hiểm và vận chuyển từ cảng nước ngoài về Việt Nam là 2,5 USD/thùng.
Như vậy, giá xăng thực tế trước khi chịu thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ ở mức 7.105 đồng/lít.
Sau khi chịu thuế 20% (với số tiền 1.421 đồng/lít) và 10% thuế tiêu thụ đặc biệt (tương đương 853 đồng), giá xăng bán lẻ trong nước phải gánh thêm 1.050 đồng chi phí định mức của doanh nghiệp.
Cùng đó người tiêu dùng phải trả thêm 300 đồng trích quỹ bình ổn giá xăng dầu, 300 đồng lợi nhuận định mức dành cho doanh nghiệp và 3.000 đồng tiền thuế bảo vệ môi trường và 1.404 đồng tiền thuế giá trị gia tăng. Sau khi cộng hết các khoản, giá thành của xăng A92 là 15.442 đồng/lít.
Mới đây, lý giải cho việc giá dầu thô hiện giảm tới hơn 40% nhưng giá xăng bán lẻ trong nước chỉ giảm khoảng 12% và giá dầu bán lẻ chỉ giảm 30%, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho rằng: Giữa giá dầu thô và giá bán lẻ xăng dầu thành phẩm là 2 khái niệm không thể đồng nhất về tỉ lệ giảm giá.
 |
| Theo tính toán, giá dầu thô đã giảm tới hơn 40% trong năm 2015 nhưng giá xăng bán lẻ trong nước chỉ giảm khoảng 12% và giá dầu giảm 30% (Ảnh minh họa). |
Theo tính toán của Bộ Tài chính, chi phí dầu thô trong giá xăng chỉ khoảng 40% và trong giá dầu là 50%, những chi phí khác như sản xuất, lưu thông tương đối cố định, thậm chí có thời điểm tăng lên. Vì vậy, không thể tính giá dầu thô giảm 40%, giá bán lẻ xăng dầu cũng phải giảm tương ứng.
Trái với lập luận trên, nhiều chuyên gia cho rằng, việc giá dầu thế giới giảm sâu, trong khi Việt Nam giảm nhỏ giọt là do khả năng quản lý điều hành kém của các DN nhà nước.
Trong đó, chi phí của các DN này thường chi tiêu “vô tội vạ” do vẫn giữ quan niệm tiền nhà nước, đặc biệt là phần chi trả cho các đại lý thường rất cao. Ngay cả khi DN kinh doanh xăng dầu kêu lỗ với lý do giá bán thấp hơn giá cơ sở, thì thực ra họ vẫn đang có lãi, dù ít.
Chưa kể, thị trường xăng dầu là thị trường đặc biệt, không dễ để phá thế độc quyền. Dẫu hiện nay, thị trường có trên 23 đầu mối xăng dầu, nhưng lại có hiện tượng độc quyền nhóm - giữ vị trí thống lĩnh, chi phối thị trường.
Người tiêu dùng luôn chịu thiệt
Việc giá dầu thế giới giảm rất mạnh nhưng giá xăng dầu trong nước vẫn “đủng đỉnh” được giới chuyên gia trong nước cho rằng “là điều khó hiểu”.
Câu chuyện thuế phí, quỹ bình ổn cũng nhiều lần được nhắc tới như là nguyên nhân khiến giá xăng dầu trong nước không thể giảm sâu.
Thêm vào đó, mới đây, một doanh nghiệp đầu mối xăng dầu lớn công bố mức lãi lớn, tăng 86% so với cùng kỳ khiến chuyên gia đặt câu hỏi về việc liệu cơ chế quản lý giá cả về xăng dầu hiện có đảm bảo công bằng lợi ích giữa người dân và doanh nghiệp hay không?
Trao đổi với phóng viên về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng: Ở đây việc chia sẻ lợi ích hài hòa giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân chưa thỏa đáng. Điều này thể hiện rõ trong những đợt tăng giảm giá xăng dầu vừa qua đã có sự trì trệ nhất định, nó khiến cho lợi ích của người dân dường như đọng lại ở ngành vận tải và xăng dầu. Bằng chứng là ngành xăng dầu đã có lãi suất rất tốt trong năm qua mặc dù doanh thu của họ giảm và chi phí định mức tăng lên".
Bên cạnh đó, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hoạt động rất hình thức do mức thu vào quỹ và trích sử dụng quỹ đang bằng nhau. Trong kinh doanh, doanh nghiệp nào cũng cần có dự phòng cho tình huống xấu. Tuy nhiên, dự phòng lấy từ nguồn nào rất quan trọng.
"Nguồn trích quỹ bình ổn giá xăng dầu hiện đang chỉ thu từ phía ngươi dân, trong khi doanh nghiệp xăng dầu đầu mối không phải trích nộp một đồng nào dù được hưởng mức lợi nhuận định mức cố định 300 đồng/lít. Với người tiêu dùng trong bối cảnh hiện nay, việc để tình trạng như này là một thiệt thòi”, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho hay.
