Nổi tiếng là vùng đất văn hóa Tết Đoan Ngọ ở Huế được người dân thực hiện với nhiều phong tục thú vị và riêng biệt so với những vùng miền khác.
Tết Đoan Ngọ diễn ra vào mùng 5 tháng 5 âm lịch còn được gọi là Tết Đoan Dương. Đoan Ngọ là bắt đầu giữa trưa, dương là mặt trời, là khí dương, Đoan dương có nghĩa bắt đầu lúc khí dương đang thịnh.
Đây được xem là thời điểm chuyển giao mùa, là ngày bắt đầu cho những ngày nóng nhất trong năm. Để ăn ngày Tết này người dân xứ Huế thực hiện nhiều phong tục thú vị thể hiện rõ nét đẹp văn hóa của vùng đất cố đô.
Ba món ăn không thể thiếu
Nếu người miền Bắc ăn Tết Đoan Ngọ với món rượu nếp và bánh gio chấm mật, người miền Nam ăn bánh ú nước tro và chè trôi nước, thì người Huế ăn Tết mùng năm không thể thiếu thịt vịt, bánh tráng, chè kê.
 |
| Đây là 3 món ăn không thể thiếu trong Tết Đoan Ngọ ở Huế. |
Mặc dù thịt vịt luôn bị người Việt kị vào những ngày đầu tháng, thế nhưng đây lại là món truyền thống đặc biệt trong ngày Tết Đoan Ngọ. Vì thịt vịt có vị mát, rất tốt cho cơ thể con người vào những ngày nắng nóng nên nó trở thành một món ăn truyền thống trong Tết Đoan Ngọ của người Huế. Vịt được người dân chế biến thành nhiều món như canh măng vịt, vịt hon, cháo vịt, vịt nướng... Nhưng phổ biến nhất vẫn là vịt luộc chấm nước mắm gừng ăn kèm với xôi, vả và rau thơm.
 |
| Thịt vịt chấm nước mắm gừng truyền thống của Huế. |
Chè kê là món ăn rất đặc trưng tiếp theo cho ngày Tết Đoan Ngọ ở Huế. Những hạt kê mẩy tròn sau khi được xay cho tróc vỏ, ngâm và đun sôi đến khi nở mềm, sền sệt, bỏ thêm đường và nước gừng vào. Chè kê ở Huế rất đặc biệt vì thường ăn kèm với bánh tráng mè. Lúc ăn không cần muỗng mà dùng luôn bánh tráng để xúc.
 |
| Bánh tráng xúc chè kê đặc biệt trong ngày Tết Đoan Ngọ. |
Chị Trần Thị Tâm ở xã Hương Phong nay đang làm việc tại TP Hồ Chí Minh chia sẻ: “Nhớ ngày xưa nhà thì đông anh chị em, cũng khó khăn nữa nên tới ngày mùng 5 là háo hức và vui lắm. Bà chị thì nấu vịt, mẹ nấu chè kê, mấy chị em thì xúm nhau nướng bánh tráng. Sau khi cúng xong là mấy chị em quây quần, ríu rít, đứa thì ăn chè, đứa ăn vịt, vui lắm. Bây giờ ở Sài Gòn tết mùng năm người ta ăn gì mặc kệ nhà chị cứ thịt vịt, chè kê thôi.”
Hái lá mùng 5 và nghi thức rửa mặt, nhỏ nước chanh.
Đây là phong tục cổ xưa trong Tết Đoan Ngọ ở Huế mà hiện nay còn khá ít người biết.Vào giờ chính Ngọ người Huế thường rủ nhau đi hái những loại lá như lá chanh, lá mít, lá chè tàu, lá trầu, lá sả,… mỗi thứ một ít mang về rửa sạch phơi khô để dùng làm thuốc, đun lấy nước uống, hay dùng để tắm cho con nít. Họ cho rằng làm vậy sẽ thì cả năm sẽ không có bệnh tật.
Anh Lê Văn Lợi ở xã Hương Vinh cho biết: “Lúc nhỏ thì cũng không hiểu thế nào, cứ Tết mùng 5 là thấy chị với mẹ đi hái lá. Sau đó thì mệ chuẩn bị một nồi gồm những lá cây chi mà anh cũng không biết hết, để đúng 12 giờ trưa là bắt anh tắm bằng nước đó. Sau khi hỏi mấy cụ mới kể đây là giờ có dương khí tốt nhất, là giờ mặt trời tỏa ánh sáng tốt nhất trong năm, lá cây cỏ hái được vào giờ này có tác dụng chữa bệnh rất tốt, tắm nước này thì cả năm sẽ không bị ốm vặt và rôm sẩy.”
 |
| Người dân đi hái trong ngày Tết Đoan Ngọ. (Ảnh Thanh Thắng) |
Nghi thức rửa mặt và nhỏ nước chanh nay đã không còn phổ biến. Tập tục này chỉ còn được nghe qua lời kể của các ông, các bà lớn tuổi trong làng. Bà Đỗ Thị Quyên ở thôn Triều Sơn Đông xã Hương Vinh chia sẻ: “Trước đây vào ngày mùng năm nhà nào cũng dùng một chiếc thau, bên trong bỏ nước sạch với mấy lát chanh tươi đem phơi nắng. Rồi chờ lúc đúng Ngọ thì bà sẽ giục mấy đứa cháu ra rửa mặt bằng nước này. Sau đó ngẩng mặt lên phía mặt trời điểm một giọt nước này vào mắt. Làm vậy con người sẽ khỏe mạnh, mắt sẽ sáng và không bị các bệnh về mắt nữa. Nhưng bây giờ không thấy nhà nào làm nữa.”
Tết sui gia
Trong Tết Đoan Ngọ, người xứ Huế còn có một phong tục không kém phần đặc sắc mà những nơi khác không hề có đó là “Tết sui gia”. Bởi người xứ Huế cho rằng “Sui gia là bà con Tiên"nên trong ngày mùng 5 nhà trai sẽ mang một cặp vịt, cùng các loại kê, đậu xanh và nếp đến tặng cho nhà gái. Điều này thể hiện tình thân giao thắm thiết của hai gia đình. Ngày nay những tục cổ truyền này tuy có phần mai một nhưng nó vẫn là nét đặc sắc trong văn hóa của cố đô Huế. Đối với những người con xứ Huế nó không chỉ là văn hóa mà mà còn là kí ức đẹp về ngày Tết Đoan Ngọ.
